“Tôi sẽ sống được bao lâu?” Đó là câu hỏi của bệnh nhân và người thân hay hỏi nhất khi được chẩn đoán ung thư.
Tuy nhiên, bác sỹ không phải là người có thể tiên đoán trước được tương lai. Lúc này, bác sỹ sẽ phải dựa vào kinh nghiệm của những bệnh nhân đã mắc ung thư trước đó, trong các nghiên cứu, để đưa ra những ước tính trên những con số cụ thể. Những con số này được gọi là tỷ lệ sống thêm.
1. Tỷ lệ sống thêm của bệnh nhân ung thư là gì?
Tỷ lệ sống thêm [survival rate], hay còn gọi là thống kê sống thêm [survival statistic], cho biết phần trăm những người bị ung thư có thể tiếp tục sống sau khoảng thời gian nhất định. Mốc thời gian thường được sử dụng là 5 năm.
Ví dụ, tỷ lệ sống thêm 5 năm của ung thư bàng quang là 77%. Điều này có nghĩa trong 100 bệnh nhân được chẩn đoán ung thư bàng quang, có 77 bệnh nhân sẽ sống được ít nhất 5 năm. Và 23 bệnh nhân còn lại sẽ qua đời trong vòng 5 năm, tính từ khi được chẩn đoán ung thư.
Tỷ lệ sống thêm được xác định dựa vào nghiên cứu những thông tin thu thập được của hàng trăm hoặc hàng nghìn người, với cùng một loại ung thư cụ thể. Nhiều yếu tố được sử dụng để đánh giá tỷ lệ sống thêm như:
- Loại ung thư
- Giai đoạn bệnh
- Tuổi
- Thời gian diễn biến.
Tỷ lệ sống thêm thay đổi tùy thuộc vào giai đoạn ung thư. Ví dụ, 56% bệnh nhân ung thư phổi giai đoạn sớm sống ít nhất 5 năm sau khi chẩn đoán. Trong khi, ở giai đoạn muộn [còn gọi là giai đoạn di căn], tỷ lệ sống thêm 5 năm của bệnh nhân chỉ còn là 5%.
2. Ý nghĩa của tỷ lệ sống thêm
– Giúp tiên lượng: Kinh nghiệm của những bệnh nhân ung thư trước đó [với cùng tình trạng bệnh, tuổi và sức khỏe], có thể cho những gợi ý về khả năng chữa khỏi ở những bệnh nhân khác. Những gợi ý này sẽ giúp bệnh nhân hiểu rõ về mức độ nghiêm trọng của mình.
– Lên kế hoạch điều trị: Tỷ lệ sống thêm được sử dụng để đánh giá hiệu quả của các phương pháp điều trị ung thư. Những thông tin này sẽ giúp bác sỹ và bệnh nhân cân nhắc lợi và hại khi lựa chọn các phương pháp điều trị.
Ví dụ, nếu 2 phương pháp điều trị có hiệu quả như nhau về thời gian sống thêm, thì bệnh nhân nên lựa chọn phương pháp điều trị có ít tác dụng phụ hơn.
Một ví dụ khác, một phương pháp điều trị có thể mang lại cơ hội chữa khỏi cho 1 hoặc 2 người trong số 100 người. Với một số người, khả năng này là đủ để họ chấp nhận tác dụng phụ của điều trị. Nhưng với những người khác, khả năng chữa khỏi đó là quá thấp, và bệnh nhân cảm thấy không đáng để phải chịu đựng những tác dụng phụ đó.
3. Những hạn chế của tỷ lệ sống thêm
– Tỷ lệ sống thêm có thể khiến bệnh nhân ung thư lo lắng.
– Tỷ lệ sống thêm chỉ có thể đưa ra những gợi ý cho số đông bệnh nhân ung thư có cùng tình trạng bệnh, nhưng nó không thể đưa ra ước đoán cho từng bệnh nhân cụ thể. Ví dụ, tỷ lệ sống thêm 5 năm của ung thư bàng quang là 77%. Tuy nhiên, mỗi bệnh nhân không thể biết được mình sẽ nằm trong số 77 người còn sống, hay trong số 23 người không còn sống sau 5 năm kể từ khi chẩn đoán.
– Dữ liệu thống kê không thể chứa đựng tất cả những điều kiện y tế mà bệnh nhân có. Nếu sức khỏe tốt, thì bệnh nhân hoàn toàn có khả năng sống lâu hơn so với những con số thống kê trước đó.
– Không đánh giá được hiệu quả của những phương pháp điều trị mới nhất: Những người được thống kê, để đánh giá tỷ lệ sống thêm 5 năm, thì họ đã được chẩn đoán và điều trị ung thư hơn 5 năm về trước. Trong 5 năm đó, đã có nhiều thay đổi về phương pháp điều trị. Những phương pháp điều trị mới có thể làm thay đổi thời gian sống thêm của bệnh nhân. Nhưng hiệu quả này chưa được đánh giá và thể hiện trong tỷ lệ sống thêm 5 năm.
– Không thể chỉ cho bệnh nhân phương pháp điều trị tối ưu. Đối với nhiều người, họ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị mang lại cơ hội lui bệnh cao nhất. Nhưng một số khác lựa chọn phương pháp điều trị dựa vào những yếu tố khác, như tác dụng phụ, giá và kế hoạch điều trị.
Một số người muốn biết tất cả về bệnh ung thư của họ. Do đó, họ rất quan tâm đến tỷ lệ sống thêm. Nhưng một số người khác thấy rằng tỷ lệ sống thêm không thể hiện tình trạng cụ thể của họ. Do vậy, một số bệnh nhân có thể tìm thấy sự vô nghĩa và vô ích với những con số thống kê. Đôi khi, những con số thống kê về thời gian sống thêm cũng có thể gây nhầm lẫn và sợ hãi cho chính bệnh nhân.
4. Khi nào bệnh ung thư được gọi là “khỏi”?
Từ “chữa khỏi” [cure] thường không được sử dụng trong ung thư. Đôi khi, chúng ta không thể phát hiện được những tế bào ung thư có thể vẫn còn trong cơ thể sau khi điều trị. Những tế bào này có thể khiến ung thư tái phát sau này.
Cộng đồng y khoa thường xem nhiều loại ung thư được gọi là “chữa khỏi” khi không thể tìm thấy ung thư sau 5 năm kể từ ngày chẩn đoán. Điều này không có nghĩa ung thư sẽ không tái phát sau 5 năm. Tuy nhiên, phần lớn ung thư, nếu không tái phát trong vòng 5 năm đầu sau khi được chẩn đoán, thì khả năng tái phát sau đó là rất thấp.
5. Tỷ lệ sống thêm của một số bệnh ung thư
Dữ liệu SEER [Giám sát, Dịch tễ học và Kết quả cuối cùng] theo dõi tỷ lệ sống thêm 5 năm của những bệnh nhân ung thư tại Hoa Kỳ. Tuy nhiên, dữ liệu SEER không chia thành bệnh nhân các giai đoạn ung thư theo AJCC [gồm các giai đoạn 1, 2, 3, và 4]. Thay vào đó, các trường hợp được phân loại thành các giai đoạn: tại chỗ, khu trú và di căn xa.
– Giai đoạn tại chỗ: Không có dấu hiệu ung thư lan ra ngoài cơ quan.
– Giai đoạn khu trú: Ung thư lan ra xung quanh của cơ quan đến các cấu trúc lân cận hoặc hạch lympho.
– Giai đoạn di căn: Ung thư lan ra các cơ quan xa của cơ thể.
Dưới đây là tỷ lệ sống thêm 5 năm của 10 loại ung thư thường gặp.
Tóm lại, hãy nhớ rằng tỷ lệ sống thêm là ước tính và thường dựa trên kết quả trước đó của một số lượng lớn những người mắc ung thư. Nhưng chúng không thể dự đoán điều gì sẽ xảy ra với từng trường hợp cụ thể. Những số liệu thống kê này có một số hạn chế. Đôi khi, có thể gây nhầm lẫn và lo lắng cho bệnh nhân. Câu hỏi “tôi sẽ sống được bao lâu?” sẽ không bao giờ có một câu trả lời chính xác.
BS. Lê Văn Thành – Bệnh viện K
Biên dịch: BS. Đặng Thị Tâm
Hiệu đính: BS. Nguyễn Văn Tuy
Một tái phát xảy ra khi ung thư quay trở lại sau điều trị. Điều này có thể xảy ra vài tuần, vài tháng, hoặc thậm chí vài năm sau khi ung thư ban đầu được điều trị. Bác sĩ của bạn cũng không thể biết chắc liệu ung thư sẽ tái phát. Khả năng tái phát phụ thuộc vào loại ung thư nguyên phát. Bác sĩ của bạn có thể cho bạn nhiều thông tin về nguy cơ tái phát của bạn.
Tại sao và làm thế nào ung thư tái phát
Ung thư tái phát vì những vùng nhỏ của tế bào ung thư có thể tồn tại trong cơ thể sau khi điều trị.
Theo thời gian, các tế bào này có thể nhân lên và phát triển đủ lớn để gây ra các triệu chứng hoặc biểu hiện xét nghiệm. Khi nào và ở đâu ung thư tái phát phụ thuộc vào loại ung thư. Một số bệnh ung thư có mô hình tái phát dự kiến. Ung thư có thể tái phát theo những cách sau:
- Trong cùng một phần của cơ thể với ung thư nguyên phát, được gọi là tái phát tại chỗ
- Gần nơi ung thư nguyên phát, được gọi là tái phát vùng
- Ở một bộ phận khác của cơ thể, được gọi là tái phát xa
Ung thư tái phát được đặt tên theo vị trí ung thư nguyên phát bắt đầu, ngay cả khi nó tái phát ở một bộ phận khác của cơ thể. Ví dụ, nếu ung thư vú tái phát xa trong gan, nó vẫn được gọi là ung thư vú, không phải ung thư gan. Các bác sĩ gọi đó là ung thư vú di căn. Di căn có nghĩa là ung thư đã lan sang một phần khác của cơ thể.
Chẩn đoán ung thư tái phát
Sau khi điều trị ung thư nguyên phát, bạn sẽ nhận được một kế hoạch chăm sóc theo dõi. Kế hoạch này bao gồm một lịch trình thăm khám bác sĩ, khám thực thể cẩn thận và có thể các xét nghiệm khác. Những lần thăm khám và xét nghiệm này rất quan trọng để đảm bảo bạn khỏe mạnh và theo dõi tái phát. Tùy thuộc vào loại ung thư, bạn có thể cần xét nghiệm máu hoặc CTscan. Nhưng hầu hết thời gian, kiểm tra cẩn thận và trò chuyện sẽ là chăm sóc theo dõi duy nhất. Bác sĩ có thể yêu cầu bạn theo dõi các dấu hiệu hoặc triệu chứng tái phát cụ thể.
Nếu nghi ngờ ung thư tái phát, bạn có thể sẽ cần các xét nghiệm chẩn đoán khác để tìm hiểu thêm. Những xét nghiệm này có thể bao gồm xét nghiệm sinh hóa, chẩn đoán hình ảnh hoặc sinh thiết.
Lựa chọn điều trị ung thư tái phát
Nếu xét nghiệm xác nhận rằng bạn bị tái phát ung thư, nhóm chăm sóc sức khỏe của bạn sẽ nói chuyện với bạn về các lựa chọn điều trị. Quá trình này tương tự như lập kế hoạch điều trị ung thư nguyên phát. Bác sĩ sẽ xem xét các yếu tố sau:
- Mục tiêu cá nhân của bạn về điều trị
- Loại ung thư, nơi nó tái phát và kích thước
- Sức khỏe tổng thể của bạn
- Loại điều trị ban đầu bạn nhận được và hiệu quả của nó
- Tác dụng phụ bạn gặp phải với điều trị ban đầu
- Đã bao lâu kể từ khi kết thúc điều trị
Bác sĩ cũng có thể đề nghị một thử nghiệm lâm sàng. Khi quyết định trong số các phương pháp điều trị, điều quan trọng là phải xem xét những điều sau đây:
- Các mục tiêu và lợi ích dự kiến của mỗi điều trị
- Những rủi ro và tác dụng phụ có thể xảy ra
- Làm thế nào mỗi điều trị có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn
Trong quá trình điều trị, làm giảm các triệu chứng và tác dụng phụ vẫn là một phần quan trọng trong việc chăm sóc của bạn. Điều này cũng có thể được gọi là chăm sóc giảm nhẹ hoặc chăm sóc hỗ trợ. Nói chuyện với nhóm chăm sóc sức khỏe của bạn về các triệu chứng của bạn, bao gồm bất kỳ triệu chứng mới hoặc thay đổi triệu chứng.
Bạn có thể có nhiều cảm giác giống như khi bạn lần đầu tiên được chẩn đoán mắc bệnh ung thư. Sốc, hoài nghi, lo lắng, sợ hãi, giận dữ, đau buồn và cảm giác mất kiểm soát là những cảm xúc phổ biến. Tất cả những cảm giác này là phản ứng bình thường đối với trải nghiệm khó khăn này. Một số người thậm chí có thể thấy chẩn đoán này khó chịu hơn lần đầu tiên.
Nhiều người bị ung thư tái phát cũng cảm thấy nghi ngờ về quyết định điều trị ban đầu hoặc lựa chọn sau khi điều trị. Hãy nhớ rằng bạn và nhóm chăm sóc sức khỏe của bạn dựa trên những lựa chọn điều trị dựa trên thông tin có sẵn tại thời điểm đó. Cả bạn và nhóm chăm sóc sức khỏe của bạn đều không thể dự đoán được tương lai.
Có thể hiểu được, bạn có thể lo lắng về việc có đủ sức mạnh để đối phó với một vòng thử nghiệm và phương pháp điều trị khác. Nhưng nhiều người thấy rằng kinh nghiệm trước đây của họ tốt hơn chuẩn bị cho họ đối mặt với những thách thức. Ví dụ, những người bị ung thư tái phát có các lợi thế sau:
- Kiến thức về ung thư, giúp giảm bớt một số nỗi sợ hãi và lo lắng liên quan đến điều chưa biết
- Mối quan hệ trước đây với bác sĩ, y tá và nhân viên phòng khám hoặc bệnh viện
- Hiểu biết về hệ thống y tế, ngôn ngữ thường được sử dụng và bảo hiểm y tế
- Kiến thức về các phương pháp điều trị ung thư và tác dụng phụ của chúng, cũng như các chiến lược để xử trí các tác dụng phụ
- Đi đâu để được hỗ trợ, bao gồm gia đình và bạn bè, các nhóm hỗ trợ và các chuyên gia được đào tạo để cung cấp hỗ trợ cảm xúc
- Kinh nghiệm thực hành các phương pháp giảm căng thẳng, chẳng hạn như tập thể dục, thiền hoặc dành thời gian với bạn bè
Đó là bình thường để trải qua cảm xúc đau khổ sau khi chẩn đoán ung thư tái phát. Nhưng tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp khi sự đau khổ kéo dài và cản trở khả năng của bạn để thực hiện các hoạt động hàng ngày. Tư vấn có thể giúp bạn theo nhiều cách, bao gồm:
- Học cách đối phó với những cảm xúc khó khăn
- Xử trí triệu chứng ung thư và tác dụng phụ của điều trị
- Khám phá ý nghĩa trải nghiệm ung thư của bạn
Đây cũng có thể là thời điểm tốt để xem xét tham gia nhóm hỗ trợ trực tiếp hoặc cộng đồng trực tuyến để chia sẻ cảm xúc và kinh nghiệm của bạn với những người khác trong tình huống tương tự.
Tài liệu tham khảo
Dealing cancer recurrence