Sau đây là đề thi Ngữ văn thi tốt nghiệp THPT 2022:
| 'Chiếc thuyền ngoài xa' vào đề thi môn Ngữ Văn tốt nghiệp THPT 2022. |
Sáng nay [7/7], hơn 1 triệu thí sinh cả nước đã hoàn thành môn Ngữ Văn - môn thi tự luận duy nhất của kỳ thi tốt nghiệp THPT 2022. Truyện ngắn 'Chiếc thuyền ngoài xa' của nhà văn Nguyễn Minh Châu vào đề thi Văn tốt nghiệp THPT năm nay.
Năm 2022, toàn quốc có hơn 1 triệu thí sinh tham gia kỳ thi tốt nghiệp THPT 2022, trong đó số thí sinh thi để xét tốt nghiệp và tuyển sinh đại học, cao đẳng là 880.101 [87,8%] và số thí sinh chỉ thi chỉ để xét tốt nghiệp là 83.196 [8,3%].
Năm 2021 có 978,027 thí sinh đợt 1 dự thi môn Văn và có trung bình bài thi là 6.47 điểm, điểm số có nhiều thí sinh đạt nhất là 7.0 điểm. Trong số chỉ có 3 bài thi đạt điểm 10 môn Ngữ văn.
Năm 2020, điểm trung bình bài thi Ngữ văn là 6,62 điểm, điểm số có nhiều thí sinh đạt được nhất là 7 điểm. Có 119 thí sinh đạt từ 1 điểm trở xuống, chiếm tỷ lệ 0,01%. Số thí sinh đạt điểm dưới trung bình là 75.779 [chiếm tỷ lệ 9%]. Có 2 thí sinh đạt điểm 10 trong bài thi môn Ngữ văn của kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2020.
Năm 2019 môn Ngữ văn có điểm trung bình là 5,49. Có 27,84% bài thi có điểm dưới 5. Môn Ngữ văn không có điểm 10 nào và có 1.265 bài thi bị điểm liệt [
Ngày 21/7/2022, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có công văn gửi các Sở Giáo dục và Đào tạo về việc hướng dẫn đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá môn Ngữ văn ở trường phổ thông.
Nhiều giáo viên bậc trung học cơ sở, trung học phổ thông lo lắng, nếu việc đổi mới này được triển khai ở chương trình lớp 9 và lớp 12 hiện hành [chương trình cũ] thì sẽ gây trở ngại cho học sinh và thầy cô.
Thi tuyển sinh 10, thi tốt nghiệp có lấy văn bản ngoài sách giáo khoa hay không?
Nhiều thầy cô băn khoăn, không biết đề thi tuyển sinh 10 và đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm học 2022-2023 đã sử dụng văn bản [phần nghị luận văn học] ngoài sách giáo khoa hay chưa.
Đọc kĩ văn bản của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tôi hiểu rằng, chỉ đạo này mới chỉ dừng lại ở việc đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập cuối kì, cuối năm học, cuối cấp học.
Cụ thể "trong quá trình đánh giá kết quả học tập cuối kì, cuối năm học, cuối cấp học, tránh dùng lại các văn bản đã học trong sách giáo khoa làm ngữ liệu xây dựng các đề kiểm tra đọc hiểu và viết....
Khuyến khích giáo viên xây dựng và sử dụng các đề mở trong kiểm tra, đánh giá để phát huy cao nhất khả năng sáng tạo của học sinh. Xây dựng bộ công cụ đánh giá để hạn chế tính chủ quan, cảm tính của người chấm". [1]
Như thế, chưa có quy định sử dụng văn bản ngoài sách giáo khoa để ra đề thi tuyển sinh 10 hay đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông. Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ yêu cầu từ năm học 2022-2023 phải đổi mới cách dạy Ngữ văn, khắc phục tình trạng văn mẫu.
Ví dụ, việc thực hiện Chương trình mới bậc trung học phổ thông theo lộ trình: năm học 2022-2023 cho lớp 10, năm học 2023-2024 cho lớp 11 và từ năm học 2024-2025 mới có thể lấy văn bản [phần nghị luận văn học] ngoài sách giáo khoa ra đề thi tốt nghiệp.
Trước đó, ngày 8/7/2022, Báo Dân trí dẫn lời ông Nguyễn Xuân Thành - Vụ trưởng Vụ Trung học Phổ thông [Bộ Giáo dục và Đào tạo] cho biết, khi học sinh lớp 12 bắt đầu học chương trình mới là năm 2025 thì sẽ có phương thức thi mới. [2]
Tuy vậy, năm học mới đã cận kề, giáo viên bậc phổ thông trên cả nước mong Bộ Giáo dục và Đào tạo sớm có văn bản hướng dẫn việc thực hiện kiểm tra, đánh giá, thi cử nhằm giúp thầy cô chủ động hơn trong xây dựng kế hoạch chuyên môn.
Đổi mới dạy học môn Ngữ văn là yêu cầu cấp thiết
Cá nhân người viết rất đồng tình với việc đổi mới cách dạy Ngữ văn, khắc phục tình trạng văn mẫu của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Bởi, việc dạy và học môn Ngữ văn ở các nhà trường phổ thông hiện nay vẫn còn nặng tình trạng đọc chép, chiếu chép và học theo văn mẫu phục vụ cho việc kiểm tra, thi cử.
Thay vào đó, thầy cô chỉ nên là người hướng dẫn, còn học sinh phải chủ động chiếm lĩnh tri thức bằng cách tự mình [hoặc cùng với nhóm bạn] tìm ra cái hay, cái đẹp và rút ra được những bài học ý nghĩa thông qua các tác phẩm văn học thì việc học mới có hiệu quả, khơi gợi sự hứng thú khi học văn.
Như thế, thầy cô cần tôn trọng những cảm nhận, đánh giá theo quan điểm cá nhân của mỗi học sinh, dẫu bài viết chưa hay, chưa thật sâu sắc, thậm chí còn hời hợt nhưng đó là sản phẩm của các em.
Chẳng hạn, thầy cô đang dạy truyện cổ tích “Tấm Cám” [chương trình Ngữ văn 10 hiện hành] chỉ gói gọn trong 1 bài học: “ở hiền gặp lành, ở ác gặp ác”.
Thế nhưng, học sinh ở Mĩ sau khi học xong tác phẩm “Lọ Lem” [có nội dung gần giống "Tấm Cám"] thì rút ra được 6 bài học: cần đúng giờ; ăn mặc lịch sự; tự yêu thương bản thân; cần có bạn bè; yêu thương người thân; biết giành cơ hội.
Vậy nên, khi dạy truyện "Tấm Cám", giáo viên có thể đặt câu hỏi: vì sao nhà vua tới trò chuyện thân mật với Tấm, thích Tấm? Gợi ý: vì mẹ con con Cám chủ quan, khinh Tấm. Từ đó rút ra bài học để thành công: đúng giờ, biết giữ bí mật, biết tự bảo vệ, biết nắm cơ hội.
Dĩ nhiên, khi nhận xét, đánh giá các sản phẩm của học sinh, giáo viên cần tôn trọng và khuyến khích cách nghĩ, cách cảm riêng của học sinh trên nguyên tắc không vi phạm những chuẩn mực đạo đức, văn hoá và pháp luật.
Đổi mới cách đánh giá môn Ngữ văn thế nào?
Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ đạo, giáo viên tập trung thiết kế và sử dụng các câu hỏi, bài tập yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức đã học và kỹ năng đọc, viết, nói, nghe vào bối cảnh và ngữ liệu mới; tạo cơ hội để học sinh khám phá những tri thức mới, đề xuất ý tưởng và tạo ra sản phẩm mới; gợi mở những liên tưởng, tưởng tượng, huy động được vốn sống vào quá trình đọc, viết, nói, nghe.
Thực tế, những năm vừa qua, giáo viên bậc phổ thông đã ra đề kiểm tra theo hình thức đổi mới bằng cách lấy ngữ liệu ngoài sách giáo khoa [chiếm 50% tổng số điểm] cho phần đọc hiểu. Tuy vậy, việc thiết kế các câu hỏi còn manh mún, dễ dãi phần nào khiến học sinh chán học môn Ngữ văn.
Một hạn chế lớn nhất hiện nay là giáo viên chưa chú trọng rèn các kĩ năng đọc, nói cho học sinh. Còn kĩ năng viết, giáo viên chưa có nhiều thời gian rèn luyện cho học sinh vì vướng các quy định về kiểm tra thường xuyên, kiểm tra định kì.
Theo quy định cũ, học sinh trung học cơ sở, trung học phổ thông có từ 3 - 4 bài kiểm tra 1 tiết thì hiện nay các em chỉ còn bài kiểm tra định kì [giữa kì và cuối kì]. Giáo viên khó dành thời gian rèn cho học sinh viết thêm vì chương trình quy định sẵn số tiết cho mỗi bài học.
Điều giáo viên quan tâm nhất hiện nay là, trong quá trình đánh giá kết quả học tập cuối kì, cuối năm học, cuối cấp học, tránh dùng lại các văn bản đã học trong sách giáo khoa làm ngữ liệu xây dựng các đề kiểm tra đọc hiểu và viết.
Muốn sử dụng một văn bản mới hoàn toàn cho học sinh làm bài viết thì Bộ Giáo dục và Đào tạo cần có văn bản hướng dẫn cụ thể về cấu trúc đề kiểm tra và gợi ý đáp án chấm để giáo viên và học sinh làm quen.
Tài liệu tham khảo:
[1] //giaoduc.net.vn/giao-duc-24h/tu-nam-hoc-2022-2023-doi-moi-cach-day-ngu-van-khac-phuc-tinh-trang-van-mau-post228254.gd?fbclid=IwAR0jLiiBYoTgGIqzfCR7ktvwFtbfDNQZwlug7eZS3TwNjJ_EZZuiXVdsw4o
[2] //dantri.com.vn/giao-duc-huong-nghiep/bo-gd-dt-nam-toi-se-thay-doi-cach-ra-de-thi-tot-nghiep-thpt-20220708191535328.htm
[*] Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
Cao Nguyên
Sáng nay, gần một triệu thí sinh trên cả nước đã bước vào môn đầu tiên của Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2022 với môn Ngữ văn, thời gian làm bài là 120 phút, theo hình thức thi tự luận.
Dưới đây là đề thi chính thức của kỳ thi:
Nhóm PV [Vietnam+]
Năm nay, trong số trên 1 triệu thí sinh đăng ký tham dự Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2022 có hơn 880 nghìn em sử dụng điểm thi vừa xét tốt nghiệp vừa xét tuyển đại học. Đề thi tốt nghiệp THPT môn Ngữ văn trong vài năm gần đây đều được đánh giá là phù hợp với mục đích đặt ra của kỳ thi này.
>>> Gợi ý làm bài thi Ngữ văn thi tốt nghiệp THPT 2022
'Đề thi tốt hơn năm trước'
Về đề thi Ngữ Văn thi tốt nghiệp THPT 2022, Th.S Hồ Tấn Nguyên Minh, Tổ trưởng tổ Ngữ Văn trường THPT chuyên Lương Văn Chánh [Phú Yên] nhận định: cấu trúc đề thi quen thuộc. Cấu trúc gồm 2 phần: phần đọc hiểu [3 điểm], phần làm văn [7 điểm] với 2 câu: câu nghị luận xã hội [2 điểm] và câu nghị luận văn học [5 điểm]. Đây là cấu trúc ổn định trong những năm gần đây, học sinh đã rất quen thuộc với cấu trúc này nên sẽ không cảm thấy bỡ ngỡ.
Về độ khó và sự phân hóa, đề thi được ra nhẹ nhàng, chủ yếu ở mức độ cơ bản, bám sát chương trình đã được tinh giản của Bộ GD & ĐT. Phần đọc hiểu ra một đoạn thơ trong “Con đường của những vì sao” của Nguyễn Trọng Tạo và hỏi 4 câu hỏi nhỏ. Hai câu đầu tiên ở mức độ nhận biết, đọc vào thấy ngay câu trả lời, hầu như em nào cũng có thể làm được; câu 3 [mức độ thông hiểu] cũng tương đối nhẹ nhàng; câu 4 [mức độ vận dụng] đòi hỏi học sinh phải suy ngẫm và có óc khái quát thì mới làm bài được.
Phần làm văn, câu nghị luận xã hội yêu cầu viết một đoạn văn [khoảng 200 chữ] trình bày suy nghĩ về “trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc tiếp bước các thế hệ đi trước”.
Câu này cũng được ra ở mức độ bình thường, đơn giản, không làm khó học sinh. Câu nghị luận văn học yêu cầu trình bày cảm nhận về một đoạn văn trong “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu đồng thời liên hệ giữa hình ảnh chiếc thuyền trong đoạn trích với hình ảnh chiếc thuyền trong một đoạn khác. Trong hai yêu cầu của câu này, yêu cầu thứ nhất ở mức độ cơ bản, yêu cầu thứ hai ở mức độ cao hơn để phân hóa học sinh. Sự liên hệ giữa hai ý này linh hoạt và có hiệu quả hơn so với đề thi năm trước.
Về dạng câu hỏi, đề thi tập trung vào những dạng câu hỏi quen thuộc, đã từng được ra nhiều lần trong đề thi của các năm trước, chưa thấy có sự đổi mới, sáng tạo gì đáng kể.
Về nội dung đề thi, theo thầy Minh, phần đọc hiểu cho một đoạn trong “Con đường của những vì sao” của Nguyễn Trọng Tạo.
"Đây là một ngữ liệu tốt, giàu ý nghĩa, đảm bảo tốt cho yêu cầu đọc hiểu. Câu nghị luận xã hội yêu cầu học sinh trình bày suy nghĩ về “trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc tiếp bước các thế hệ đi trước”. Vấn đề cũ, quá quen thuộc nhưng cũng là một vấn đề có ý nghĩa xã hội thiết thực. Câu nghị luận văn học yêu cầu học sinh trình bày cảm nhận về một đoạn văn trong “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu đồng thời liên hệ giữa hình ảnh chiếc thuyền trong đoạn trích với hình ảnh chiếc thuyền trong một đoạn khác. Đây là một tác phẩm được học trong chương trình, các em đã được học, được ôn tập kĩ nên khá nhẹ nhàng cho các em" - thầy Minh nhận định.
Nhìn chung, theo thầy Minh, đề tham khảo của Bộ dành cho kì thi năm nay nhẹ nhàng, quen thuộc, phù hợp với một năm học mà một số địa phương học sinh chủ yếu học online do dịch Covid – 19. Theo thầy Minh, đề thi năm nay tốt hơn đề năm trước. Tuy nhiên, vẫn theo lối mòn quen thuộc như các năm, chưa thể hiện được sự đổi mới, sáng tạo gì đáng kể.
"Việc lựa chọn ngữ liệu của đề thi khá tốt" - Th.S Nguyễn Phước Bảo Khôi, ĐH Sư phạm TP.HCM cùng chung nhận định. Theo thầy Khôi, đề thi an toàn, tính phân hóa được đảm bảo, dự kiến điểm trung bình từ 6.0 - 6.5 điểm.
Đề tài “dâng hiến thanh xuân vì Tổ quốc” không quá mới mẻ, song những câu thơ được viết với tính biểu trưng cao, giàu hình ảnh khơi gợi cảm xúc. Các câu hỏi nhận biết rất dễ đạt điểm tối đa. Câu hỏi thông hiểu quen thuộc, song sẽ tốt hơn nếu đổi thành yêu cầu xác định và nêu tác dụng của 01 biện pháp tu từ trong đoạn thơ. Câu hỏi vận dụng là một nội dung phân hóa quan trọng, khơi gợi những suy ngẫm khá sâu sắc cho học sinh. Nếu học sinh làm tốt câu này thì sẽ gặp nhiều thuận lợi cho việc thực hiện câu Nghị luận xã hội bên dưới.
Với câu Nghị luận xã hội, vấn đề “trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc tiếp bước các thế hệ đi trước” đi sâu vào thông điệp mà nội dung văn bản đọc hiểu gợi ra, có ý nghĩa giáo dục cao và khá quen thuộc với học sinh. Đây là thái độ cần thiết mà thế hệ trẻ phải có. Xuất phát từ một bài thơ cụ thể nhưng vẫn gắn với thực tế cuộc sống, một lần nữa đề thi nhấn mạnh cho học sinh về quá trình hoàn thiện dần nhân cách trong tương lai, khi trách nhiệm tiếp bước cha anh dần phải trở thành ý thức tự thân và thể hiện qua hành động cụ thể.
Trong khi đó, cô Nguyễn Thúy Anh, giáo viên Trường THPT Chuyên Phan Bội Châu, Nghệ An nhận định, đề thi năm nay không có gì mới. Mức độ khó trung bình, các câu đọc hiểu dễ ăn điểm. Các câu 1,2,3, học sinh cấp THCS cũng đã có thể làm được. Theo cô giáo này, vấn đề Nghị luận xã hội quá quen thuộc và khuôn mẫu.
Tuy nhiên, "Phần nghị luận văn học có "đất" để các thí sinh viết, có câu hỏi phân hoá mức điểm khá và giỏi".
"Do tình hình dịch bệnh và yêu cầu của kỳ thi nên việc Bộ GD-ĐT ra đề như vậy cũng là phù hợp" - cô Thúy Anh nói.
Thầy Đỗ Đức Anh, giáo viên Ngữ văn Trường THPT Bùi Thị Xuân [TP.HCM] nói đề yêu cầu thí sinh phân tích một đoạn trích ở đầu tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa" - tác phẩm nằm trong top dự đoán cao của học sinh cả nước nên không gây bất ngờ. Sẽ có nhiều thí sinh phấn khởi với đề thi này.
"Chiếc thuyền ngoài xa" là tác phẩm có tần suất ra thi thường xuyên trong những năm gần đây: 2015, 2018, 2022. Nhưng đề năm nay chưa thật sự rõ ràng về đối tượng cần phân tích mà chỉ ghi chung chung là phân tích đoạn văn, sẽ gây khó cho thí sinh trong việc xác định đối tượng phân tích và luận điểm. Dù "trúng tủ" tác phẩm dự đoán cao nhưng vẫn sẽ có nhiều thí sinh "lệch ngăn" vì tập trung ôn về nhân vật bà làng chài mà ôn sơ sài phát hiện của nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng về bức ảnh bình minh tuyệt vời trên biển.
"Thí sinh cần xoáy vào chỉ ra được phát hiện của Phùng và phân tích được sâu, kỹ phản ứng của nghệ sĩ Phùng trước phát hiện đó. Yêu cầu phụ của đề là liên hệ hình ảnh chiếc thuyền trong đoạn trích với hình ảnh chiếc thuyền đang chống chọi với sóng gió giữa phá được miêu tả trong truyện để rút ra thông điệp về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời. Đây là yêu cầu không dễ. Ở câu hỏi này, thí sinh khá giỏi sẽ có đất để dụng võ và bật lên" - thầy Đức Anh nói.
Cô Đỗ Thanh Thuỷ, giáo viên dạy Ngữ Văn của Trường THCS và THPT M.V.Lômônôxốp [Hà Nội] cũng nhận định ngữ liệu đọc hiểu có dung lượng vừa phải, trong đó, câu hỏi đọc hiểu số 4 đòi hỏi học sinh phải hiểu sâu sắc nội dung đoạn trích, có kỹ năng nhận xét, đánh giá về vấn đề yêu cầu.
“Nhìn chung, các câu hỏi đọc hiểu vừa sức với học sinh, câu 4 là câu hỏi mang tính phân loại cho bài làm của thí sinh”, cô Thủy nhận xét.
Về phần Làm văn, theo cô Thủy, câu 1 nói về một vấn đề rất ý nghĩa và cũng đồng thời quen thuộc trong thi ca, văn học, trong cuộc sống hàng ngày, do đó học sinh không gặp nhiều khó khăn.
“Câu 2 là câu nghị luận văn học với lệnh đề yêu cầu học sinh cảm thụ giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích, học sinh đã quen với yêu cầu của đề và được rèn nhiều về kỹ năng.
Câu lệnh thứ 2 yêu cầu học sinh liên hệ hình ảnh chiếc thuyền trong đoạn trích với hình ảnh chiếc thuyền đang chống chọi với sóng gió giữa phá được miêu tả trong truyện để rút ra thông điệp về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời. Đây là lệnh đề mang tính phân loại, yêu cầu học sinh phải hiểu sâu sắc nội dung, tư tưởng của toàn tác phẩm, thì mới có thể rút ra được thông điệp về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời theo yêu cầu của đề bài”, cô Thủy phân tích.
Nhìn chung, theo cô Thủy, đề thi đảm bảo kiến thức cơ bản, song vẫn đảm bảo mức độ phân hóa.
“Đề vừa sức, quen thuộc với học sinh. Các học sinh trung bình không khó để đạt mức điểm 5 - 6; học sinh khá có thể đạt mức 7 - 8 điểm”.
Phổ điểm môn Ngữ văn trong 3 năm gần đây không quá khác biệt
Năm 2019, khi kỳ thi vẫn mang tên Kỳ thi THPT quốc gia, môn Ngữ văn có điểm trung bình là 5,49. Có 27,84% bài thi có điểm dưới 5. Môn Ngữ văn không có điểm 10 nào và có 1.265 bài thi bị điểm liệt [