Hiện tại, có nhiều hình thức dạy học online như:
Thứ nhất, hình thức Dạy học trực tuyến hỗ trợ dạy học trực tiếp. Theo đó, giáo viên có thể cung cấp tài liệu, học liệu, giao nhiệm vụ và giám sát, hướng dẫn học sinh tự học, chuẩn bị cho các hoạt động dạy học trực tiếp.
Thứ hai, hình thức Dạy học trực tuyến thay thế một phần quá trình dạy học trực tiếp. Lúc này, giáo viên giao cho học sinh một số nội dung tự học ở nhà để tăng thời gian luyện tập, thực hành, trải nghiệm làm việc nhóm, thảo luận khi học sinh ở trường.
Thứ ba, hình thức Dạy học trực tuyến thay thế hoàn toàn quá trình dạy học trực tiếp. Theo đó, các hoạt động của tiến trình dạy học được tổ chức thực hiện hoàn toàn thông qua môi trường Internet. Hình thức này chỉ áp dụng khi học sinh không thể đến trường.
Ngoài ra, còn có hình thức giảng dạy trên truyền hình; Dạy học trực tuyến trên mạng xã hội [youtube, facebook,…]; dạy học sử dụng các phần mềm như Zoom, Google Meet, Teams…].
Vấn đề đặt ra cho cán bộ quản lí, giáo viên là làm thế nào để có một giờ học trực tuyến thực sự hiệu quả? Trong bài viết dưới đây, chúng tôi chia sẻ các giải pháp dạy học trực tuyến hiệu quả.
Một, biết sử dụng các thiết bị hỗ trợ, công nghệ thông tin thành thạo
Giáo dục trong thời đại 4.0 chắc chắn không thể thiếu sự hỗ trợ của công nghệ thông tin. Thành thạo công nghệ thông tin chính là yêu cầu cần có đối với giáo viên ở thời điểm hiện tại và trong tương lai. Để có giờ dạy học trực tuyến hiệu quả cao, giáo viên phải thực sự làm chủ được các công cụ, thiết bị công nghệ. Bởi lẽ môi trường tương tác trên nền tảng online khác xa với hình thức dạy học truyền thống. Với tư cách là người dạy, giáo viên cần biết sử dụng các phần mềm để tạo ra một giờ học thú vị, thu hút và tương tác một cách tự nhiên nhất có thể. Ngoài ra, nắm vững các kiến thức về công nghệ cũng giúp giáo viên khắc phục được những sự cố phát sinh trong quá trình dạy học trực tuyến.
Hai, hình thành tính chủ động, tích cực
Tính tự giác, tích cực, chủ động là yếu tố không thể thiếu của giáo viên. Nền giáo dục hiện tại không còn dừng lại ở tư duy một chiều mà cần có sự phản biện, trao đổi để giúp học sinh phát huy được tính chủ động. Trong dạy học trực tuyến, những điều này lại càng phải được phát huy nhiều hơn nữa.
Giáo viên cần tích cực và chủ động đầu tư vào các tiết dạy trực tuyến gấp nhiều lần so với việc chuẩn bị một tiết dạy trực tiếp. Quan tâm đến học sinh nhiều hơn mới có thể nắm bắt được thực lực của học sinh và có điều chỉnh, bổ sung kịp thời cho các em. Chính vì vậy, tính chủ động, tích cực là yếu tố không thể thiếu để giúp giáo viên xây dựng được cách dạy học trực tuyến hiệu quả.
Ba, học sinh cần có mục tiêu rõ ràng
Dù là các buổi học trực tuyến hay buổi học offline, học sinh cũng cần phải xác định mục tiêu học tập rõ ràng. Chỉ khi có mục tiêu, học sinh mới thực sự tự giác, tập trung, có kế hoạch học tập rõ ràng cũng như chủ động khắc phục các khó khăn gặp phải trong quá trình học tập. Hơn nữa, học trực tuyến là môi trường học có nhiều cám dỗ, việc đặt ra mục tiêu học tập rõ ràng sẽ giúp học sinh biết mình thực sự cần gì, mình đang học vì điều gì. Từ đó nâng cao quyết tâm, chủ động hơn trong học tập. Vì thế, giáo viên cũng nên hỗ trợ để học sinh hiểu được mục tiêu học tập, mang lại những giờ học trực tuyến thực sự hiệu quả, thú vị.
Bốn, đổi mới hình thức tương tác giữa giáo viên và học sinh
Ở các lớp học trực tiếp, quá trình tiếp thu, truyền đạt kiến thức sẽ bao gồm cả ngôn ngữ hình thể, kèm theo các hoạt động như tranh luận, hỏi đáp, thảo luận nhóm,... Tuy nhiên, với hình thức học trực tuyến, thật khó để thực hiện các hoạt động này. Vì thế, đổi mới hình thức tương tác phù hợp chính là một trong những cách dạy học trực tuyến hiệu quả. Giáo viên và học sinh cần linh hoạt và tận dụng các chức năng trao đổi trên nền tảng online như công cụ bình luận, trao đổi trong group chung, liên hệ qua email,… để góp phần đem lại giờ học trực tuyến hiệu quả nhất.
Năm, vượt qua những rào cản tâm lý
Khi thực hiện những điều mới hay áp dụng những phương pháp mới, chúng ta thường có tâm lý ngần ngại. Hơn nữa, khi trước nay, việc đứng lớp của giáo viên thường diễn ra trực tiếp, có nhiều người nghe, giờ đây khi dạy online, việc phải nói một mình cũng rất dễ gây ra cảm giác ngại ngùng hay không có hứng thú. Vượt qua rào cản tâm lý chính là bước đầu giúp giáo viên có thể xây dựng được cách dạy học trực tuyến hiệu quả.
Sáu, giáo viên cần tâm huyết với nghề, nghiêm túc trong công việc
Đối với mỗi giáo viên, tâm huyết, nghiêm túc với nghề là yếu tố cực kỳ quan trọng khi đã chọn “sự nghiệp trồng người”, cho dù dạy học trực tuyến hay trực tiếp. Chỉ khi có những phẩm chất này, người giáo viên mới thực sự tận tâm để đem đến những giờ học chất lượng và cách dạy học trực tuyến hiệu quả. Hơn nữa, khi hình thức học trực tuyến còn khá mới mẻ, nếu không thực sự tâm huyết và nghiêm túc với bản thân, rất khó để giáo viên có thể thích nghi và vượt qua khó khăn trong quá trình giảng dạy.
Bảy, lựa chọn các phần mềm phù hợp, hiệu quả
Hiện nay, có rất nhiều phần mềm hỗ trợ dạy học trực tuyến. Tuy nhiên chúng ta cần phải lựa chọn được phần mềm nào đáp ứng được đầy đủ yêu cầu của môn học và cơ sở vật chất giáo dục hiện có của mình. Mỗi phần mềm sẽ có những ưu, nhược điểm riêng mà chúng ta phải xem xét để có lựa chọn phù hợp nhất. Ví dụ như các phần mềm như Google Classroom hay Moodle thường có mã nguồn mở và miễn phí nhưng thường khó sử dụng và phải mất thời gian để làm quen. Trong khi đó Zoom hay Skype lại có hiệu năng cao hơn và dễ sử dụng hơn, tuy nhiên đây là phần mềm có trả phí. Để dạy học trực tuyến hiệu quả cao, các cơ sở giáo dục nên cho học sinh và giáo viên làm quen với phần mềm trước khi bước vào giảng dạy chương trình chính thức.
Tám, tổ chức đánh giá sau mỗi khóa học/bài học
Từ trước đến nay, việc đánh giá kết quả của học sinh vẫn luôn là hoạt động không thể thiếu trong giáo dục. Điều này vừa giúp học sinh đánh giá quá trình học của mình vừa là một kênh để giáo viên có thể xem xét rằng liệu phương pháp dạy của mình đã thực sự phù hợp và hiệu quả hay chưa. Vì thế, để dạy học trực tuyến đạt hiệu quả cao, chắc chắn không thể loại bỏ phần đánh giá sau mỗi khóa học/bài học.
Chín, lưu trữ lại các bài giảng
Học trực tuyến rất dễ khiến cho người học nhàm chán và bị mất tập trung. Vì thế, một trong những cách dạy học trực tuyến hiệu quả không thế thiếu được việc lưu trữ bài giảng. Hay nói cách khác, giáo viên có thể chủ động quay lại/ghi lại quá trình giảng bài của mình để học sinh có thể xem lại nếu cần. Bên cạnh đó, thiết kế một kế hoạch bài dạy dễ hiểu, khoa học cũng là cách giúp học sinh hứng thú hơn. Đồng thời, giáo viên cũng cần cung cấp cho học sinh đầy đủ tài liệu, bài ôn tập, bài kiểm tra,... đầy đủ và kịp thời.
Mười, cần có sự quan tâm, giúp đỡ từ các cơ sở giáo dục
Hình thức dạy trực tuyến bắt đầu được áp dụng từ khi dịch COVID-19 bùng phát. Hình thức này nhằm đảm bảo học sinh có thể tiếp thu đầy đủ kiến thức, không ảnh hưởng đến kết quả học tập. Tuy nhiên, để giờ học trực tuyến thực sự hiệu quả, giáo viên nói riêng và các cơ sở giáo dục nói chung cần quan tâm,giúp đỡ học sinh nhiều hơn. Đồng thời, tăng mối liên hệ giữa cha mẹ học sinh và nhà trường, cha mẹ học sinh và học sinh, học sinh và giáo viên cũng chính là phương pháp đảm bảo quá trình dạy và học trực tuyến hiệu quả.
Chúng ta vẫn chưa thể khẳng định được liệu hình thức dạy học trực tuyến có thực sự trở thành xu thế trong tương lai hay không. Tuy nhiên, với tình hình dịch bệnh hiện nay, hình thức dạy trực tuyến này vẫn đã và đang đem lại những hiệu quả nhất định. Để hoạt động dạy học thực sự chất lượng, trước mắt giáo viên và học sinh phải thay đổi, thích nghi và tìm ra các cách dạy học trực tuyến hiệu quả, tối ưu nhất.
Trong khi dịch bệnh vẫn đang còn diễn biến phức tạp, các địa phương đều có chủ trương cho học sinh nghỉ học để ngăn ngừa bệnh dịch lây lan, việc sử dụng hình thức dạy học trực tuyến đang được quan tâm hàng đầu.
Dạy học trực tuyến còn có tên gọi khác là đào tạo từ xa, giáo dục và đào tạo từ xa, dạy học trực tuyến [có tên tiếng Anh là E-Learning] là hình thức tham gia dạy học và học trên các thiết bị như máy tính để bàn, máy tính xách tay hay thiết bị di động thông minh được kết nối Internet. Người dạy và người học sẽ đăng nhập vào phần mềm hỗ trợ dạy học trực tuyến được cài đặt trên thiết bị của mình.
Hình thức dạy học này cũng giống với hội nghị truyền hình, khi hai người trở lên tham gia trao đổi thông tin và hình ảnh qua thiết bị được kết nối với nhau. Chính vì thế, các đơn vị giảng dạy muốn tổ chức dạy học trực tuyến có thể sử dụng các phần mềm để tham gia dạy học từ xa. Tuy nhiên, không phải phần mềm nào cũng có chế độ hỗ trợ cho việc dạy học trực tuyến.
Hiện tại, có rất nhiều phần mềm, ứng dụng dạy học trực tuyến như Zoom Cloud Meeting, Microsoft Teams, Google Classroom, Skype, TrueConf,… Mỗi phần mềm, mỗi ứng dụng có những ưu điểm và hạn chế nhất định. Tùy vào điều kiện thực tế, sở trường, năng lực,… cán bộ quan lí, giáo viên, học sinh,…, mỗi cơ sở giáo dục chọn thống nhất một phần mềm để tổ chức dạy học trực tuyến cho đơn vị mình, tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh và cha mẹ học sinh. Gợi ý một số phần mềm được nhiều người đưa vào sử dụng trong việc dạy học trực tuyến:
Một, phần mềm Zoom Cloud Meeting
Zoom Cloud Meeting hay gọi tắt là Zoom, là một giải pháp hội nghị truyền hình, các cuộc họp trực tuyến, thảo luận nhóm hay học trực tuyến. Zoom vận hành trên nền tảng rất đơn giản và dễ sử dụng. Lớp học trực tuyến thường sử dụng Zoom vì tính năng tiện lợi hỗ trợ hình ảnh, video, âm thanh và chia sẻ màn hình chất lượng tốt nhất trên hệ điều hành Windows, Mac, IOS và Android.
Hai, phần mềm Microsoft Teams
Microsoft Teams là một hệ thống cung cấp chat, meetings, notes và tệp đính kèm. Dịch vụ tích hợp với bộ Office 365, bao gồm bộ Microsoft Office và Skype và các tính năng mở rộng mà có thể tích hợp với các sản phẩm không phải của Microsoft. Ứng dụng này không chỉ hỗ trợ cho học sinh trong quá trình tìm lại kiến thức mà còn giúp ích cho giáo viên, giảm thiểu tài liệu, bài soạn, giúp việc giảng dạy trở nên đơn giản và nhanh chóng hơn. Đồng thời giúp nhà trường dễ dàng quản lý.
Microsoft Teams có ưu điểm như các công cụ đều nằm chung một vị trí, dễ dàng hơn trong việc sử dụng; không tốn phí cho người dùng Office 365 trên mọi thiết bị gồm Word, Excel, PowerPoint, OneNote, Microsoft Teams và các công cụ bổ trợ học tập miễn phí; bổ sung các công cụ trò chuyện hữu ích [như Trello,…]; một số tài liệu cũ đã chia sẻ với một nhóm cách đây vài tháng, xóa kênh, các tệp vẫn được lưu trữ trong trang SharePoint, do đó, không bị mất dữ liệu; dịch vụ đám mây kiến tạo một lớp học hiện đại. Hệ thống được hỗ trợ bởi rất nhiều ứng dụng online của Microsoft như office, streaming, outlook,… nên có thể tạo nên lớp học đa phương tiện hoàn hảo; tăng tính minh bạch và bảo mật dữ liệu cao; tìm kiếm tập tin liền mạch, sao lưu và cộng tác; có trợ lý ảo hỗ trợ khi cần thiết; di chuyển liền mạch đến nơi làm việc kỹ thuật số.
Ba, phần mềm Skype
Chắc chắn, khi nói đến Skype, ai cũng từng nghe qua về tính tiện dụng của Skype. Mọi người sử dụng Skype trên ứng dụng tin nhắn, trong các cuộc video call. Vì thế, các cơ sở giáo dục cũng lựa chọn Skype là phần mềm tham gia dạy học trực tuyến.
Skype là phần mềm cho phép người dùng sử dụng ứng dụng tin nhắn, các cuộc call video hoặc gọi điện thoại. Skype là phần mềm hoàn toàn miễn phí, hỗ trợ hầu hết các nền tảng từ PC đến smartphone, table, TV,.. Với những ưu điểm: các tài khoản được tạo miễn phí; hỗ trợ hầu hết các nền tảng từ PC, smartphone, table, TV,… Tuy nhiên, phần mềm vẫn còn những nhược điểm: vì là phần mềm miễn phí nên được sử dụng tối đa 4h/ngày; chỉ gọi tối đa được 05 người tham gia để đảm bảo chất lượng cuộc gọi được diễn ra tốt nhất; với phiên bản miễn phí, một số tính năng bị hạn chế, ví dụ như tính năng chia sẻ màn hình, tính năng họp nhóm,…
Bốn, phần mềm True Conf
TrueConf là nhà cung cấp phần mềm về họp trực tuyến hàng đầu của Nga. TrueConf hỗ trợ hầu hết các hệ điều hành trên máy tính và di động, đồng thời hỗ trợ WebRTC trên trình duyệt Chrome và Firefox.
TrueConf hỗ trợ 4 chế độ: Cuộc gọi video call điểm điểm [độ phân giải đến fullHD], Hội nghị truyền hình đa điểm, Lớp học trực tuyến, Phòng họp ảo.
TrueConf còn được biết đến với việc dễ dàng thiết lập Hội thảo trên web. Tính năng này phù hợp cho giải pháp dạy học trực tuyến tuyến. Có thể tổ chức dạy học lên tới 300 người tham gia trong trình duyệt.
TrueConf cho phép người dùng tải phần mềm máy chủ để tự cài đặt trên hệ thống riêng. TrueConf cho phép miễn phí tối đa 3 điểm và có thể mở rộng lên đến 250 điểm nhưng phải trả phí. Vì là dịch vụ trả phí nên chất lượng video hình ảnh, âm thanh được đảm bảo hơn. Nếu bạn là một doanh nghiệp, cần bảo mật và độ ổn định, bạn nên cài đặt TrueConf trên máy chủ riêng của mình và mua một licence vĩnh viễn hoặc từng năm một.
Năm, phần mềm VNPT
Đây là phần mềm miễn phí do VNPT hỗ trợ cho các trường học. Hỗ trợ cho học sinh bằng cách: gợi ý các bài giảng tương ứng, phù hợp; chỉ ra điểm sai, thiếu sót,… học sinh có thể chủ động sắp xếp thời gian hợp lý để theo dõi bài giảng. Cha mẹ hoặc giáo viên có thể theo dõi quá trình học tập của sinh viên dễ dàng.
Bên cạnh những phần mềm trên, trong quá trình giảng dạy, giáo viên có thể sử dụng các phần mềm khác, ứng dụng, công cụ khác để tăng sự tương tác, tạo hứng thú cho học sinh như: Kahoot, Mentimeter, Padlet, Google form, Paint, Classpoint, azota, Xsplitvcam,…
Trong giai đoạn dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp như hiện nay, các cơ sở giáo dục đang chú trọng hơn vào việc dạy học online. Các phần mềm trên có thể là những giải pháp giúp đỡ các trường học trong việc tổ chức dạy học trực tuyến. Giải pháp dạy học trực tuyến hiện nay có thể góp phần vào việc chung tay đầy lùi dịch bệnh không lây lan trong diện rộng.