U nang buồng trứng là một trong những bệnh lý phụ khoa phổ biến ở phụ nữ tuổi sinh sản. Nhưng chúng cũng có thể xuất hiện ở mọi độ tuổi, ngay cả thời điểm các bé gái dậy thì. Hàng năm, nhiều bệnh viện ghi nhận không ít trường hợp các bé gái từ 13 – 15 tuổi phải nhập viện để điều trị u nang buồng trứng. Nếu như phát hiện chậm trễ, những tình huống nguy hiểm có thể xảy ra, ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe, khả năng sinh sản, thậm chí là tính mạng của các em.
U nang buồng trứng là gì? Nguy hiểm thế nào?
U nang buồng trứng sinh ra do rối loạn chức năng buồng trứng, các tế bào phân chia bất thường hình thành lên một túi chứa dịch lỏng hoặc hỗn hợp phức tạp, trên bề mặt của buồng trứng.
U nang buồng trứng có thể phát triển theo nhiều kích thước khác nhau, có khi chỉ vài mm giống như một hạt đậu, nhưng nếu phát triển lâu năm, khối u có thể đạt tới kích thước vài chục cm, trông giống như quả dưa hấu lớn.
95% trường hợp u nang nằm ở một bên của buồng trứng, chỉ có khoảng 5% u nang tồn tại ở đồng thời cả hai bên buồng trứng.
Mặc dù vậy nhưng 90% u nang buồng trứng là dạng lành tính, có lớp vỏ trơn láng, bên trong là dịch. Hầu hết chúng có thể tự thoái triển theo thời gian mà không cần can thiệp y tế. Tuy vậy, vẫn có một số lượng nhỏ u nang thực thể sẽ tồn tại lâu hơn. Nếu như không được phát hiện kịp thời, chúng có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như là xoắn u nang, vỡ u nang hay chèn ép nội tạng, thậm chí là u nang hóa ác [chưa tế bào ung thư]. Cụ thể:
[1] Biến chứng xoắn u nang: những u nang lớn, nặng, có cuống dài thì dễ bị xoắn lại. Triệu chứng khi u nang bị xoắn đó là xuất hiện cơn đau dữ dội và đột ngột ở vùng bụng dưới, cơ thể choáng váng, chảy mồ hôi, kèm theo nôn mửa…U nang xoắn gây hoại tử mạch máu tại khối u, nếu xoắn nhiều vòng nó có thể vỡ ra và gây nguy cơ nhiễm khuẩn cao, nhất là với những khối u có nhiều dịch như u nang nhầy.
[2] Biến chứng vỡ u nang: các u nang mềm, có kích thước lớn, nhiều dịch lỏng bên trong dễ bị vỡ nếu có sự tác động của ngoại lực lớn [chấn thương, va đập, lao động nặng, giao hợp thô bạo…] hoặc các u xoắn nhiều vòng. U nang bị vỡ gây chảy máu và có nguy cơ nhiễm khuẩn cao. Nếu bệnh nhân không được cấp cứu kịp thời sẽ có thể đe dọa đến tính mạng. U nang càng lớn, nguy cơ vỡ càng cao.
[3] U nang dính và chèn ép các tạng xung quanh: Với những khối u có kích thước lớn, chúng có thể gây ảnh hưởng tới những cơ quan nằm sát nó:
- U nang chèn ép trực tràng gây táo bón, mót đại tiện.
- U nang chèn ép bàng quang, niệu quản gây rối loạn tiểu tiện [tiểu nhiều lần, bí tiểu…]
- U nang to tiến triển trong nhiều năm choán hết ổ bụng chèn ép tĩnh mạch chủ dưới gây phù…
Điều này đặc biệt ảnh hưởng với những phụ nữ đang mang thai. U nang to chiếm hết không gian phát triển của thai nhi, có nguy cơ sảy thai, sinh non, đẻ con nhẹ cân. Để loại bỏ u nang an toàn, thì bà bầu cần phải chờ tới thai tháng thứ 4 – 6 để phẫu thuật, đây là thời điểm phù hợp nhất nhằm tránh nguy cơ sảy thai. Nếu có biến chứng xoắn u nang thì cần mổ ngay, càng sớm càng tốt để đảm bảo sức khỏe và tính mạng cho thai phụ.
[4] U nang ác tính: Mặc dù chỉ có khoảng 1 – 2% u nang buồng trứng có nguy cơ chuyển biến thành ung thư nhưng phụ nữ vẫn cần hết sức lưu tâm đến biến chứng này. Theo các chuyên gia sản khoa, u nang càng to, càng có nhiều nhú trên bề mặt lớp vỏ của nó thì nguy cơ ung thư càng cao. Các ca u nang buồng trứng ác tính được ghi nhận ở trẻ em dậy thì đa phần là u nang bì chưa trưởng thành. Trường hợp này, thường phải cắt bỏ buồng trứng để tránh di căn nếu khối u có ở một bên. Đặc những trường hợp nghiêm trọng, u nang có cả 2 bên buồng trứng đã chuyển thành ung thư thì cần mổ để cắt bỏ hoàn toàn buồng trứng và tử cung để tránh di căn tới các vùng lân cận.
Vì sao u nang buồng trứng có ở tuổi dậy thì?
Theo TS. Bs Vũ Văn Tâm, Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng, thì nguyên nhân mắc bệnh u nang buồng trứng ở tuổi dậy thì, do các bé gái có những thay đổi về nội tiết, phát triển mạnh về tâm sinh lý, đây chính là đối tượng dễ mắc u nang buồng trứng. Ngoài ra còn một số nguyên nhân do nang trứng phát triển không đầy đủ.
Khi bước vào tuổi dậy thì, hệ trục nội tiết bao gồm vùng hạ đồi – tuyến yên – buồng trứng bắt đầu hoạt động. Vì vậy, sẽ khó tránh khỏi những trục trặc nho nhỏ, khiến cho hệ nội tiết “làm việc” chưa thực sự ổn định. Các nang trứng trong buồng trứng có thể phát triển không hoàn thiện, không đồng đều, khó hấp thụ dinh dưỡng nên bị khiếm khuyết. Cùng với đó, sự phát triển quá mức của thể vàng [một đơn vị chức năng riêng của buồng trứng] cũng là lý do phổ biến gây ra u nang buồng trứng. Tuy nhiên, đa phần đây là những dạng u nang cơ năng lành tính, có thể biến mất sau 2 – 3 kỳ kinh nguyệt mà không cần điều trị gì.
U nang buồng trứng có thể phát triển ngay từ khi thai nhi còn trong bụng mẹ, và phát triển với tốc độ rất chậm, đó là u nang bì buồng trứng. Những u nang này thường được phát hiện khá muộn, ở tuổi thanh thiếu niên hoặc trưởng thành mới có biểu hiện. [Xem chi tiết: U nang buồng trứng ở trẻ sơ sinh xử lý thế nào?]
Do ảnh hưởng từ tính di truyền nên nếu trong gia đình có mẹ hoặc chị gái đã từng bị u nang buồng trứng thì bé gái sinh ra cũng có nguy cơ bị mắc bệnh này.
Biểu hiện u nang buồng trứng ở tuổi dậy thì
U nang buồng trứng là bệnh lý phụ khoa rất phổ biến, song biểu hiện của chúng thì rất mơ hồ, ngay cả với các bé gái ở độ tuổi dậy thì. Những u nang nhỏ thì hầu như không có triệu chứng gì. Khi u nang phát triển lớn hơn, một vài bé có thể thấy đau bụng râm râm ở vùng chậu [dưới rốn]. Nếu dùng tay nắn vào vùng chậu, phía 2 bên buồng trứng có thể thấy cục cứng nổi lên cho thấy sự xuất hiện của u nang.
Triệu chứng chung của bệnh:
- Đau âm ỉ bụng dưới, nếu u lớn hoặc xảy ra biến chứng có thể gây đau quặn
- Bụng to khác thường, mặc dù nhiều khi cơ thể bé rất gầy
- Hay đầy hơi, chướng bụng
- Da tái xanh
- Có thể kèm theo sốt
- Kinh nguyệt không đều
- Tiểu rắt, tiểu buốt, táo bón
Dấu hiệu của u nang buồng trứng rất khó nhận biết, nhất là ở giai đoạn đầu. Hơn nữa, các triệu chứng thường giống với nhiều chứng bệnh thông thường khác như rối loạn tiêu hóa, đau ruột thừa. Nên khi cha mẹ thấy con có biểu hiện như vậy thì ít khi nghi ngờ rằng con đã bị u nang buồng trứng.
Để biết được chắc chắn sự tồn tại của u nang trong buồng trứng thì cần phải thực hiện siêu âm hoặc chụp Xquang vùng bụng, vùng chậu, xét nghiệm sàng lọc ung thư [CA 125, AFP, βhCG]. Do đó, cha mẹ không được chủ quan khi con có bất kì biểu hiện khác lạ nào, cần phải nhanh chóng đưa bé tới các cơ sở y tế thăm khám để làm rõ nguyên nhân. Điều trị từ sớm sẽ giúp hạn chế tối đa tổn thương cho buồng trứng và sức khỏe của bé.
U nang buồng trứng ở các bé gái tuổi dậy thì nên xử lý thế nào?
U nang buồng trứng tuy phổ biến, nhưng đa phần lại là u nang lành. Nếu được phát hiện sớm, kích thước còn rất nhỏ thì bệnh nhân chưa cần phải phẫu thuật ngay. Biện pháp trước tiên là theo dõi qua 3 kỳ kinh liên tiếp để đánh giá sự tiến triển của khối u. Nếu như khối u tự teo đi thì không cần điều trị. Bên cạnh đó, bác sĩ cũng có thể kê đơn thuốc nội tiết nhằm ức chế sự phát triển của khối u này.
Đọc thêm: Có u nang nhỏ khoảng 15mm thì nên điều trị ra sao?
Hiện nay, có rất nhiều ca bệnh u nang buồng trứng ở bé gái tuổi dậy thì được phát hiện khá muộn, khi đưa bé tới bệnh viện khối u đã có kích thước khá lớn hoặc bị biến chứng. Như vậy, việc điều trị sẽ gặp nhiều khó khăn, những khối u này bắt buộc phải can thiệp bằng phẫu thuật [mổ hở hoặc mổ nội soi theo tùy từng tình trạng riêng].
Phẫu thuật là phương pháp điều trị phức tạp, có xâm lấn, nên tồn tại nhiều rủi ro trong và sau khi mổ. Không những vậy chi phí điều trị cũng tốn kém hơn, sức khỏe của bệnh nhân sau điều trị sẽ ảnh hưởng ít nhiều. Chính vì thế, lưu tâm đến sức khỏe của con cái và chủ động đưa các bé đi kiểm tra định kỳ là nguyên tắc quan trọng giúp ngăn ngừa sớm ảnh hưởng nghiêm trọng của bệnh, bảo vệ sức khỏe và khả năng sinh sản của bé.
Được biết u nang buồng trứng là một bệnh phụ khoa rất phổ biến ở nữ giới, bệnh này còn có thể gây ra biến chứng ung thư vô cùng nguy hiểm. Vậy, những đối tượng nào có nguy cơ cao mắc phải bệnh lý này, nếu phụ nữ chưa quan hệ liệu có bị u nang buồng trứng hay không?
Giải đáp
U nang buồng trứng 2 loại chính và đối tượng mắc u nang buồng trứng cũng không giống nhau hoàn toàn.
Các dạng u nang buồng trứng
U nang sinh lý [u nang cơ năng]:
U nang sinh lý gồm có u nang noãn, u nang hoàn tuyến, u nang hoàng thể. Đây là những loại u nang lành tính, nghĩa là chúng có thể tự sinh ra và tự mất đi mà không gây ra vấn đề gì nguy hại cho sức khỏe của chị em.
Hầu như mọi phụ nữ đều có loại u nang này trong cơ thể nhưng rất ít người nhận ra được điều đó, vì các khối u lành tính không gây ra những biểu hiện rõ ràng. Tất nhiên, bạn cũng không thể làm gì để ngăn chặn nguy cơ hình thành loại u nang này.
Thông thường, phụ nữ từ độ tuổi dậy thì và còn khả năng sinh sản thì dễ có u nang sinh lý trong buồng trứng. Đặc biệt là phụ nữ mang thai hay xuất hiện các u nang hoàng thể [gọi là u nang lutein để hỗ trợ bào thai – u thường mất sau tuần thai thứ 12].
U nang cơ năng không có ở những phụ nữ đã bước vào giai đoạn tiền mãn kinh – mãn kinh [hết khả năng sinh sản].
➤ Xem chi tiết hơn:U nang cơ năng là gì?
U nang bệnh lý [u nang thực thể]:
U nang bệnh lý bao gồm u nang nước, u nang nhầy, u nang bì. Những loại u nang này còn được gọi là u nang thực thể. Vì chúng hình thành do các tổn thương thực thể trong cơ thể phụ nữ, ví dụ tình trạng lạc nội mạc tử cung có thể gây ra u nang bệnh lý.
U nang bệnh lý không loại trừ bất kể đối tượng nào, từ trẻ gái nhỏ đến phụ nữ ở tuổi tiền mãn kinh – mãn kinh thì đều có thể mắc phải. Những u nang này có thể tiềm ẩn những biến chứng nguy hiểm như xoắn u nang, vỡ u nang, u nang nhiễm khuẩn, ung thư buồng trứng gây ra nhiều nguy hại với sức khỏe và thiên chức làm mẹ của các chị em.
➤ Đọc chi tiết: U nang thực thể là gì?
Kết luận: chưa quan hệ vẫn có thể bị u nang buồng trứng
Từ những thông tin trên đã chứng tỏ rằng, u nang buồng trứng có xuất hiện hay không, thì không phụ thuộc vào lý do phụ nữ chưa từng hoặc đã quan hệ tình dục.
Ngoài việc, căn cứ theo độ tuổi sinh sản, thì những đối tượng sau có nguy cơ cao bị u nang buồng trứng hơn những người bình thường đó là:
- Phụ nữ bị viêm vùng chậu, lạc nội mạc tử cung, suy giảm chức năng tuyến giáp
- Phụ nữ đã từng nạo phá thai, sảy thai, bị rối loạn kinh nguyệt [có kinh nguyệt sớm, kỳ kinh không đều], sử dụng nhiều thuốc hỗ trợ sinh sản [những tình trạng này là nguyên nhân gây ra cường estrogen, thúc đẩy hình thành u nang trong buồng trứng].
➤ Có thể bạn muốn tìm hiểu: Nguyên nhân dẫn đến u nang buồng trứng
Nên làm gì để ngăn ngừa sự xuất hiện của u nang buồng trứng
Như đã nói ở trên, các loại u nang cơ năng thì không có bất kì biện pháp phòng ngừa nào để ngăn chặn sự hình thành của nó. Còn đối với u nang thực thể, đó là những u nang nguy hiểm cần phòng ngừa, thì một số lý do như rối loạn nội tiết tố hay các bệnh lý phụ khoa có thể là nguyên nhân hình thành.
Vì vậy, các chị em cần hết sức lưu tâm đến việc quan hệ tình dục lành mạnh để tránh lây nhiễm mầm bệnh từ bên ngoài gây ra viêm âm đạo, hay viêm lộ tuyến. Mầm bệnh phụ khoa có thể lan rộng tới những cơ quan sinh sản ở phía trên bao gồm tử cung, vòi trứng gây ra viêm nhiễm khung chậu. Viêm vùng chậu là một trong những nguy cơ gây u nang buồng trứng bệnh lý.
Không chỉ vậy, tình trạng sảy thai hay nạo phá thai là những vấn đề có thể ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe phụ nữ, quá trình sảy thai nạo phá thai có thể làm cho tử cung bị tổn thương, dễ viêm nhiễm, nội tiết tố thay đổi sinh ra u nang. Do đó, phụ nữ cần áp dụng các biện pháp phòng ngừa thai lành mạnh khi chưa sẵn sàng có con để không phải đối mặt với nguy cơ nạo phá thai.
Những người bị lạc nội mạc tử cung và rối loạn kinh nguyệt nên chữa trị ngay khi phát hiện để phòng ngừa biến chứng sinh ra u nang.
Ngoài ra, các chị em cũng nên chú ý đến chế độ dinh dưỡng đầy đủ dưỡng chất, nhiều rau xanh hoa quả, hạn chế các loại đồ uống kích thích, giúp nâng cao sức đề kháng trong cơ thể, cân bằng nội tiết tố một cách tự nhiên giúp cơ thể khỏe mạnh.
➤ Có thể bạn quan tâm: Bị u nang buồng trứng có “sinh hoạt vợ chồng” bình thường được không?