"Đoàn quân Việt Nam đi/ Chung lòng cứu quốc/ Bước chân dồn vang trên đường gập ghềnh xa...". Âm hưởng hùng tráng, vang rền của bài Quốc ca đã mở ra một ngày đầu tuần tràn đầy xung lực, khí thế mới. Từ đầu giờ sáng hôm nay, khắp các trường học phổ thông và nhiều cơ quan, công sở trên địa bàn thành phố đã nghiêm túc triển khai thực hiện Công văn số 2240-CV/BTGTU của Ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội về việc thực hiện nghi thức chào cờ, hát Quốc ca trong sinh hoạt tập thể. Và ngày 1-6-2015 này chắc chắn sẽ đi vào lịch sử phát triển của Thủ đô như một dấu mốc đáng nhớ. Từ đây, nghi thức chào cờ, hát Quốc ca đầu tuần [hát thực sự chứ không phải sử dụng băng ghi âm] trở thành sinh hoạt thường xuyên, nghiêm túc, đi vào nền nếp và lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng người dân Hà Nội. Là người Việt Nam chân chính và yêu nước, chắc chắn trong tim mỗi người Việt Nam sẽ in đậm hình ảnh lễ thượng cờ ở Quảng trường Ba Đình, trước Lăng Bác trong một buổi sớm tinh khôi, thanh bình của mảnh đất Thăng Long - Hà Nội nghìn năm văn hiến, Thủ đô yêu dấu - trái tim cả nước, Thành phố Anh hùng linh thiêng và hào hoa. Chắc chắn chúng ta sẽ không bao giờ quên hình ảnh lá Quốc kỳ tung bay trên sóng biển Trường Sa, Hoàng Sa cùng những ca từ, giai điệu Quốc ca hào hùng trong lễ chào cờ của những chiến sĩ hải quân, cảnh sát biển đang làm nhiệm vụ canh gác biển đảo, bảo vệ chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc. Và nếu ai đã một lần chứng kiến cũng khó mà quên được hình ảnh các cháu học sinh Trường Tiểu học Bà Triệu [quận Hai Bà Trưng] từ hàng chục năm nay vẫn xếp hàng chào cờ đầu tuần dưới lòng đường do điều kiện trường lớp chật chội [để thực hiện được nghi thức này các cô giáo phải làm thành "hàng rào sống" ngăn cách các con với dòng phương tiện qua lại]. Hồi tháng 5 năm ngoái, cộng đồng mạng đã chia sẻ cảm xúc trước hình ảnh 1.300 người hát Quốc ca trong một MV ca nhạc khi chủ quyền lãnh thổ của chúng ta bị thế lực ngoại bang ngang nhiên xâm phạm. Và thật xúc động biết bao khi một bà mẹ Việt kiều tại Anh đã kiên trì dạy bé 3 tuổi học hát Quốc ca để giáo dục con về nguồn cội Tổ quốc mình. Để khơi dậy tinh thần đoàn kết, yêu nước và lòng tự hào dân tộc trong cộng đồng người Việt ở trong và ngoài nước, một nhóm du học sinh đã tự bỏ tiền túi tổ chức thi Cùng hát Tiến quân ca trên mạng xã hội và có sức lan tỏa không ngờ. Nhờ đó, cộng đồng xã hội biết tới hình ảnh hơn 100 trẻ ở Trung tâm Nuôi dạy trẻ khuyết tật tỉnh Đồng Nai, tương tự là các học sinh khiếm thính ở Trường THCS Xã Đàn hát Quốc ca... bằng tay. Chứng kiến lễ chào cờ đặc biệt này và được nghe Quốc ca không phải bằng tai mà cảm nhận bằng trái tim mình, qua ngôn ngữ cử chỉ, qua những đôi mắt biết nói của trẻ câm điếc, chúng ta mới thấu hiểu được vì sao chào cờ Tổ quốc và hát Quốc ca lại thiêng liêng đến thế. Lá cờ đỏ sao vàng và bài hát là Quốc kỳ và Quốc ca của đất nước Việt Nam, là linh hồn của toàn thể dân tộc Việt Nam. Ra đời từ "đêm trước" của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 lịch sử, đến nay đã tròn 70 năm lá cờ đỏ sao vàng và bài hát Tiến quân ca trở thành những biểu tượng thiêng liêng của của Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Cờ đỏ sao vàng và Tiến quân ca đã trở thành ngọn đuốc soi đường cho nhân dân Việt Nam, đưa dân tộc Việt Nam vượt qua tất cả những khó khăn thử thách, chiến thắng mọi sức mạnh bạo tàn để giành độc lập tự do cho dân tộc, thống nhất non sông đất nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: "Lá cờ đỏ sao vàng đã thấm máu đồng bào ta trong Nam Kỳ khởi nghĩa 1940…", và trong bài hát Tiến quân ca sáng tác năm 1944 [được cử hành trọng thể trước quốc dân đồng bào tại Quảng trường Ba Đình ngày 2-9-1945 và Quốc hội khóa I năm 1946 chính thức công nhận là Quốc ca nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa], cố nhạc sĩ Văn Cao cũng đã viết: "Cờ in máu chiến thắng mang hồn nước" dù thời điểm ấy ông chưa hề nhìn thấy lá cờ mà chỉ tưởng tượng ra. Lá cờ đỏ sao vàng đã thấm đẫm bao máu đào của các thế hệ đồng bào, chiến sĩ đã hy sinh trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược và cả những cuộc chiến tranh bảo vệ chủ quyền lãnh thổ sau đó. Biết bao lớp người Việt Nam đã ngã xuống vì nền độc lập tự do của dân tộc; biết bao thế hệ cha anh đã cống hiến tuổi thanh xuân tươi đẹp để Tổ quốc Việt Nam được sống trong hòa bình, thống nhất, phát triển phồn vinh như ngày hôm nay. Đó là một chân lý bất diệt mà chắc chắn các thế hệ người Việt Nam bây giờ và mãi mãi sau này sẽ khắc sâu trong tim mình. Cảm xúc thiêng liêng, tự hào khi chào cờ Tổ quốc, hát Quốc ca là một thứ tình cảm thân thuộc và rất đỗi bình thường đối với mỗi con người, ở bất cứ quốc gia nào, dù phương Đông hay phương Tây. Tại các kỳ cuộc thể thao quốc tế lớn, người xem truyền hình trên toàn thế giới thường chứng kiến hình ảnh vận động viên của các quốc gia, đứng trang nghiêm, tay đặt lên ngực trái, nơi có trái tim và miệng hát vang quốc ca khi lá cờ Tổ quốc họ được kéo trên kỳ đài trước mỗi trận đấu hay khi nhận huy chương. Đặc biệt, tại Giải Vô địch Bóng đá thế giới - World Cup 2014, hàng trăm triệu người trên toàn thế giới đã chứng kiến những giọt nước mắt của tiền đạo Neymar khi quốc kỳ Brazil được kéo lên trước trận đấu với Mexico... Chúng ta cũng đã chứng kiến những giây phút nghẹn ngào của các vận động viên nước nhà khi đứng trên bục chiến thắng ở sân chơi thể thao quốc tế và khu vực. Và ở góc độ nào đó những giọt nước mắt ấy làm ta liên tưởng tới những dòng suy nghĩ của liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc ghi trong nhật ký Mãi mãi tuổi hai mươi: "Mình đã khóc, nước mắt giàn giụa, khi các bạn tiễn mình đi, khi buổi lễ kết thúc, khi bài Quốc ca rung bầu không khí trong lành trên sân trường Tổng hợp. Bản nhạc này đây, bao lần mình đã nghe, đã cúi đầu suy nghĩ. Nhưng hôm nay mới thực hiểu, thực cảm một điều giản dị: Bài Quốc ca của ta, của ta! Khóc không phải vì hèn yếu, không phải vì buồn bã, mà vì cảm động". Đó phải chăng là những giọt nước mắt hạnh phúc, tự hào là một công dân và được cống hiến cho Tổ quốc mình? Thế nhưng, phải thừa nhận một thực tế là ở Việt Nam thời gian qua, việc chào cờ, hát Quốc ca dường như vẫn chỉ là nghi thức, được tổ chức vào những kỳ cuộc, sự kiện chính trị của các ngành, các cơ quan, đơn vị chứ chưa thực sự là một sinh hoạt thường xuyên, càng chưa đi vào nền nếp. Đáng nói là trong khi nhiều quốc gia trên thế giới và trong khu vực như Malaysia, Thái Lan... việc chào cờ, hát Quốc ca đầu tuần vẫn được xem như một sinh hoạt bình thường trong đời sống xã hội thì ở nước ta, nghi thức quan trọng này đã mai một, biến tướng nhiều. Có chăng lễ chào cờ đầu tuần còn được thực hiện thường xuyên ở khối lực lượng vũ trang và các trường học phổ thông. Tuy nhiên cách hát Quốc ca đã được "cải tiến", thay vì hát to, rõ lời, đúng nhạc thì nhiều nơi đã bật nhạc thu âm sẵn và đám đông lẩm nhẩm hát theo, nói chung là rất phản cảm. Hiện tượng này ngày càng trở nên phổ biến, ngay cả trong các sự kiện chính trị như đại hội chi bộ, lễ kết nạp đảng viên mới... Rõ ràng là phải hát Quốc ca bằng lời, bằng tình cảm bừng lên tận đáy lòng, từ sâu thẳm trái tim nồng nàn của mỗi con người thì mới cảm nhận hết được cái hay, cái đẹp, cái âm hưởng hùng tráng của một ca khúc mang tầm thời đại, hết sức thiêng liêng nhưng cũng rất đỗi thân thuộc, gắn bó. Phải hát Quốc ca bằng lời mới thực sự cảm nhận hết được lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc và càng thấy rõ hơn cái sức mạnh vô song của tinh thần đoàn kết cộng đồng, càng thấy rõ hơn trách nhiệm công dân và mong muốn được phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân. Tại một hội nghị do Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam tổ chức tháng 3-2010, nguyên Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã đề nghị MTTQ các cấp phát động phong trào chào cờ và hát Quốc ca trong cả nước, xem đây là nghĩa vụ của mỗi người dân, đồng thời cho rằng "nếu chúng ta không thực hiện nghi lễ này một cách trang trọng, gương mẫu thì làm sao giáo dục thế hệ trẻ được!".
Chính vì thế, việc Ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội có công văn chấn chỉnh việc hát Quốc ca, chào cờ đầu tuần ở các cơ quan, đơn vị trên địa bàn thành phố là hết sức cần thiết và phải được thực hiện nghiêm túc và đi vào nền nếp. Song, để hoạt động này không mang tính hình thức thì phải có cơ chế giám sát thực hiện, đặc biệt phải gắn với trách nhiệm và sự gương mẫu đi đầu của lãnh đạo địa phương, cơ quan, đơn vị. Bên cạnh đó, cần tích cực tuyên truyền, vận động các đoàn thể, các tầng lớp nhân dân cùng hưởng ứng để việc chào cờ, hát Quốc ca trở thành ý thức tự thân của mỗi người; để phong trào chào cờ, hát Quốc ca lan tỏa sâu rộng, trở thành một nét đẹp văn hóa ở Thủ đô.
Hát quốc ca vào lễ chào cờ thứ hai hàng tuần là hoạt động bắt buộc tại các trường học. Bài quốc ca hùng tráng vang lên trong buổi lễ chào cờ trang nghiêm nhắc nhở chúng ta về một thời kì đấu tranh anh dũng, đau thương và bất khuất của dân tộc bảo vệ nền độc lập nước nhà. Bài quốc ca khơi gợi trong ta tinh thần yêu nước, ý thức giữ gìn và bảo vệ nền độc lập trong thời đại mới. Thế nhưng, ngày nay, học sinh ngày càng không có ý thức nghiêm túc trong việc hát quốc ca. Hành động ấy làm mất đi sự nghiêm trang trong buổi lễ chào cờ.
Hiện trang hát quốc ca của học sinh hiện nay
Ý thức hát quốc ca của học sinh ngày càng tồi tệ. Trước hết là vấn đề giữ trật tự trước khi hát quốc ca. Học sinh thiếu nghiêm túc, không chịu thực hiện theo hiệu lệnh của người điều khiển chào cờ, gây mất trật tự. Người điều khiển chào cờ phải mất một thời gian mới ổn định được trật tự trong sân trường.
Khi bắt đầu hát quốc ca, nhiều học sinh không hát, hoặc hát nhỏ, hát nhép lấy lệ cho có. Không những thế, có học sinh cười đùa, trêu chọc nhau ngay khi cả trường đang hát quốc ca. Hành đông ấy khiến cho sân trường lộn xộn, mất trật tự. Buổi lễ chào cờ và việc hát quốc ca trở nên thiếu nghiêm túc.
Nhiều học sinh không hát, hoặc hát quá nhỏ, nên chỉ nghe giọng bè, rề rà, kéo dài, uể oải không đúng với giọng điệu nghiêm trang, hùng tráng của bài quốc ca. Lúc mới bắt đầu còn nghe rõ. Sau nhỏ dần hoặc lạc nhịp hoặc ê a lấy lệ. Cuối cùng chỉ còn những tiếng xì xào rồi dừng hẳn. Người điều khiển buổi lễ chào cờ gần như độc diễn trong tiếng loa vang vang.
Hầu hết học sinh hát sai nhiệp, không khớp với nền nhạc. Bài quốc ca trở nên rời rạc, không còn khí thế. Việc hát quốc ca mất đi ý nghĩa tôn nghiêm.
Đâu chỉ có thế, ý thức hát quốc ca của học sinh ngày càng giảm sút nghiêm trọng. Nhiều học sinh không hề thuộc lời bài quốc ca. Thậm chí, có học sinh tự “chế” lời bài hát. Việc hát quốc ca trong mỗi buổi lễ chào cờ bị xem thường.
Nguyên nhân của hiện tượng hát quốc ca hiện nay
Đầu tiên là do bởi việc sinh hoạt dưới cờ không diễn ra thường xuyên. Tại nhiều trường học, việc ấy không được tiến hành một cách nghiêm túc. Việc quán triệt tư tưởng, ý thức giữ trật tự và hát quốc ca nghiêm túc, khí thế, đồng đều không được nhắc nhở thường xuyên. Nhà trường không đủ thời gian để hướng dẫn, tập dợt và kiểm tra việc hát quốc ca của học sinh ở từng lớp học. Thậm chí nhiều trường học còn không quan tâm đến công tác này. Sự lơ là của nhà trường khiến cho học sinh xem thường việc hát quốc ca và ý nghĩa của buổi lễ chào cờ đầu tuần.
Học sinh không có ý thức nghiêm túc trong việc hát quốc ca. Nhiều học sinh cho rằng hát quốc ca chỉ là hình thức, không có gì quan trọng. Cho nên, học sinh không hát, hoặc hát một cách miễn cưỡng, đối phó. Từ một vài học sinh kéo theo nhiều học sinh không chịu thực hiện hát quốc ca nghiêm túc.
Ở nhiều trường học, hoạt động chào cờ thường kéo dài khiến học sinh chán nản, mệt mỏi. Các hoạt động nhàm chán cứ lặp đi, lặp lại, học sinh không còn hứng thú nữa. Có khi, học sinh phải thực hiện buổi lễ chào cờ dưới sân trường nắng gắt. Điề kiện bất lợi khiến học sinh không thể tập trung giữ trật tự đến hết buổi lễ được.
Nhiều học sinh không hiểu hết ý nghĩa của hoạt động chào cờ và việc hát quốc ca. Từ đó thiếu lòng tôn trọng, không tuân thủ hiệu lệnh, không thực hiện hát quốc ca một cách nghiêm túc.
Gia đình và xã hội không thường xuyên nhắc nhở học sinh về ý thức trách nhiệm hát quốc ca. Trong đời sống thường ngày, việc hát quốc ca ít diễn ra trong cộng đồng. Phụ huynh cũng không thường cùng các em tham gia các buổi tưởng niệm nhằm rèn luyện ý thức hát quốc ca và trách nhiệm đối với cộng đồng. Người lớn không gương mẫu, trở thành tấm gương xấu cho học sinh làm theo.
Nhiều học sinh cảm thấy mắc cỡ, xấu hổ khi hát trước tập thể khiến việc hát quốc ca trong buổi lễ chào cờ diễn ra hết sức khó khăn.
Hậu quả của việc hát quốc ca thiếu nghiêm túc
Hậu quả đầu tiên là buổi lễ chào cờ ở các trường học diễn ra chậm chạp, nặng nề, mất đi khí thế. Ý nghĩa giáo dục của hoạt động chào cờ và hát quốc ca cũng mất đi.
Nếu không được chấn chỉnh, nghiêm khắc nâng cao ý thức việc hát quốc ca của học sinh, lâu dần, hoạt đông hát quốc ca không còn được tôn trọng và nghiêm túc thực hiện.
Hát quốc ca thiếu nghiêm túc làm mất đi ý nghĩa trọng thể của hoạt động chào cờ và tính thiêng liêng của bài ca tổ quốc. Lòng tự tôn dân tộc và tình yêu tổ quốc cũng bị phai mờ, ảnh hưởng đến ý thức, trách nhiệm giữ gìn và bảo vệ tổ quốc của học sinh.
Giải pháp khắc phục hiện trạng hát quốc ca hiện nay
Trước hết, nhà trường phải quyết liệt chấn chỉnh hoạt động chào cờ đầu tuần. nhắc nhở, xử phạt, kỉ luật để giữ gìn tính tôn nghiêm của hoạt động thiêng liêng này.
Nhà trường phải có hoạt động hướng dẫn, tập luyện và kiểm tra thường xuyên hoạt động hát quốc ca của học sinh. Nên quy định hát quốc ca tại lớp mỗi tuần. Đưa bài quốc ca vào chương trình học tập để nâng cao ý nghĩa của bài quốc ca và tầm nhận thức của học sinh. Từ đó khắc sâu ý thức trách nhiệm và lòng yêu tổ quốc đối với từng học sinh.
Gia đình và xã hội phải quan tâm hơn nữa đến hoạt đông hát quốc ca của học sinh. Hãy giải thích ý nghĩa của bài ca tổ quốc và cách hát quốc ca một cách nghiêm trang, hùng hồn thể hiện được khí thế và âm điệu của bài hát.
Mỗi học sinh phải có ý thức nghiêm túc khi hát bài quốc ca. Quốc ca phải được hát lên bằng lời, hát một cách chân thật, hùng hồn, thể hiện lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc, gửi gắm tình yêu và niềm kì vọng lớn lao vào tương lai đất nước. Mỗi học sinh thực hiện hát quốc ca nghiêm túc sẽ truyền cảm hứng cho nhiều học sinh khác làm theo.
Bài học nhân thức:
Thực hiện hát quốc ca nghiêm túc là thể hiện ý thức tôn trọng bản thân. Hát quốc ca nghiêm túc thể hiện trách nhiệm cao cả đối với dân tộc, đối với đất nước.
Cảm xúc thiêng liêng, niềm tự hào sâu sắc trong buổi lễ chào cờ nghiêm trang sẽ tạo một niềm tin tưởng vững chắc vào tương lai đât nước.Nó cỗ vũ tinh thần học tập và ý thức trách nhiệm dựng xây đất nước.
Đối với mỗi dân tộc, quốc ca là bài ca thể hiện sức mạnh dân tộc và niềm tin chiến thắng. Đó là lời ca vang lên từ sâu thẳm con tim, là ý chí, nguyện vọng và sự gắn kết thiêng liêng của cả dân tộc. Và mỗi khi đất nước lâm nguy, nền hòa bình bị đe dọa, bài quốc ca là tiếng gọi thiêng liêng của tổ quốc thúc giục ta tiến bước lên đường bảo vệ non sông.