BÀI 11CHÍNH SÁCH DÂN SỐ VÀ GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM[1 tiết]I.MỤC TIÊUHọc xong bài này, học sinh cần đạt:1. Về kiến thức- Nêu được tình hình phát triển dân số và phương hướng cơ bản thực hiệnchính sách dân số ở nước ta hiện nay.- Nêu được tình hình việc làm và phương hướng cơ bản thực hiện chính sáchgiải quyết việc làm ở Việt Nam hiện nay.- Hiểu được trách nhiệm của công dân trong việc thực hiện chính sách dânsố và giải quyết việc làm.2. Về kỹ năng- Biết tham gia tuyên truyền chính sách dân số và giải quyết việc làm phùhợp với khả năng của bản thân.- Biết đánh giá thực hiện chính sách dân số của gia đình, cộng đồng dân cưvà việc thực hiện chính sách giải quyết việc làm ở địa phương phù hợp với lứatuổi.- Bước đầu biết định hướng nghề nghiệp trong tương lai.3. Thái độTin tưởng, ủng hộ chính sách dân số và giải quyết việc làm của Đảng và Nhànước ta.II. KỸ NĂNG SỐNG CƠ BẢN GIÁO DỤC TRONG BÀI HỌC.- Kỹ năng tìm kiếm và xử lý thông tin về tình hình dân số, việc làm ở ViệtNam.- Kỹ năng trình bày suy nghĩ, ý tưởng.- Kỹ năng giải quyết những vấn đề trong tình huống liên quan đến chínhsách dân số và giải quyết việc làm.- Kỹ năng tư duy sáng tạo về trách nhiệm của công dân đối với việc thựchiện chính sách dân số và giải quyết việc làm.III. PHƯƠNG PHÁP/KỸ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC.- Thuyết trình, đàm thoại, nêu tình huống, trực quan, v.v.IV. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC- Sách giáo khoa, sách giáo viên GDCD lớp 11;- Sách chuẩn kiến thức kỹ năng, tài liệu giảm tải của Bộ GD và ĐT, sáchgiáo dục kỹ năng sống trong môn công dân;- Bảng phụ; v.v.V. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC1. Ổn định lớp2. Kiểm tra bài cũ [5 phút ]Câu hỏi 1: Dân chủ được thực hiện thông qua các hình thức nào? Choví dụ?Trả lời:Dân chủ được thực hiện thông qua 2 hình thức cơ bản sau:- Dân chủ trực tiếp là hình thức dân chủ với những quy chế, thiết chế đểnhân dân thảo luận, biểu quyết, tham gia trực tiếp quyết định công việc của cộngđồng của Nhà Nước.Ví dụ: Bầu trưởng thôn, bầu ban cán sự, ban chấp hành lớp….- Dân chủ gián tiếp là hình thức dân chủ thông qua những quy chế, thiết chếđể nhân dân bầu ra những người đại diện thay mặt mình quyết định các công việcchung của cộng đồng, của Nhà Nước.Ví dụ: Đại diện lớp Bí thư bầu ban chấp hành Đoàn trường, Đại biểu Quốchội đại diện cho nhân dân, được sự uỷ thác của nhân dân, thay mặt nhân dân thamgia xây dựng các đạo luật để quản lý xã hội…..Câu hỏi 2: Hãy nêu ưu – nhược điểm của dân chủ trực tiếp và dân chủgián tiếpTrả lời:* Dân chủ trực tiếp:- Ưu điểm: Công dân trực tiếp phản ánh nguyện vọng của mình.- Nhược điểm: Phụ thuộc vào trình độ nhận thức của mọi người.* Dân chủ gián tiếp:- Ưu điểm: Thống nhất được nguyện vong của mọi người.- Nhược điểm: Không phản ánh trực tiếp nguyện vọng, phụ thuộc vào khảnăng người đại diện3. Dạy bài mới3.1. Giới thiệu bài họcVấn đề dân số đang là một trong những vấn nạn lớn của toàn cầu hiện nayvà được sự quan tâm của nhiều quốc gia trên thế giới, nhất là những nước nghèo,đang phát triển. Ở nước ta, dân số tăng nhanh là một áp lực lớn đối với vấn đề giảiquyết việc làm. Như vậy, nước ta đã nhận thức về thực trạng dân số và việc làmnhư thế nào để từ đó đề ra mục tiêu, phương hướng cơ bản đúng đắn nhằm giảiquyết tốt những vấn đề nói trên ? Chúng ta cùng đi vào tìm hiểu bài học hômnay:“Chính sách dân số và giải quyết việc làm” để thấy rõ hơn điều này.3.2. Tổ chức dạy học bài mớiHoạt động của GV và HSGhi bảngHoạt động 1: Thuyết trình, đàm thoại để 1. Chính sách dân sốtìm hiểu mục tiêu và phương hướng cơ bản a. Tình hình dân số nước tađể thực hiện chính sách dân số.hiện nay [ đọc thêm]b. Mục tiêu và phương hướngcơ bản để thực hiện chính sách- GV: Dân số tăng nhanh đang là vấn đề đặt dân sốra cho toàn thể nhân loại không trừ bất kìquốc gia nào. Đặc biệt ở các nước đang pháttriển, trong đó có Việt Nam.Ngày 1/11/2013 công dân thứ 90 triệu củaViệt Nam Nguyễn Thị Thuỳ Dung chào đời.Đánh dấu sự kiện dân số Việt Nam chạmngưỡng 90 triệu người, bình quân mỗi nămtăng 1 triệu người. Trong khi đó diện tíchnước ta thì nhỏ, nền kinh tế còn nghèo, chonên dân số tăng nhanh dẫn đến nhiều hậu quảnhư: Kinh tế kém phát triển, sức ép về nguồnlương thực, vấn đề việc làm, ô nhiễm môitrường…- GV: Đảng và Nhà nước ta đã đề ra nhữngmục tiêu gì để thực hiện chính sách dân sốhiện nay?- HS trả lời:- GV nhận xét và kết luận: Xuất phát từ yêucầu phát triển đất nước, Đảng ta đã đề ranhững mục tiêu để giải quyết vấn đề dân sốhiện nay. Giải quyết tốt vấn đề dân số, việclàm là yếu tố quyết định để phát huy nguồnlực con người, phát triển kinh tế, xã hội mộtcách bền vững.* Mục tiêu:- Tiếp tục giảm tốc độ gia tăngdân số.- Ổn định quy mô, cơ cấu dân sốvà phân bố dân cư hợp lí.- Từng bước nâng cao chất lượngdân số nhằm phát triển nguồn nhânlực cho đất nước.- GV: Để hoàn thành mục tiêu quốc gia vềcông tác dân số, đồng thời nâng cao chấtlượng dân số, phát triển nguồn nhân lực vàphát triển kinh tế - xã hội thì chúng ta cần tậptrung vào những phương hướng nào?* Phương hướng cơ bản của- HS trả lời:chính sách dân số:- GV: Nhận xét, kết luận:- Tăng cường công tác lãnh đạovà quản lí, công tác dân số từtrung ương đến cơ sở.- Làm tốt công tác tuyên truyền,nhằm phổ biến các chủ trương,biện pháp kế hoạch hoá gia đình.- Nâng cao sự hiểu biết củangười dân về vai trò của gia đình,bình đẳng giới, sức khoẻ sinh sảnnhằm góp phần nâng cao chấtlượng dân số về thể chất, trí tuệ,tinh thần.- Nhà nước đầu tư đúngmức,thực hiện xã hội hoá dân số.- GV: Em hãy kể một số hình thức công táctuyên truyền, giáo dục để làm tốt công tácdân số mà em biết?- HS trả lời :- GV: Nhận xét, bổ sung và kết luận.Các hình thức như mít tinh, phát thanh, phổbiến trên các kênh thông tin đại chúng, treobăng rôn, biểu ngữ... Chẳng hạn như : “Dù gáihay trai chỉ hai là đủ”, “Thực hiện kế hoạchhóa gia đình là trách nhiệm của mọi người”,“Dừng lại ở hai con để nuôi dạy cho tốt”…GV: Trong các phương hướng thì phươnghướng nào quan trọng nhất?HS trả lời:GV: Phương hướng nào cũng quan trọng tuynhiên phương hướng thứ 3 là biện pháp đánhvào ý thức của con người.- GV chuyển ý: Một khi dân số tăng nhanh thìđặt ra cho chúng ta nhiều vấn đề cấp thiếttrong đó có vấn đề giải quyết việc làm. Vậychính sách giải quyết việc làm của Đảng vàNhà nước ta như thế nào, chúng ta cùng tìmhiểu nội dung 2: Chính sách giải quyết việclàm.* Hoạt động 2: Thuyết trình, nêu vấn đề và 2 Chính sách giải quyết việc làm.đàm thoại để tìm hiểu chính sách giải quyết a. Tình hình việc làm ở nước taviệc làm.hiện nay.- GV: Giải quyết việc làm là một chính sáchxã hội cơ bản, là yếu tố quyết định để pháthuy nhân tố con người, ổn định và phát triểnkinh tế, làm lành mạnh xã hội, đáp ứngnguyện vọng chính đáng và yêu cầu của nhândân, khuyến khích làm giàu theo quy định củapháp luật.- GV nêu vấn đề: Theo số liệu của cục thốngkê:• Dân số trong độ tuổi lao động:+ Năm 2000 chiếm 55%.+ Năm 2005 chiếm khoảng 59,1%+ Năm 2010 chiếm khoảng 60,7%.+ Mỗi năm có khoảng 1,1 triệu thanhniên bước vào tuổi lao động.• Năm 2013:+ Trung bình cả nước: Tỉ lệ thất nghiệp là:2,28%. Trong đó :Thành thị: Thất nghiệp 3,85%.Nông thôn: Thất nghiệp 1,57%.- GV : Qua các số liệu trên em có nhận xétgì về tình hình việc làm ở nước ta hiện nay?- HS trả lời:- Thiếu việc làm ở thành thị và- GV: Nhận xét, bổ sung và kết luận:nông thôn [là vấn đề bức xúc lớn].- Tình trạng thất nghiệp.- Thu nhập thấp.- Dân số trong độ tuổi lao độngtăng.- GV chuyển ý: Trên thế giới, ngay cả đốivới nhiều nước giàu thì tình trạng thất nghiệpvẫn là vấn đề nan giải. Nước ta là một nướcnghèo, thiếu vốn, trình độ khoa học côngnghệ phát triển chưa cao, dân số tăng nhanh,quan niệm về việc làm còn lạc hậu thì vấn đềgiải quyết việc làm càng khó khăn. Đảng vàNhà nước đã nhận thức rõ điều đó và đã đề ranhững mục tiêu và phương hướng gì để giải b. Mục tiêu và phương hướng cơquyết, chúng ta sang phần b.bản của chính sách giải quyếtviệc làm:- GV: Xuất phát từ tình hình việc làm ởnước ta hiện nay thì Đảng và Nhà nước ta đãđề ra mục tiêu gì để giải quyết việc làm?- HS trả lời:* Mục tiêu- GV: Nhận xét, bổ sung và kết luận- Tập trung sức giải quyết việc làmở cả thành thị và nông thôn.- Phát triển nguồn nhân lực.- Mở rộng thị trường lao động.- Giảm tỉ lệ thất nghiệp.- Tăng tỉ lệ người lao động đã quađào tạo nghề.- GV chuyển ý: Theo em để tạo nhiều việclàm mới với chất lượng ngày càng cao đápứng yêu cầu phát triển của đất nước thìchúng ta cần thực hiện những phương hướngcơ bản nào?* Phương hướng:- HS trả lời:- GV: Nhận xét, bổ sung và kết luận.- GV: Em hãy nêu một số hình thức sản xuấtvà dịch vụ mà em biết?- HS trả lời :- GV: Nhận xét, bổ sung và kết luận.Sản xuất các ngành nghề truyền thống, mởrộng nghề thủ công mỹ nghệ, dịch vụ du lịch,dịch vụ tư vấn việc làm...- GV: Hiện nay nước ta xuất khẩu lao độngsang những nước nào? Đã mang lại nhữnglợi ích gì?- HS trả lời :- GV: Malayxia, Hàn Quốc, Đài loan,Singapo…* Lợi ích: Tạo công ăn việc làm cho ngườilao động, thu ngoại tệ về cho đất nước…- Bên cạnh đó, Nhà nước ta cũng quan tâmđến việc mở các trường đào tạo nghề nhằmđào tạo những người chuyên môn tốt, có taynghề cao…giúp họ có việc làm và thu nhậpổn định. Đây cũng là một hướng giải quyếtviệc làm có hiệu quả mà nhiều địa phươngtrong cả nước đang thực hiện.Việc đẩy mạnh xuất khẩu lao động đã giảmbớt sức ép giải quyết việc làm, tăng thêm thunhập....- GV: Vậy em hãy cho biết thành phố ĐàNẵng đã có những chính sách gì để giải quyếtviệc làm cho người lao động hiện nay?- HS suy nghĩ, trả lời:- GV nhận xét, kết luận:+ Tổ chức các hội chợ việc làm định kì hàngtháng: Gặp gỡ, trao đổi, sơ tuyển, tuyển dụng- Thúc đẩy phát triển sản xuất vàdịch vụ.- Khuyến khích làm giàu theopháp luật, tự do hành nghề.- Đẩy mạnh xuất khẩu lao động.- Sử dụng có hiệu quả nguồn vốn.lao động, tìm việc làm…giữa người lao độngvà các nhà tuyển dụng.+ Mở các trung tâm dạy nghề miễn phí chocác đối tượng đặc thù; đào tạo nghề cho laođộng nông thôn tại các trường trung cấp nghềViệt Úc [dạy nấu ăn], trung tâm dạy nghề HòaVang…+ Khuyến khích nhân dân mạnh dạn vayvốn làm ăn.+ Cung cấp thông tin và giới thiệu việc làmcho người lao động thông qua tra cứu tại sàngiao dịch, tìm kiếm thông tin trên website:vieclamvietnam.gov.vn.+ Ngoài ra thành phố Đà Nẵng còn chútrọng đến công tác xuất khẩu lao động.- GV kết luận và chuyển ý.Là nước có tốc độ tăng dân số cao đangtrong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa,nếu thực hiện tốt chính sách giải quyết việclàm, nước ta sẽ sớm ổn định mọi mặt đời sốngxã hội. Vậy thì mỗi công dân nói chung vàmỗi cá nhân học sinh đang ngồi trên ghế nhàtrường có trách nhiệm gì đối với chính sáchdân số và giải quyết việc làm, chúng ta đi vàotìm hiểu nội dung tiếp theo, trách nhiệm củacông dân đối với chính sách dân số và giảiquyết việc làm.Hoạt động 3: Đàm thoại, nêu vấn đề để 3. Trách nhiệm của công dântìm hiểu trách nhiệm của công dân và học và học sinh đối với chính sáchsinh đối với chính sách dân số và giải quyết dân số và giải quyết việc làm.việc làm.- GV: Mỗi công dân có trách nhiệm gì đối a. Trách nhiệm của công dân.với chính sách dân số và giải quyết việc làm?- HS trả lời:- GV: Liệt kê ý kiến học sinh lên bảng phụgạch bỏ ý kiến trùng lặp.- Chấp hành chính sách dân số,- GV: Chốt lại các ý kiến và kết luận.chính sách giải quyết việc làmpháp luật về dân số.- Động viên người thân trong giađình và những người khác cùngchấp hành.- Có thái độ phê phán chốngnhững hành vi, vi phạm chính sáchdân số và giải quyết việc làm.- Có ý chí vươn lên nắm tronghọc tập bắt khoa học kĩ thuật tiêntiến, định hướng nghề nghiệp đúngđắn để tích cực.b. Trách nhiệm của học sinh:GV: Vậy là một học sinh đang ngồi trên ghếnhà trường em mình có trách nhiệm gì đối vớichính sách dân số và giải quyết việc làm?HS trả lời:- Tin tưởng vào chính sách dânGV kết luận:số và giải quyết việc làm của Đảngvà Nhà Nước.- Tích cực tham gia vào công tácthông tin tuyên truyền chính sáchdân số của Đảng và Nhà Nước đếnvới người dân.- Động viên, kêu gọi nhữngngười trong gia đình và xã hộitham gia công tác dân số và giảiquyết việc làm.- Tích cực học tập, trau dồi kĩnăng, nắm bắt kĩ thuật tiên tiếnđịnh hướng nghề nghiệp đúng đắntrong tương lai tham gia giúp đỡgia đình tạo thu nhập cho kinh tếgia đình.- Mỗi cá nhân cần ý thức tự giácvươn lên tạo ra cơ hội việc làmcho bản thân giảm bớt gánh nặngcho xã hội.Hoạt động 4: Củng cốBài tập 1 [bài tập số 3 SGK, trang 95]: Em hãy giải thích và nêu lên thái độcủa mình đối với những quan niệm sau: “Trời sinh voi, trời sinh cỏ”; “Đông conhơn nhiều của”; “Trọng nam khinh nữ”.Đáp án:- “Trời sinh voi sinh cỏ”: Nghĩa bóng của câu tục ngữ là ở đời ai cũng có kếđể mưu sinh, không ai ngồi khoanh tay để chịu chết đói. Dù sinh con đẻ cái baonhiêu người ta cũng có cách bươn chải để nuôi con lớn được. Quan niệm này làmột trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng gia tăng dân số quá nhanh, ảnhhưởng đến chất lượng cuộc sống.- “Đông con hơn nhiều của”: Ngày xưa khi mà nhận thức của người dân vềvấn đề dân số còn hạn chế, vẫn còn nặng về số lượng nên người dân quan niệmsinh nhiều con cái cho đông vui, và có nhiều người để chăm sóc, không có đứa nàythì có đứa khác, và có thêm người để làm việc. Hiện nay quan niệm này không cònphù hợp, vì xã hội ngày càng phát triển, nhận thức của người dân cũng được nânglên và do đó để đảm bảo được cuộc sống ấm no thì mỗi gia đình chỉ sinh từ 1 đến 2con. Việc sinh nhiều con sẽ gây ra khó khăn trong việc nuôi dạy con cái và xâydựng gia đình hạnh phúc.- “Trọng nam khinh nữ”: Đây là quan niệm trong chế độ phong kiến đã lạchậu, quá đề cao vai trò, vị trí của nam giới, coi nhẹ và hạ thấp vai trò, vị trí củangười phụ nữ, thậm chí trong xã hội phong kiến người phụ nữ không có một vị trí,vai trò nào trong cả gia đình và xã hội. Hiện nay quan niệm này đã lạc hậu. Tuynhiên, gần đây, việc mất cân bằng giới tính thai nhi đã trở thành một thách thức rấtto lớn với số liệu chênh lệch giữa bé trai và bé gái đã đến mức báo động. Nếukhông được khắc phục thì thực trạng này sẽ mang lại rất nhiều hệ lụy nan giải vềmặt xã hội, văn hóa trong tương lai. Việc mất cân bằng giới tính thai nhi có nguyênnhân một phần từ tư tưởng “trọng nam khinh nữ” vốn rất lạc hậu nhưng vẫn ảnhhưởng tiêu cực cho đến tận ngày nay.Bài tập 2: Tình huống: “Khi bàn về vấn đề thất nghiệp trong xã hội chúngta, bạn Mai cho rằng đó là vấn đề tất yếu trong bất kỳ một nền kinh tế thị trườngnào. Thậm chí hiện tượng này là cần thiết nhằm thúc đẩy người lao động khôngngừng nâng cao trình độ tay nghề. Vì thế, Nhà nước không cần quan tâm đếnchính sách này”. Em có đồng ý với ý kiến của bạn Mai không? Vì sao?Đáp án: Thực hiện chính sách giải quyết việc làm đối với bất kỳ nhà nướcnào cũng vô cùng quan trọng. Nhà nước luôn có nhiều công cụ và phương tiệngiúp thực hiện tốt chính sách này. Việc quan tâm của Nhà nước sẽ giúp cải thiệntình trạng thất nghiệp, một trong những tác động tiêu cực của nền kinh tế thịtrường. Ngoài ra, khi thực hiện tốt chính sách này, Nhà nước sẽ tạo điều kiện đểkhuyến khích người dân không ngừng nâng cao trình độ tay nghề, đáp ứng sự pháttriển kinh tế - xã hội của đất nước ngày càng cao.4. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà- Học sinh làm cầu hỏi và bài tập 6, trang 90 SGK.- Học bài và chuẩn bị trước bài 12: “Chính sách tài nguyên và bảo vệ môitrường”.5. Nhận xét, đánh giá tiết học................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................