Từ xa xưa, ông cha
ta vẫn luôn răn dạy chúng ta về lời ăn, tiếng nói hằng ngày bằng những câu ca
dao, tục ngữ đầy ý nghĩa:
“Lời nói chẳng mất
tiền mua
Lựa lời mà nói cho
vừa lòng nhau.”
Thế nhưng hiện
nay, có một hiện tượng đáng quan ngại đang diễn ra, đang từng ngày làm mất đi
nét đẹp, sự trong sáng của văn hóa ngôn ngữ, văn hóa ứng xử: đó là hiện tượng
nói tục chửi thề, đặc biệt là trong giới trẻ hiện nay.
Nói tục chửi thề, hiểu một cách đơn giản, là dùng những lời lẽ thô tục, vô duyên, thiêu
văn minh, tế nhị trong giao tiếp hằng ngày nhằm thể hiện sự bức xúc, cảm xúc ức chế của bản thân hoặc sỉ nhục, xúc phạm người khác.Không thể phủ nhận rằng, nói tục chửi thề là một trong những cách giải tỏa sự ức chế vô cùng hiệu quả, có tác dụng tức thì, bằng chứng là bất kì một nền văn hóa, một dân tộc, một ngôn ngữ nào cũng có những từ tục. Ở một mức độ hợp lí, nói tục không xấu mà có thể giúp ta giảm bớt sự tức giận, căng thẳng. Thế nhưng, hiện nay, nói tục chửi thề dường như đang bị lạm dụng khi đi đến bất cứ đâu, kể cả những nơi đòi hỏi sự văn minh, thanh lịch, ta cũng có thể nghe thấy những tiếng chửi thề với mức độ vi phạm nghiêm trọng những chuẩn mực văn hóa, thuần phong mỹ tục của dân tộc. Như vậy, hiện tượng nói tục chửi thề quả là lợi bất cập hại.
Hiện tượng nói tục chửi thề xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Về mặt khách quan, đó là do môi trường sống thiếu lành mạnh làm ảnh hưởng đến suy nghĩ của con người, sự thiếu quan tâm, sư quản lí lỏng lẻo của gia đình, nhà trường và xã hội, sự xâm nhập của văn hóa ngoại lai, ngôn ngữ mạng của thời đại công nghệ làm mai một sự trong sáng của ngôn ngữ dân tộc. Về mặt chủ quan, đó là do nhận thức còn yếu kém, ý thức chưa tốt, tư tưởng đua đòi của một số bộ phận, đặc biệt trong giới trẻ, thích thể hiện mình, cho rằng nói tục là "ngầu", là "người lớn"...
Đối với người thường hay nói tục chửi thề, nói nhiều những lời lẽ không hay lâu dân sẽ trở thành những câu cửa miệng, thói quen xấu nói tục trong mọi trường hợp, thậm chí nó có thế ảnh hướng đến nhân cách của người nói. Lợi ích giải tỏa cảm xúc chỉ là nhất thời, nhưng những hậu quả mà nó để lại thì lại rất lớn. Thói quen nói tục chửi thề khiên cho kĩ năng giao tiếp ứng xử giảm sút bởi ta đã quen sử dụng ngôn ngữ lệch chuẩn. Trong những cuộc gặp cân thái độ văn minh cao như gặp gỡ đối tác, khi nói chuyện với người lớn tuổi hơn mình... những lời nói tục bạn nói ra sẽ gây ấn tượng không mấy tốt đẹp trong lần đầu gặp gỡ, bởi không ai đánh giá cao một người nói tục, chửi bậy bừa bãi, thiếu suy nghĩ: “Lời nói là tâm gương của tâm hổn: anh nói như thế nào, anh là như vậy” [Publilius Syrus]. Như vậy, nói tục chửi thề chính là con đường bạn tự hạ thấp giá trị của bản thân mình. Và cũng những lời nói tục, chửi thề ấy, thậm chí đôi khi chỉ là một ánh mắt mà người ta cho là "nhìn đểu" đã gây ra những vụ bạo lực gây hậu quả vô cùng đáng tiếc! Một xã hội mà quá nhiều người thường xuyên nói tục chửi thề trong những trường hợp không đáng có sẽ trở nên bê bối đến nhường nào khi những giá trị văn hóa, đạo đức bị vi phạm nghiêm trọng?
Không chỉ đôi với người phát ngôn, người nghe những lời nói tục cũng bị ảnh hưởng theo hướng tiêu cực. Những lời lẽ khó nghe có thể gây ra cho người xung quanh cảm giác khó chịu, bực bội, cũng có thể bị lây nhiễm, nhất là đối với trẻ em khi tâm hồn chúng chỉ như một tờ giây trắng, rất dễ bị bôi bẩn nêu lớn lên trong một môi trường có nhiều người nói tục chửi thề, các em dễ bị nhiễm thói quen xấu và hình thành một tư tưởng rằng nói tục chửi thề không có gì sai cả! Trong trường hợp những lời nói tục, chửi thề được dùng với mục đích lăng mạ, sỉ nhục, bôi nhọ danh dự người khác, nó có sức sát thương vô cùng lớn, gây ra những tổn thương, những vết thương khó lành trong tâm hổn người bị xúc phạm: "Kiềm làm tổn hại thân thể, ngôn từ làm tổn thương tâm hồn" [Menander].
Để giải quyết tinh trạng này, mỗi chứng ta cẩn tự ý thức được lời ăn, tiếng nói của mình, rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, trau dồi vôn ngôn ngữ, tôn trọng người đối diện,... Đó là cách chúng ta chung tay xây dựng một xã hội lành mạnh, thân thiện.
Có những câu thơ rất hay và ý nghĩa rằng:
"Một lời bất cẩn có thể nhóm lên xung đột
Một lời tàn nhẫn có thể phá hỏng một cuộc dời.
Một lời đúng lúc có thể xua đi căng thẳng.
Nhưng một lời yêu thương có thể chữa lành và chúc phúc."
Đừng quên rằng, một lời ta nói ra có thể gây ra hạnh phúc hoặc tổn thương. Vì vậy, hãy luôn cẩn thận với những lời mình nói ra để bản thân không bao giờ phải hối hận, bạn nhé!
Càng tiến bộ, con người càng nên tử tế trong đối xử và lịch sự hơn trong lời nói. Thế nhưng, ngày nay, thay vì tử tế và lịch sự hơn, con người ngày càng thô lỗ trong ứng xử và lời nói, nhất là đối tượng học sinh. Hiện tượng nói tục, chửi thề của học sinh ngày nay khiến xã hội vô cùng lo lắng và bức xúc.
Nói tục, chửi thề là hiện tượng học sinh dùng những từ ngữ tục tĩu, thiếu văn hóa, thiếu chuẩn mực để giao tiếp với nhau hằng ngày [nói tục] hoặc dùng những từ ngữ bất kính để xúc phạm, lăng mạ nhân cách, đánh dự của người khác [chửi thề]. Học sinh nói tục, chửi thể thường dùng những ngôn ngữ nhạy cảm, thiếu tế nhị, thiếu chuẩn mực, thậm chí là vô văn hóa trong lời nói thường ngày của mình.
Hiện tượng nói tục, chửi thề ngày càng trở nên phổ biến khi đời sống và công nghệ ngày càng phát triển. Nó có ở ở mọi lứa tuổi, mọi thành phần trong đó có giới trẻ. Học sinh sử dụng lời lẽ thiếu văn hóa để nói chuyện với nhau, nói với thầy cô tại trường học. Việc sử dụng những ngôn ngữ thiếu lịch sự, tục tĩu, phản cảm đang có xu hướng lan rộng và trở thành ngôn ngữ “cửa miệng”. Gia đình, nhà trường và xã hội dù đã rất nỗ lực nhưng vẫn chưa có cách khắc phục hữu hiệu đối với vấn đề này.
Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng học sinh nói tục, chửi thề trước hết xuất phát từ ý thức cá nhân của mỗi học sinh chưa tốt, chưa ý thức được tác hại và bản chất của việc lệch lạc ngôn ngữ. Dù đã được giáo dục từ nhà trường, thế nhưng nhiều học sinh chưa có quan niệm chín chắn về thói nói tục, chửi thề. Họ xem đây là cách hơn thua, thể hiện bản thân, chứng tỏ… một cách ngược đời, vô cùng xấu xí.
Do ảnh hưởng từ môi trường sống thiếu lành mạnh là một yếu tố gây nên hiện tượng nói tục, chửi thề tràn lan trong học sinh ngày nay. Bạn bè nói tục, chửi thề; người lớn nói lời thiếu chuẩn mực khiến, ngôn ngữ và hành vi thiếu gương mẫu khiến các bạn trẻ học theo. Mặt khác, văn hóa mạng với vô số hình ảnh, ngôn ngữ hỗn tạp, bừa bộn, thiếu chuẩn mực, vô văn hóa tràn lan khắp mọi nơi gây ảnh hưởng sâu sắc đến văn hóa giao tiếp của học sinh. Sự yếu kém trong kiểm soát các mạng xã hội, game online, phim ảnh,… có sử dụng yếu tố nói tục, chửi thề.
Do gia đình và nhà trường chưa có biện pháp giáo dục và quan tâm thích đáng. Nhà trường chỉ giáo dục về lý thuyết, chưa thực sự nghiêm khắc trong công tác giáo dục đạo đức chuẩn mực cho mỗi học sinh. Gia đình buông lỏng, phó thác việc giáo dục con em cho nhà trường khiến học sinh lơ là trong nhiệm vụ rèn luyện đạo đức theo những mẫu mực tốt đẹp.
Hiện tượng nói tục, chửi thề gây ra những hậu quả to lớn đối với bản thân học sinh và đối với xã hội. Nói tục, chửi thề ảnh hưởng tiêu cực đến nhân cách, phẩm chất con người. Người có thói quen tùy tiện trong ngôn ngữ giao tiếp trở nên xấu xí hơn trong mắt của người khác, khiến người khác khinh thường, xa lánh.
Nhiều người giao tiếp bằng ngôn ngữ thô lỗ, tục tĩu là tự đánh mất đi vẻ đẹp văn minh của xã hội, làm giảm giá trị của một con người, khiến họ không nhận được sự tôn trọng và đánh giá cao từ những người xung quanh.
Nói tục, chửi thề làm tăng sự mâu thuẫn và tranh chấp giữa người và người trong xã hội có thể dẫn tới nhiều hậu quả nghiêm trọng như đánh nhau thậm chí tới tính mạng.
Càng nói tục, chửi thể càng suy thoái đạo đức, càng thất bại trong cuộc sống. Người có nhân cách cao quý sẽ không bao giờ cẩu thả trong lời nói và hành vi ứng xử. Và ngược lại, người có lời nói thô tục, hành vi đáng khinh không thể là người đạo đức.
Nói tục chửi thề làm nảy sinh thói kiêu căng, ngạo mạn, tự cao, tự đại, coi người khác thấp kém hơn mình, sống thiếu tôn trọng. Họ sẵn sàng sỉ nhục, chà đạp nhân cách, nhân phẩm, danh dự người khác bằng những lời lẽ khó nghe. Những người như thế sớm muộn gì cũng nhận lấy hậu quả tương xứng.
Để khắc phục vấn nạn nói tục, chửi thề trong học sinh ngày nay, trước hết, mỗi học sinh cần tích cực chăm chỉ học tập ra sức rèn luyện nhan cách và đạo đức, nâng cao ý thức cá nhân, học tập và làm theo những tấm gương trong giao tiếp và lối sống mẫu mực ở xung quanh mình. Tích cực học hỏi, chọn lọc và tiếp thu những lời hay, ý đẹp.
Nhà trường, gia đình và xã hội cần có sự quan tâm và điều chỉnh hợp lí trong cách giáo dục và chăm sóc trẻ. Nhà trường nhanh chóng nâng cao chương trình và chất lượng giáo dục đạo đức, ngôn phong cho học sinh. Gia đình xây dựng văn hóa giao tiếp chuẩn mực và nghiêm khắc trong giáo dục lời nói và thái độ giao tiếp cho con em mình. Xã hội quyết liệt lên án, phê phán những hành vi thiếu chuẩn mực trong giao tiếp hàng ngày.
Các cơ quan chức nên có sự kiểm soát chặt chẽ hơn các văn hóa phẩm trước khi phát hành. Cần xử phạt nặng các hành vi phát tán văn hóa phẩm đồi trụy, thiếu chuẩn mực, nhạy cảm. Kiểm soát chặt chẽ các chương trình phát sóng trực tiếp, ngôn phong của các nghệ sĩ, người nói tiếng.
Nói tục, chửi thề có thể coi là hành vi phi đạo đức, phản văn minh và đi ngược lại với xu hướng phát triển văn hoá chung của nhân loại. Nói tục, chửi thề là dấu hiệu của suy thoái nhân cách con người và là một trong những con đường dẫn đến góc tối tệ nạn xã hội.
Chúng ta cần tuyên chiến với hiện tượng nói tục chửi thề không phải là ngăn cấm mà là loại bỏ nó ngay lập tức khỏi hành vi giao tiếp ngôn ngữ của chúng ta. Nếu hôm nay, bạn kiên trì lau rửa tấm gương đạo đức, ngày mai bạn sẽ nhìn thấy hình ảnh của mình thật đẹp. Nếu hôm nay, bạn sống lười biếng, buông thả và dễ dãi, ngày mai bạn sẽ nhận lấy sự thất vọng, nỗi khổ đau và những thất bại.
Yếu tố quan trọng hơn cả có thể giúp bạn sống và làm việc thành công không phải là kiến thức mà chính là thái độ sống tích cực và một nền tảng đạo đức tốt đẹp.
“Chim khôn kêu tiếng rảnh rang; người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe”. Lời ăn tiếng nói phản ánh sâu sắc văn hóa, đạo đức và lối sống của mỗi con người. Nói tục, chửi thề làm tổn thương tâm hồn, gây nên mâu thuẫn. Bởi thế, mỗi học sinh nên phấn đấu rèn luyện lời nói sao cho chuẩn mực, phù hợp trong và ngoài nhà trường. Đó không chỉ là việc nên làm mà là nhiệm vụ cần phải làm ngay từ hôm nay.