Những giải pháp để nâng cao hiệu lực hiệu quả quản lý hành chính nhà nước
Trong lịch sử nhân loại từ khi thiết chế Nhà nước ra đời thì Nhà nước trong xã hội nào cũng có chức năng quản lý vĩ mô nền kinh tế . Tuy nhiên vai trò kinh tế của Nhà nước trong mỗi giai đoạn lịch sử không giống nhau. Trong xã hội chiếm hữu nô lệ và phong kiến, Nhà nước có vai trò chủ yếu nhằm bảo vệ quyền sở hữu về tư liệu sản xuất cho giai cấp thống trị. Dưới chủ nghĩa tư bản với việc chuyển sang nền kinh tế thị trường, tính chất xã hội hóa sản xuất và tính năng động của nền kinh tế thị trường ngày càng cao, làm cho vai trò kinh tế của Nhà nước tăng lên rất mạnh. Từ đó xuất hiện ý tưởng phối hợp "Bàn tay vô hình" (thị trường) với "Bàn tay hữu hình" (Nhà nước) để quản lý, điều tiết nền kinh tế thị trường đi theo tay lái của Nhà nước. Bất cứ nhà nước nào cũng đều phải thừa nhận rằng nền kinh tế hiện đại - kinh tế thị trường - muốn phát triển phải dựa vào cơ chế thị trường và có sự quản lý, điều tiết của Nhà nước. Do đó chức năng quản lý, điều tiết nền kinh tế của Nhà nước là một tất yếu khách quan.Sự can thiệp của Nhà nước vào nền kinh tế rất đa dạng, tùy thuộc vào sự nhận thức đúng sai của người đứng đầu Nhà nước. Song dù ở đâu thì ý tưởng tương đối được thống nhất vẫn là: Nhà nước chỉ nên là người "cầm lái" chứ không làm người "bơi chèo". . Nhìn chung chức năng quản lý nền kinh tế của Nhà nước trong xã hội nào cũng thể hiện ở ba nhiệm vụ chủ yếu sau đây: 1. Nhà nước kiến tạo và bảo đảm môi trường kinh tế kinh doanh an toàn, ổn định, thuận lợi, bình đẳng. 2. Nhà nước thực thi chính sách kinh tế vĩ mô tích cực và hiệu quả nhằm bảo đảm cho nền kinh tế phát triển bình thường và tăng trưởng bền vững. 3. Nhà nước tiến hành điều tiết can thiệp và bổ sung thị trường Tuy nhiên, tổng kết bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tế 25 năm đổi mới ở nước ta và xem xét các nhiệm vụ phát triển kinh tế đặt ra cho những năm trước mắt, chúng ta có thể xác định rõ hơn vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước ta trong nền kinh tế hiện nay. Vai trò, chức năng đó thể hiện ở những nội dung chủ yếu, cụ thể sau đây: Một là, Nhà nước phải xây dựng, ban hành hệ thống chính sách kinh tế vĩ mô để quản lý kinh tế - xã hội theo pháp luật, nhằm thực hiện thắng lợi các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Đảng đề ra trong từng giai đoạn cách mạng. Trước mắt là thực hiện thắng lợi chiến lược phát triển kinh tế- xã hội 2011 - 2020 do Đại hội Đảng lần thứ XI đề ra đưa nước ta phát triển đi lên tới năm 2020 cơ bản trở thành nước công nghiệp hiện đại, tiên tiến; giữ vững ổn định chính trị và trật tự, kỷ cương an toàn xã hội; chăm lo xây dựng kết cấu hạ tầng và những nghành kinh tế then chốt, đặc biệt là kinh tế nhà nước để nó phát huy vai trò định hướng XHCN cho toàn bộ nền kinh tế quốc dân, bảo đảm môi trường và điều kiện chung cho xã hội phát triển, nâng cao đời sống của nhân dân. Hai là, thông qua các công cụ quản lý vĩ mô và phát huy vai trò chủ đạo của kinh tế Nhà nước để quản lý thị trường, điều tiết thu nhập, kết hợp hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với thực hiện công bằng và tiến bộ xã hội, thúc đẩy sự phát triển bền vững, đồng đều giữa các vùng, miền và các tầng lớp dân cư. Ba là, tăng cường kiểm kê, kiểm sát sản xuất và phân phối; quản lý và sử dụng có hiệu quả vốn và tài sản công, khắc phục tình trạng vô chủ, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí. Kết hợp chặt chẽ phát triển kinh tế văn hóa, xã hội với tăng cường an ninh quốc phòng và mở rộng hoạt động đối ngoại để các lĩnh vực này tác động hỗ trợ nhau cùng phát triển. Trong tình hình nền kinh tế hiện nay đòi hỏi Chính phủ phải làm thật tốt nhiệm vụ ổn định kinh tế vĩ mô và chỉ đạo thực hiện hiệu quả các giải pháp, kiềm chế, kiểm soát lạm phát và tăng giá, ngăn chặn suy giảm kinh tế, bảo đảm tăng trưởng cao và bền vững ổn định đời sống dân sinh. Bốn là, hỗ trợ các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ như (cho vay vốn với lãi suất thấp hoặc không thu lãi suất trong một thời gian nhất định) khi doanh nghiệp gặp phải khó khăn bất trắc để giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn đứng vững và vươn lên. II. Giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước ở nước ta hiện nay Từ đại hội IX của Đảng đã chỉ ra: “ Để nền kinh tế thị trường định hướng XHCN vận hành thông suốt, cần tiếp tục tạo lập đồng bộ các yếu tố thị trường, đổi mới và nâng cao hiệu lực quản lý kinh tế của nhà nước” (1). Đại hội X tiếp tục chỉ rõ cụ thể hơn: “ Nhà nước tập chung làm tốt các chức năng đinh hướng sự phát triển bằng các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và chính sách trên cơ sở tôn trọng và tuân thủ các nguyên tắc của thị trường… tạo môi trường pháp lý thuận lợi để phát huy các nguồn lực của xã hội cho phát triển; bảo đảm tính bền vững và tích cực của các cân đối kinh tế vĩ mô…(2) Nghị quyết đại hội lần thứ XI của Đảng đã dành một mục lớn nói về: nâng cao hiệu lực hiệu quả quản lý nhà nước, trong đó nhấn mạnh một số vấn đề: “ thực hiện tốt chức nang của nhà nước, giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa nhà nước với thị trường; hoàn thiện bộ máy nhà nước, tạo bước chuyển biến mạnh về cải cách hành chính; đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí; tăng cường sự lãnh đạo của Đảng phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong việc xây dưng bộ máy nhà nước”(3) Trên tinh thần các văn kiện của Đảng nói trên, đặc biệt là văn kiện đại hội Đảng lần thứ XI, để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp chủ yếu sau đây: 1 - Tiếp tục xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân vững mạnh, dưới sự lãnh đạo của Đảng Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền XHCN Việt nam, của dân, do dân, vì dân, mang bản chất giai cấp công nhân, là công cụ chủ yếu để thực hiện quyền làm chủ của nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng, là công cụ chủ yếu để cùng với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân thực hiện quyền làm chủ của nhân dân về chính trị, kinh tế và xã hội, tạo ra động lực mạnh thúc đẩy kinh tế phát triển với tốc độ tăng trưởng cao và bền vững. Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật. Mọi cơ quan, tổ chức, cán bộ, công chức, mọi công dân có nghĩa vụ chấp hành Hiến pháp và pháp luật. Nhà nước hoạt động dưới sự lãnh đạo của Đảng, các tổ chức đảng và mọi đảng viên đều phải hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật. 2 - Cải cách bộ máy, thể chế và phương thức hoạt động của Nhà nước theo phương châm "thà ít mà tốt" Cải cách bộ máy, thể chế và phương thức hoạt động của Nhà nước ta hiên nay là nhằm mục đích nâng cao hiệu lực, hiệu quả, quản lý nhà nước trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, đặc biệt là đối với kinh tế. Do đó cần tiến hành tốt các nội dung cụ thể sau đây: Một là: Phải phân định rõ chức năng, nhiệm vụ của từng tổ chức lập pháp, hành pháp, tư pháp, các mối quan hệ và cơ chế phối hợp giữa các tổ chức đó với nhau, tinh gọn tổ chức, bộ máy và biên chế; khắc phục sự trùng lặp, chồng chéo về chức năng làm ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của Nhà nước. Trước mắt, tiến hành thật tốt việc xây dựng củng cố bộ máy Nhà nước cả lập pháp, hành pháp, tư pháp từ Trung ương đến cơ sở có hiệu lực và ngang tầm với nhiệm vụ mới của cách mạng đặt ra. Tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, các bộ, ngành, chính quyền các cấp trên tất cả các lĩnh vực của đất nước, nhất là những lĩnh vực còn hạn chế, yếu kém. Tiếp tục xác định rõ chức năng nhiệm vụ của các bộ, cơ quan thuộc Chính phủ. Thực hiện phân cấp mạnh hơn cho các cơ quan hành chính cấp dưới đi đôi với việc tăng cường kiểm tra, giám sát. Tiếp tục sắp xếp bộ máy cơ quan hành chính từ Trung ương đến địa phương theo hướng giảm số lượng, tăng chất lượng. Cần phải nắm chắc và đúng về thực trạng số lượng, chất lượng đội ngũ viên chức, cán bộ trong các cơ quan Nhà nước, gắn với chức năng, nhiệm vụ của nó. Sau đó phải giải quyết tốt mối quan hệ giữa số lượng và chất lượng nhân viên. Bộ máy Nhà nước phải được tổ chức một cách hợp lý, không có bộ phận thừa, bộ phận thiếu, chồng chéo, trùng lặp về chức năng nhiệm vụ giữa các bộ phận; phải chọn lựa và đào tạo những nhân viên Nhà nước có chất lượng “ không chê vào đâu được” thì nhân dân mới tín nhiệm, tin cậy họ. Hai là: Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, hiện đại hóa nền hành chính quốc gia, tăng cường kỷ luật kỷ cương hành chính. Tiếp tục cải cách chế độ công vụ, công chức, chính sách tài chính công, xây dựng Chính phủ điện tử và từng bước hiện đại hóa nền hành chính Nhà nước. Ba là: Xây dựng đồng bộ, nâng cao chất lượng và tổ chức thực hiện có hiệu quả hệ thống pháp luật và các chính sách phát triển kinh tế – xã hội, thực hiện ngày càng tốt hơn an sinh và phúc lợi xã hội. Xây dựng và tổ chức thực hiện tốt chiến lược quy hoạch và bằng các nguồn lực, các chính sách hướng các quá trình phát triển kinh tế- xã hội và hệ thống kinh doanh vào những lĩnh vực và điạ bàn cần thiết, đáp ứng mục tiêu, yêu cầu của sự phát triển của đất nước. Bốn là: Tập trung xây dựng nền hành chính nhà nước trong sạch, vững mạnh, bảo đảm quản lý thống nhất, thông suốt, hiệu lực, hiệu quả. Tiếp tục kiện toàn bộ máy chính phủ, nâng cao hiệu quả quản lý vĩ mô nhất là chất lượng xây dựng thể chế, quy hoạch, nâng cao dự báo và khả năng phản ứng chính sách trong điều kiện kinh tế thi trường và hội nhập quốc tế Năm là: Tiến hành tốt việc thí điểm không tổ chức Hội đồng Nhân dân huyện, quận, phường, rút kinh nghiệm để nhân rộng ra phạm vi cả nước. 3 - Phát huy dân chủ, giữ vững kỷ cương, kỷ luật, tăng cường pháp chế Phát huy dân chủ là phát huy nguồn sức mạnh to lớn của toàn dân tộc vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nói chung, củng cố, nâng cao hiệu lực và hiệu quả hoạt động của bộ máy Nhà nước nói riêng. Tuy nhiên, đây là vấn đề rộng lớn với nhiều nội dung, phương thức và đặc điểm của từng cấp, từng lĩnh vực. Từ thực tiễn đời sống chính trị của xã hội ta hiện nay cần làm tốt một số vấn đề sau: Một là: Phát huy dân chủ trong việc bầu cử, ứng cử, đảm bảo chất lượng và cơ cấu các đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp Hai là: Thực hiện tốt quy chế dân chủ, mở rộng dân chủ trực tiếp ở cơ sở, tạo điều kiện để nhân dân thực hiện quyền làm chủ tham gia quản lý xã hội nói chung và kinh tế nói riêng, thảo luận và quyết định những vấn đề quan trọng; khắc phục mọi biểu hiện dân chủ hình thức, dân chủ cực đoan. Chính quyền các cấp hàng tuần phải tổ chức tiếp xúc dân ở khu vực hoạt động của mình để nghe ý kiến dân phản ánh và kịp thời có biện pháp giải quyết Ba là: Đổi mới và thực hiện cơ chế "một cửa" không gây khó khăn phiền hà, sách nhiễu với dân; xác định rõ trách nhiệm của các cấp, các cơ quan và cán bộ, công chức để tạo ra bước chuyển rõ nét trong việc giải quyết kịp thời các khiếu nại, tố cáo của công dân, đặc biệt là những khiếu nại về đất đai, tham ô, tham nhũng tác động xấu đến sự phát triển tăng trưởng kinh tế. Bốn là: Bằng các chính sách, biện pháp thích hợp chăm lo cho con người, bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mọi người dân. Năm là: Phát huy dân chủ đi đôi với giữ vững kỷ luật, kỷ cương, tăng cường pháp chế, quản lý xã hội bằng pháp luật, tuyên truyền, giáo dục toàn dân nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của mọi tổ chức và cá nhân. Hiện nay, có tình hình đáng lo ngại là: "tình trạng tuỳ tiện, thiếu ý thức tổ chức kỷ luật và tinh thần trách nhiệm, không chấp hành nghiêm chỉnh chỉ thị, nghị quyết của Đảng, pháp luật, chính sách của Nhà nước, báo cáo không trung thực, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, nhiều nhiệm vụ công tác lớn đã được đề ra nhưng thực hiện không đến nơi đến chốn hoặc chỉ nói mà không làm. Một số cán bộ, đảng viên, công chức vi phạm pháp luật và Điều lệ Đảng chưa được xử lý thật kiên quyết(4). Cơ quan và cán bộ, công chức nhà nước không chấp hành nghiêm kỷ luật, sự điều hành và các quy định của cấp trên, thậm chí vi phạm pháp luật thì khó lòng đòi hỏi người dân chấp hành nghiêm pháp luật. Chúng ta khẳng định xây dựng nhà nước pháp quyền đòi hỏi trước hết các cơ quan và cán bộ, công chức nhà nước phải gương mẫu chấp hành nghiêm hiến pháp và pháp luật, cấp dưới phải phục tùng cấp trên. 4- Đấu tranh phòng, chống độc quyền kinh tế Ở nước ta hiện nay đã và đang xuất hiện độc quyền kinh tế. Trước hết là độc quyền giá bán một số mặt hàng nhập từ các tập đoàn kinh tế lớn nước ngoài, do một số doanh nghiệp trong nước được chính phủ giao quyền nhập và bán. Họ câu kết với nhau để tăng giá bán thu lợi nhuận cao một cách bất hợp lý, gây thiệt hại cho người tiêu dùng. Bên cạnh độc quyền giá bán như trên cũng xuất hiện độc quyền giá mua, nhất là với hàng nông sản của nông dân. Cứ mỗi khi thời vụ thu hoạch đến họ lại phải chịu cảnh thương lái ép giá mua có khi thấp hơn cả giá thành mà người nông dân vẫn phải chấp nhận bán vì không bán thì không có tiền trả nợ ngân hàng và mua vật tư để tiếp tục sản xuất. Để ngăn ngừa tình trạng độc quyền giá bán và giá mua, đòi hỏi Nhà nước phải ban hành đầy đủ qui chế quản lý giá bán và giá mua phù hợp với qui luật cung cầu hàng hóa. Đó là điều cần thiết đối với quản lý kinh tế nói chung và quản lý giá cả nói riêng trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta. 5 - Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức trong sạch, có năng lực tổ chức và quản lý nền kinh tế thị trường phát triển theo định hướng XHCN Cán bộ là cái gốc để hoàn thành tốt mọi công việc. Muốn có Nhà nước mạnh phải có đội ngũ cán bộ công chức mạnh cả về hai mặt nhận thức lý luận, am hiểu quy luật kinh tế, quy luật xã hội và năng lực tổ chức thực hiện. Vì vậy, để xây dựng đội ngũ công chức mạnh, trước hết phải tập trung vào một số công việc chính sau đây: -Hoàn thiện chế độ công vụ, quy chế cán bộ, công chức, coi trọng cả năng lực và đạo đức; bảo đảm tính nghiêm túc, trung thực trong thi tuyển cán bộ, công chức. Sắp xếp lại đội ngũ cán bộ, công chức theo đúng chức danh, tiêu chuẩn, gắn với việc tinh giản biên chế, nâng cao chất lượng đội ngũ. Định kỳ kiểm tra, đánh giá chất lượng cán bộ, công chức bằng việc làm, kịp thời thay thế những cán bộ, công chức yếu kém về năng lực, thải loại những người thoái hóa về phẩm chất. -Tăng cường cán bộ cho cơ sở, nhất là miền núi, vùng sâu, vùng xa, nơi có nhiều khó khăn. Đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức với chương trình, nội dung sát hợp, trước hết là cán bộ lãnh đạo, cán bộ quản lý, về đường lối, chính sách, pháp luật, về kiến thức và kỹ năng quản lý hành chính nhà nước. -Đổi mới chính sách đào tạo, bồi dưỡng, đãi ngộ đối với cán bộ xã, phường, thị trấn để họ yên tâm phấn khởi làm việc. 6- Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước Trong điều kiện Đảng ta là Đảng cầm quyền và có nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân, phương thức lãnh đạo của Đảng phải chủ yếu bằng Nhà Nước và thông qua nhà nước.Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước không có nghĩa là Đảng bao biện, làm thay Nhà nước, mà vấn đề mấu chốt là giải quyết đúng đắn mối quan hệ: Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ. Với tư cách là người lãnh đạo, Đảng phải đưa ra đường lối chiến lược cách mạng nói chung và đường lối chiến lược phát triển kinh tế nói riêng đúng đắn, có khả năng thực thi trong thực tiễn; Nhà nước phải bằng chức năng, nhiệm vụ của mình, quản lý và tổ chức động viên toàn dân tham gia thực hiện thắng lợi đường lối chiến lược do Đảng đề ra; nhân dân phải nâng cao tinh thần làm chủ tập thể thông qua Nhà nước và bằng Nhà nước để thực hiện có hiệu quả cao các mục tiêu kinh tế- xã hội trong từng thời kỳ cách mạng. Chỉ có như vậy sự tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng với Nhà nước mới thực sự có ý nghĩa khoa học và thực tiễn trong đời sống xã hội. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước nói chung và kinh tế nói riêng là một trong những vấn đề thường xuyên phải được coi trọng để thúc đẩy kinh tế phát triển nhanh; thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp tiên tiến, hiện đại như Nghị quyết Đại hội XI của Đảng đề ra; từng bước thực hiện thắng lợi mục tiêu: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. PGS. TS Cao Duy Hạ (Học viện CT - HC QG Hồ Chí Minh) ________________ (1) Văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, Nxb, CTQG, HN, 2001, tr 30. (2) Văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X, Nxb, CTQG, HN, 2006, tr 26, 27. (3) Văn kiện đại hội Đảng lần thứ XI, NXB CTQG, Tr 140, 141, 143, 144. (4) Văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, Nxb, CTQG, HN, 2001, tr 76, 77. |
