Nguyên nhân gây ra ngộ độc thực phẩm

Có nhiều loại vi sinh vật nhiễm vào thức ăn tạo ra nhiều loại độc tố gây ngộ độc như: Samonella spp, tụ cầu vàng Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Shigella spp, gây triệu chứng tiêu chảy, sốt, nôn ói, mất nước, nếu không nhập viện kịp thời có thể nguy hiểm tính mạng.

Các món rau xà lách trộn, gỏi trộn sử dụng nguyên liệu là rau sống thường chứa mầm bệnh như: Amip [Entamoeba histolytica] gây bệnh lỵ amip, Esherichia coli gây bệnh tiêu chảy. Ngoài ra, nếu rau còn dư lượng thuốc trừ sâu lớn sẽ gây ngộ độc thuốc trừ sâu…

 Các món rau xà lách trộn, gỏi trộn sử dụng nguyên liệu là rau sống thường chứa mầm bệnh lỵ, tiêu chảy. [hình minh họa]

Thông thường, bệnh nhân nhập viện với tình trạng nôn ói sau khi ăn tiệc hoặc ăn cơm tại nhà, rất khó xác định nguyên nhân, chỉ biết tình trạng bệnh nhân bị rối loạn tiêu hóa do thức ăn. Đa số bệnh nhân phục hồi tốt. Khi nhập viện, bệnh nhân sẽ được cấy phân tìm tác nhân gây bệnh để có hướng điều trị đặc hiệu.

  Ngộ độc thức ăn do vi khuẩn Staphylococcus aureus: Ngộ độc hay gặp nhất, vi khuẩn có thể nhiễm từ sữa, thịt gia cầm nấu chưa chín, từ bàn tay, da của người chế biến thức ăn. Bệnh nhân sẽ có triệu chứng nôn ói, tiêu chảy sau bữa ăn từ 1-4 giờ, kéo dài đến 24-48 giờ, do nội độc tố tiết ra từ vi khuẩn. Bệnh không gây sốt, chỉ cần điều trị triệu chứng.

  Ngộ độc thức ăn do vi khuẩn E. coli: Do vi khuẩn nhiễm từ thịt cá, rau tươi, nguồn nước bị ô nhiễm phân người, bệnh nhân tiêu chảy sau bữa ăn từ 24-48 giờ, tiêu chảy nước.

  Ngộ độc thức ăn do vi khuẩn Shigella spp: Do vi khuẩn nhiễm từ sữa và thực phẩm bị ẩm ướt, bị nhiễm phân động vật. Bệnh nhân bị tiêu chảy phân có đàm máu và sốt cao sau 12-30 giờ sau khi ăn.

  Ngộ độc thức ăn do Samonella spp: Vi khuẩn lây nhiễm từ trứng, thịt gia cầm nấu chưa chín, bệnh nhân bị đau bụng, tiêu chảy và buồn nôn 6-48 giờ sau khi ăn, kéo dài từ 7-12 ngày, thường sốt nhẹ.

Cấp cứu và điều trị cho bệnh nhân bị ngộ độc thực phẩm tại Bệnh viện đa khoa huyện Chương Mỹ năm 2015.

Ngoài ra, còn những trường hợp ngộ độc thức ăn do các loại vi khuẩn khác như: Campylobacter spp, Clostridium perfrigens, Bacillus cereus… đều gây đau bụng tiêu chảy tương đối hiếm gặp. Những tác nhân khác gây ngộ độc như thuốc trừ sâu trong rau quả rửa không kỹ sẽ gây nhức đầu, mất trí nhớ, suy hô hấp, co giật… thường hay gặp ở nông thôn, tỉ lệ tử vong cao.

  Khi bệnh nhân có dấu hiệu nôn ói, đau bụng, tiêu chảy sau khi ăn, nên nghĩ ngay đến ngộ độc thức ăn, nhất là những người cùng ăn một bữa ăn đều có triệu chứng tương tự thì phải nghĩ ngay đến ngộ độc tập thể. Không được dùng thuốc chống nôn ói hoặc thuốc cầm tiêu chảy, cố làm cho bệnh nhân nôn hết thức ăn ra ngoài để tránh độc tố phá hủy niêm mạc đường tiêu hóa. Người nhà nên giữ lại mẫu thức ăn nghi gây ngộ độc, giữ lại mẫu nôn ói hoặc phân tiêu chảy để đưa đi làm xét nghiệm tìm nguyên nhân. Chuyển ngay bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được theo dõi và điều trị kịp thời.

Ngành y tế tăng cường thanh kiểm tra, hạn chế các nguy cơ mất an toàn thực phẩm, ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Hạn chế ngộ độc cần phải lưu giữ thức ăn đúng cách: Tủ lạnh đựng thức ăn phải đảm bảo ở nhiệt độ bằng hoặc dưới 4 độ C, ngăn đá phải đảm bảo nhiệt độ dưới - 5 độ C. Không để lẫn lộn thực phẩm đã nấu chín với thực phẩm chưa nấu để tránh lây nhiễm chéo vi khuẩn từ thực phẩm sống sang thực phẩm chín. Ở miền Nam nóng nên không để thức ăn đã nấu chín ở ngoài quá 4 tiếng vì vi khuẩn sẽ sinh sản gây ngộ độc. Rửa tay bằng xà phòng trước khi chế biến thức ăn, mang găng tay nếu có thể. Rửa sạch rau củ quả trước khi ăn hoặc chế biến để tránh những mầm bệnh và thuốc trừ sâu, hóa chất bảo quản…
 

Hải Yến

Ngộ độc thực phẩm [hay còn gọi là ngộ độc thức ăn hoặc trúng thực] không phải là tình trạng hiếm gặp. Các triệu chứng thường xuất hiện nhanh trong thời gian ngắn [cấp tính] và khá nghiêm trọng, có thể gây đe dọa tính mạng, cần được cấp cứu can thiệp kịp thời.

Mời bạn cùng tìm hiểu qua những thông tin mà Hello Bacsi tổng hợp được trong bài viết này!

Tìm hiểu chung

Ngộ độc thực phẩm là gì?

Tình trạng ngộ độc thực phẩm [hay ngộ độc thức ăn, trúng thực] xảy ra khi bạn ăn phải các thực phẩm bị nhiễm vi khuẩn, virus gây bệnh hay có độc tố mạnh hoặc do ăn phải thức ăn ôi thiu, có chứa nấm mốc.

Trường hợp bị trúng thực nhẹ, người bệnh thường cảm thấy khỏe hơn sau vài ngày mà không cần điều trị. Tuy nhiên, các ca ngộ độc nặng, biểu hiện những triệu chứng dữ dội hơn cần phải được nhập viện để điều trị và theo dõi.

Bạn cần nhận biết đúng biểu hiện trúng thực để có cách xử lý kịp thời.

Triệu chứng thường gặp

Những dấu hiệu và triệu chứng ngộ độc thực phẩm là gì?

Những dấu hiệu và triệu chứng ngộ độc thực phẩm hay dấu hiệu trúng thực thường gặp bao gồm:

• Ói mửa, buồn nôn
• Đau bụng
• Đi tiêu phân lỏng hoặc có lẫn máu
• Sốt
• Mệt mỏi và thiếu năng lượng
• Chán ăn
• Đau cơ
• Ớn lạnh

Các dấu hiệu và triệu chứng ngộ đọc thực phẩm có thể bắt đầu trong vòng vài giờ sau khi ăn thực phẩm bị ô nhiễm hoặc cũng có thể khởi phát sau vài ngày hoặc thậm chí vài tuần sau đó. Bệnh do ngộ độc thực phẩm thường kéo dài từ vài giờ đến vài ngày.

Bạn có thể gặp các triệu chứng khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ biểu hiện bất thường, khó chịu nào trong cơ thể sau khi ăn uống, hãy đến gặp bác sĩ để được thăm khám.

Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đến ngay trung tâm y tế nếu có các dấu hiệu ngộ độc nặng, đặc biệt khi xuất hiện các dấu hiệu ngộ độc thực phẩm ở trẻ em:

• Thường xuyên nôn mửa
• Nôn ra máu hoặc đi cầu ra máu
• Tiêu chảy kéo dài hơn 3 ngày
• Đau bụng dữ dội
• Nhiệt độ đo tại miệng cao hơn 38,6oC
• Mắt trũng, khát nước, khô miệng, đi tiểu ít hoặc không đi tiểu, cơ thể yếu trầm trọng, hoa mắt, chóng mặt
• Tầm nhìn bị mờ
• Cơ yếu và ngứa ran cánh tay
• Tay hoặc chân lạnh
• Thở nhanh hoặc thở dốc…

Nguyên nhân gây bệnh

Nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm là gì?

Bạn có thể bị ngộ độc nếu ăn phải thức ăn hoặc nước uống nhiễm độc tố, thường đến từ:

• Bản chất nguồn gốc thực phẩm chứa sẵn độc tố
• Thực phẩm nhiễm khuẩn hoặc hóa chất
• Nấm mốc phát triển từ thức ăn để lâu bị ôi thiu

Ngoài ra, trong quá trình sản xuất và chế biến, thực phẩm cũng có khả năng bị nhiễm khuẩn bất cứ lúc nào, ví dụ như khi trồng trọt, thu hoạch, bảo quản, vận chuyển hoặc chế biến.

Nguy cơ mắc phải

Những yếu tố làm tăng nguy cơ bị ngộ độc thức ăn là gì?

Tất cả mọi người đều có nguy cơ bị ngộ độc thực phẩm. Mặc dù vậy, rủi ro ở một số người có thể cao hơn những người khác bởi các yếu tố như:

• Tuổi tác: quá trình lão hóa khiến cho hệ miễn dịch của bạn bị yếu đi và không phản ứng lại với vi khuẩn gây hại.
• Mang thai: quá trình mang thai dẫn đến một số thay đổi trong chuyển hóa và tuần hoàn, khiến bạn có nguy cơ cao bị ngộ độc thực phẩm. Phản ứng của cơ thể có thể tệ hơn trong khi bạn mang thai.
• Trẻ nhỏ:đây là lứa tuổi có hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện nên dễ bị các mầm bệnh tấn công.
• Người mắc bệnh mạn tính như bệnh đái tháo đường, bệnh gan hoặc HIV/AIDS.

Chẩn đoán và điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những thủ thuật y tế dùng trong chẩn đoán ngộ độc thực phẩm là gì?

Các bác sĩ sẽ chẩn đoán bằng những thông tin thu thập được từ bệnh sử, bao gồm:

• Thời gian mắc bệnh
• Biểu hiện của ngộ độc thực phẩm
• Thực phẩm bạn đã tiêu thụ

Ngoài ra, các chuyên gia cũng sẽ khám lâm sàng để kiểm tra xem bạn có dấu hiệu mất nước hay không. Dựa theo kết quả đánh giá, họ có thể chỉ định người bệnh làm thêm một số xét nghiệm như xét nghiệm máu hoặc cấy phân nhằm tìm kiếm sự hiện diện của vi sinh vật gây bệnh, từ đó xác định chính xác nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm.

Người bị ngộ độc thức ăn nên làm gì?

Bị ngộ độc thực phẩm nên làm gì hay trúng thực nên làm gì? Khi bị trúng thực, điều quan trọng là bạn cần phải nôn hết thức ăn đã ăn vào và uống oresol để bù nước, điện giải. Tuy nhiên, với trẻ bị ngộ độc thực phẩm, bạn không nên cố gắng ép trẻ nôn vì điều này rất dễ làm bé sặc.

Nếu người bệnh bị co giật, ngừng thở và ngừng tim, bạn hãy hô hấp nhân tạo. Nếu người bệnh hôn mê, bạn hãy đặt bệnh nhân nằm đầu thấp, nghiêng về một bên, phòng chất nôn tràn vào phổi. Sau khi sơ cứu, bạn hãy nhanh chóng đưa người bệnh vào bệnh viện để được điều trị.

Đâu là cách chữa ngộ độc thực phẩm hiệu quả?

Đối với phần lớn bệnh nhân, bệnh có thể tự khỏi mà không cần điều trị sau vài ngày. Tuy nhiên, nếu bạn không thể tự phục hồi, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ của triệu chứng ngộ độc thực phẩm, bác sĩ sẽ đề xuất cách trị ngộ độc thực phẩm phù hợp. Chúng có thể gồm:

• Bù nước và chất điện giải để khắc phục tình trạng mất nước do tiêu chảy hoặc nôn
• Uống thuốc kháng sinh nếu nguyên nhân gây trúng thực đến từ vi khuẩn
• Sử dụng một số loại thuốc như loperamide hoặc bismuth subsalicylate nếu bạn không sốt và không tiêu chảy ra máu

Chế độ sinh hoạt phù hợp

Những thói quen sinh hoạt giúp bạn hạn chế diễn tiến của ngộ độc thực phẩm là gì?

Bạn có thể kiểm soát và thuyên giảm các dấu hiệu ngộ độc thực phẩm nếu áp dụng các biện pháp sau:

• Để cho dạ dày nghỉ ngơi bằng cách hạn chế ăn trong vài giờ.
• Uống nhiều nước và nên uống từng ngụm nhỏ. Lưu ý không dùng thức uống chứa cồn hay caffeine.
• Khi bắt đầu ăn uống lại, bạn nên chọn những thức ăn nhạt, ít béo, dễ tiêu hóa.
• Nghỉ ngơi nhiều hơn do bệnh và mất nước khiến bạn yếu đi và mệt mỏi.

Người bị ngộ độc thực phẩm nên ăn gì?

Khi sau khi nôn hết thức ăn, dạ dày và ruột sẽ rất yếu. Vì vậy, người bệnh phải chú ý dùng các loại thực phẩm không gây khó chịu. Nếu vẫn chưa biết bị ngộ độc thực phẩm nên ăn gì, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

• Các loại thức ăn nhẹ và dễ tiêu hóa. Những món ăn dễ tiêu hóa sẽ giúp giảm bớt gánh nặng cho ruột và dạ dày. Một số món ăn dễ tiêu hóa phổ biến gồm bột yến mạch, khoai tây nghiền nấu chín, các loại trái cây mềm…
• Nước. Khi bị ngộ độc thực phẩm, bạn thường bị nôn và tiêu chảy. Do đó, cơ thể mất nước rất nhiều, từ đó mất cân bằng điện giải. Vì vậy, việc bổ sung nước sau khi ngộ độc thức ăn là rất quan trọng. Bên cạnh nước, bạn cũng có thể uống oresol để bù chất điện giải cho cơ thể.
• Thực phẩm chứa lợi khuẩn cho hệ tiêu hóa. Việc bổ sung các vi khuẩn có lợi cho đường ruột sau khi bị ngộ độc thức ăn sẽ giúp cân bằng lại hệ vi sinh trong ruột. Yogurt chính là thực phẩm chứa nhiều vi khuẩn có lợi nhất.

Phòng ngừa

Các cách phòng ngừa ngộ độc thực phẩm là gì?

Hiện nay, tình trạng thực phẩm bẩn, chứa nhiều hóa chất độc hại đang diễn tiến hết sức phức tạp. Cẩn thận trong khâu chọn lựa và chế biến thực phẩm sẽ giúp bạn bảo vệ chính bản thân và người thân trong gia đình trước nguy cơ gặp phải vấn đề sức khỏe trên. Việc này có thể gồm:

• Chọn mua những thực phẩm tươi sống, không bị ôi thiu, không hết hạn sử dụng, có xuất xứ rõ ràng
• Bảo quản những thức ăn chưa chế biến và đã chế biến trong tủ lạnh ở nhiệt độ phù hợp
• Không nên để thức ăn đã nấu chín ở nhiệt độ thường quá hai giờ
• Thực hiện quy tắc ăn chín uống sôi
• Đảm bảo dụng cụ chế biến thức ăn sạch sẽ
• Khi đi ăn ngoài, nên chọn ăn ở những nơi đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, tránh những quán ăn bụi bẩn, ẩm thấp…
• Rửa tay bằng xà phòng diệt khuẩn trước khi ăn

Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn phương pháp hỗ trợ điều trị tốt nhất. Hello Bacsi tin rằng với những thông tin được chia sẻ trong bài, bạn đã biết khi bị ngộ độc thực phẩm nên làm gì để giảm nhanh triệu chứng.