Uống các loại thuốc khác nhau cách nhau bao lâu

10 điều cấm kỵ khi sử dụng thuốc:

1. Tùy tiện về thời gian: Nếu hướng dẫn sử dụng ghi “ngày uống 3 lần”, nghĩa là bạn nên chia đều thời gian, cứ 8 tiếng uống một lần. 

Nếu uống cả vào ban ngày, nồng độ thuốc trong máu tăng cao, có thể gây nguy hiểm, trong khi buổi đêm lại không đạt hiệu quả điều trị. Nếu có hướng dẫn “uống trước khi ăn", bạn cần dùng khi dạ dày còn trống. Nếu trong vòng 1-2 giờ trước khi uống thuốc, bạn vừa ăn một lô quà vặt thì vẫn là không đúng.
Nếu bạn dùng thuốc cho con mình mà trẻ không nuốt được cả viên, nên hỏi bác sĩ xem loại thuốc đó có thể nghiền nhỏ hay không.

2. Nằm uống thuốc: Với tư thế này, thuốc sẽ dễ bị dính vào vách thực quản, không những giảm hiệu quả điều trị mà còn gây kích ứng thực quản, dẫn đến ho, viêm, thậm chí tổn thương vách thực quản. Bởi vậy, nên ngồi hoặc đứng khi uống thuốc.

3. Nuốt thuốc khô: Một số không dùng nước mà nuốt thuốc luôn. Thuốc có thể làm tổn thương thực quản. Mặt khác do không có đủ nước để làm tan, một số loại thuốc sẽ kết thành sỏi ở trong cơ thể.

4. Nghiền thuốc hòa với nước uống: Một số loại thuốc được bào chế dưới dạng tác dụng chậm, phóng thích dần vào cơ thể. Nếu bạn nghiền nhỏ ra, thuốc sẽ cho tác dụng cấp tập một lần, gây nguy hiểm. 

Nếu bạn dùng thuốc cho con mình mà trẻ không nuốt được cả viên, nên hỏi bác sĩ xem loại thuốc đó có thể nghiền nhỏ hay không.

5. Các loại nước không nên dùng với thuốc: Cách đúng nhất là dùng nước lọc ấm. Sữa, nước hoa quả, trà, côca, cà phê, rượu... đều có tương tác với thuốc, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị, thậm chí gây hại.

- Nước nho ép: dùng nước nho ép để uống thuốc có thể làm giảm tác dụng và làm tăng phản ứng phụ của thuốc chữa bệnh. Lý do: nước nho ép có thể ức chế các men trong quá trình hấp thụ thuốc, chẳng hạn như thuốc điều trị bệnh tim mạch và thuốc chống nấm. - Cà phê, nước trà, cô-ca: trong thời gian đang điều trị bằng thuốc uống, nếu dùng thuốc bằng nước trà hay cà phê thì có thể làm giảm tác dụng của thuốc. Ngoài ra, cà phê còn có thể có hại cho dạ dày, nhất là khi dùng các loại thuốc kháng viêm thì không nên dùng nước trà, cà phê hay cô-ca để uống thuốc. - Sữa: canxi có trong sữa có thể làm cản trở mức hấp thu của một số loại thuốc kháng sinh, do đó không nên dùng sữa để uống thuốc. - Rượu: trong khi đang dùng thuốc, nhất là loại thuốc có hoạt chất là acetaminophen, nếu uống rượu sẽ làm tăng nguy cơ phá hủy gan. Ngoài ra, rượu còn hạn chế tác dụng chữa bệnh của các loại thuốc như: thuốc chống trầm cảm, thuốc chữa bệnh thần kinh và làm tăng tác dụng phụ của một số loại thuốc chữa bệnh khác. Tốt nhất là trong quá trình điều trị, uống thuốc thì không nên dùng rượu, bia.

6. Uống thuốc thẳng từ chai: Thường gặp với dạng thuốc nước. Cách uống này dễ làm thuốc bị nhiễm bẩn, nhanh biến chất, lại không thể kiểm soát chính xác liều lượng, dẫn đến không đạt hiệu quả điều trị hoặc quá liều.

7. Uống nhiều loại thuốc cùng lúc: Làm như vậy, bạn sẽ khó tránh khỏi sự tương tác giữa các loại thuốc. Mỗi một loại thuốc có một tính năng và công hiệu riêng, nó có những tính chất và phản ứng khác nhau, có tác dụng đối với các bộ phận trong cơ thể con người và có công hiệu trong thời gian cũng khác nhau.

Do đó, nếu uống nhiều loại thuốc cùng một lúc thì sẽ làm ảnh hưởng đến việc hấp thu, phân bố, trao đổi giữa các thuốc và sự đào thải thuốc ra ngoài cơ thể, cũng như sự kết hợp giữa các loại thuốc với nhau. Nếu như loại thuốc có chất chua uống cùng với thuốc kháng sinh, sẽ làm giảm công hiệu của thuốc. Hai loại thuốc này nên uống cách nhau 2 - 3 giờ. Vì vậy, nếu bắt buộc phải uống nhiều loại thuốc thì nhất định phải sắp xếp thời gian và số lần cho hợp lý. Uống mỗi một loại thuốc ít nhất là phải cách nhau khoảng một giờ.

8. Uống quá nhiều nước: Điều này sẽ làm giảm lượng axít có trong dạ dày, không có lợi cho việc làm tan và hấp thụ thuốc. Thông thường, với thuốc viên, bạn chỉ cần một cốc nước ấm nhỏ. Với thuốc nước vị ngọt, nên uống nước sau 5 phút.

9. Vận động ngay sau khi uống thuốc: Thường phải sau 30-60 phút thì dạ dày mới hấp thụ hết và thuốc mới phát huy tác dụng. Quá trình này cần có đủ lượng máu tham gia tuần hoàn. Việc vận động ngay sau khi dùng thuốc sẽ khiến các cơ quan nội tạng không được cung cấp đủ lượng máu cần thiết, làm giảm hiệu quả hấp thu thuốc.

10. Ăn uống tùy tiện: Ngay cả thuốc Tây cũng có những kiêng kị trong ăn uống để tránh giảm hiệu quả trị liệu hoặc những tương tác nguy hiểm. 

Chẳng hạn khi dùng thuốc hạ huyết áp, chống đau tim, bạn cần kiêng ăn mặn, rượu và thuốc lá. Do đó, bạn nên hỏi bác sĩ và đọc kỹ hướng dẫn xem có phải kiêng gì không.
Dùng nước lọc ấm để uống thuốc là cách đúng nhất khi sử dụng thuốc.

Lưu ý cách sử dụng đối với từng loại thuốc nhất định Tờ Sức khỏe và đời sống đưa ra lừi khuyên sử dụng đối với 3 loại thuốc cơ bản sau:

1. Thuốc viên: Có thể uống theo các cách sau:

- Uống cả viên với nước, tốt nhất là nước đun sôi để nguội. - Hòa tan thuốc hoàn toàn trong nước và uống [đối với viên nén sủi bọt]. - Nhai nát trước khi uống [đối với viên khá lớn, thường là thuốc kháng axit trị viêm loét dạ dày]. - Ngậm hoặc đặt dưới lưỡi cho tan [một số thuốc trị đau thắt ngực]. Cũng có loại thuốc viên nén không được uống mà phải dùng ngoài, đó là viên nén phụ khoa, được đặt sâu vào âm đạo của phụ nữ sau khi nhúng ướt viên thuốc.

2. Thuốc bao tan ở ruột

Là dạng thuốc được bọc một lớp phim mỏng để  không bị tan khi đến dạ dày, và chỉ tan rã, phóng thích hoạt chất khi đến ruột. Nhờ bao phim, thuốc không bị dịch vị ở dạ dày phân hủy và do đó không gây tổn hại niêm mạc dạ dày. Thuốc bao tan ở ruột có thể ở dạng viên nén bao phim [như Aspirin pH8] hoặc viên nhộng chứa các vi hạt được bao [như Zymoplex]. Đối với dạng thuốc này, bệnh nhân không được nhai, bẻ nhỏ hoặc mở viên nang.

3. Thuốc có tác dụng kéo dài

Là dạng thuốc phóng thích hoạt chất liên tục theo tốc độ có kiểm soát trong thời gian dài [thường là 12 giờ]. Thuốc được sản xuất dưới dạng viên nén được bao, viên nang chứa vi hạt được bao, hoặc viên nén là khung [matrix] không tan tẩm hoạt chất, có tác dụng phóng thích hoạt chất ra từ từ. Tên thuốc loại này thường kèm với chữ Adalate LP, Procan SR, Adalat LA, nghĩa là "có tác dụng kéo dài" hoặc "tác dụng chậm". Đối với dạng thuốc này, bệnh nhân cũng không được nhai, bẻ nhỏ hoặc mở viên nang mà phải uống cả viên. Do chứa liều cao hơn dạng thuốc thông thường cho nên phải dùng đúng số viên, số lần trong ngày theo chỉ định, nếu không có thể bị nguy hiểm do quá liều.

Nhưng uống nhiều loại thuốc cùng một lúc có thể làm tăng nguy cơ tác dụng phụ và tương tác thuốc nguy hiểm.

Mục đích khi phải kết hợp nhiều thuốc cùng lúc

Trong điều trị, việc sử dụng đồng thời nhiều thuốc trên một bệnh nhân là có thể xảy ra. Mục đích sử dụng cùng lúc nhiều loại thuốc rất khác nhau: Do bệnh nhân tự ý mua thêm thuốc ngoài đơn bác sĩ; do bệnh nhân mắc cùng một lúc nhiều bệnh; bác sĩ muốn lợi dụng tác dụng hiệp đồng của các loại thuốc để tăng hiệu quả trong điều trị bệnh; phối hợp thêm thuốc để giảm một tác dụng không mong muốn do thuốc chính gây ra; người bệnh chủ ý muốn dùng thêm thuốc nhằm hỗ trợ sức khỏe như các loại vitamin tổng hợp hoặc thuốc bổ khác...

Điều đáng lưu ý trong trường hợp này là liệu có thể gặp phải những tác dụng bất lợi nào khi phối hợp nhiều thuốc hay không? Việc nắm vững kiến thức về tương tác thuốc sẽ giúp cho việc điều trị của chúng ta đạt kết quả tốt hơn với độ an toàn cao hơn.

Dùng càng nhiều thuốc một lúc càng gây tương tác bất lợi cho người dùng.

Dễ xảy ra tương tác bất lợi

Tương tác thuốc là hiện tượng xảy ra khi dùng đồng thời 2 hoặc nhiều thuốc. Hậu quả của tương tác thuốc có thể là tăng tác dụng [hiệp đồng], giảm tác dụng [đối kháng] hoặc tạo ra một tác dụng khác.

Tương tác thuốc có thể thay đổi cách thức hoạt động của thuốc trong cơ thể. Các tương tác có thể là tương tác dược động học [thay đổi hấp thu, phân bố hoặc đào thải của thuốc này hay thuốc khác] hoặc tương tác dược lực học [thí dụ tương tác giữa duy trì và đối kháng ở các thụ thể thuốc]. Các tương tác có hại quan trọng nhất thường xảy ra ở những thuốc có độc tính cao hoặc có chỉ số điều trị thấp, vì nồng độ thuốc chỉ thay đổi tương đối nhỏ có thể đã dẫn đến những hậu quả có hại rõ rệt. Ngoài ra, các tương tác thuốc có thể ảnh hướng lớn về mặt lâm sàng trên người bệnh nặng hoặc có thể dẫn đến tử vong nếu điều trị không đủ liều.

Ước tính tần suất tương tác thuốc trong lâm sàng khoảng 3 - 5% ở số người bệnh dùng từ hai loại thuốc trở lên và tới 20% ở người bệnh đang dùng 10 - 20 loại thuốc. Nguy cơ tương tác thuốc tăng cùng với số lượng thuốc theo đơn và thuốc mua không cần đơn mà bạn sử dụng chung.

Các loại thuốc khác nhau ảnh hưởng đến nhau thế nào?

Gần như tất cả các loại thuốc được phân hủy bởi các enzym cụ thể trong gan và sau đó được bài tiết dưới dạng các phân tử nhỏ hơn qua thận. Một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến cách các loại thuốc khác bị phá vỡ trong gan hoặc được thận lọc qua nước tiểu.

Nếu thuốc A ức chế enzym chịu trách nhiệm phá vỡ thuốc B, kết quả có thể là một lượng thuốc B quá mức trong máu. Điều này có thể làm tăng nguy cơ tác dụng phụ nghiêm trọng. Nếu bác sĩ nghĩ rằng cả hai loại thuốc này đều cần thiết cùng một lúc, họ sẽ đảm bảo giảm liều thuốc B, để tránh mọi tác dụng phụ.

Mặt khác, nếu thuốc A làm tăng hoạt động của enzym chịu trách nhiệm phá vỡ thuốc B, sự phân hủy sẽ xảy ra nhanh hơn nhiều và tác dụng của thuốc B sẽ bị giảm hoặc mất. Trong trường hợp đó, bác sĩ sẽ tăng liều thuốc B.

Thuốc cũng có thể ảnh hưởng lẫn nhau theo những cách khác. Ví dụ, chúng có thể ảnh hưởng đến sự hấp thụ từ ruột hoặc bài tiết qua thận. Trong cả hai trường hợp, điều này có thể dẫn đến các hiệu ứng tương tự như các mô tả ở trên - quá nhiều hoặc quá ít thuốc trong máu, có thể dẫn đến các tác dụng phụ nghiêm trọng hoặc ít hoặc không có tác dụng.

Nếu các loại thuốc có thể có tác dụng phụ tương tự được dùng cùng nhau cũng có thể có khả năng các tác dụng phụ sẽ là phụ gia. Ví dụ, nếu một loại thuốc kháng histamin có thể khiến bạn buồn ngủ được uống bởi một người cũng đang dùng thuốc giảm đau mạnh có thể gây buồn ngủ, ví dụ như morphine, thì bất kỳ cơn buồn ngủ nào cũng có thể tăng lên.

Các vấn đề do dùng quá nhiều thuốc

Dùng quá nhiều loại thuốc có thể dẫn đến một số vấn đề, bao gồm: tăng nguy cơ tác dụng phụ, tương tác thuốc, tiểu không tự chủ, nguy cơ té ngã, giảm khả năng tập trung, dinh dưỡng kém, sự cố khi thực hiện các hoạt động thường ngày và chi phí chăm sóc sức khỏe cao hơn...

Nguy cơ tương tác thuốc tăng cùng với số lượng thuốc theo đơn và thuốc mua không cần đơn mà bạn sử dụng chung. Hơn nữa, loại thuốc bạn dùng, tuổi tác, chế độ ăn uống, bệnh tật và sức khỏe tổng thể có thể ảnh hưởng đến quá trình sử dụng thuốc của bạn. Người cao tuổi có nguy cơ tương tác thuốc cao hơn người trẻ tuổi do tỷ lệ người già uống thuốc theo toa hoặc các sản phẩm không cần kê toa khá lớn.

Sự tương tác thuốc nói chung rất phức tạp, nhưng trong điều trị vẫn phải cần đến phối hợp thuốc. Do đó, thầy thuốc sẽ cân nhắc liều dùng sao cho phối hợp thuốc là có lợi hay giảm thiểu tối đa tác dụng phụ. Ðặc biệt, mọi người không được tự ý dùng thuốc, không dùng thuốc theo mách bảo hoặc dùng đơn thuốc của người khác.


DS. Trịnh Thị Khánh

Video liên quan

Chủ Đề