Trên đường xuôi về miền Tây Nam bộ, người đi đường sẽ bắt gặp rất nhiều huyện mang tên Châu Thành thuộc nhiều tỉnh/thành khác nhau">
Trên đường xuôi về miền Tây Nam bộ, người đi đường sẽ bắt gặp rất nhiều huyện mang tên Châu Thành thuộc nhiều tỉnh/thành khác nhau
Nét riêng của 19 huyện có tên chung "Châu Thành" ở Đồng bằng Sông Cửu Long
Đặc điểm chung và dễ nhận thấy ở 10 huyện “Châu Thành” của các tỉnh: An Giang, Bến Tre, Đồng Tháp, Cần Thơ, Hậu Giang, Kiên Giang, Long An, Sóc Trăng, Tiền Giang, Trà Vinh của Đồng bằng sông Cửu Long là huyện nằm bên cạnh thị xã, thành phố tỉnh lỵ. Theo đó, xưa nay nhiều người vẫn tự hiểu là một huyện liền kề với tỉnh lỵ.
Thế nhưng mỗi huyện của mỗi tỉnh đều có nét riêng khá ấn tượng. Đầu tiên phải kể đến là huyện Châu Thành - Tiền Giang nổi tiếng với Trại rắn Đồng Tâm của Trung tâm Nuôi trồng, nghiên cứu, chế biến dược liệu Quân khu 9. Là điểm đến độc đáo trong hành trình du lịch khám phá miền Tây sông nước, với nhiều loài rắn khác nhau từ rắn lành đến rắn độc, tìm hiểu các loại dược liệu quý hiếm, thăm Bảo tàng rắn đầu tiên của Việt Nam... cùng nhiều trải nghiệm thú vị khác.
Đình Tân Xuân, Long An là không gian chính của lễ hội Làm chay rằm tháng giêng thu hút đông người tham dự - Ảnh: SƠN LÂM
Châu Thành của Long An
Quận Châu Thành thời Pháp gồm 2 tổng, 9 thôn. Năm 1956, quận Châu Thành đổi thành quận Bình Phước, quận lỵ đóng ở chợ Tầm Vu, xã Dương Xuân Hội. Năm 1977, hai huyện Tân Trụ và Châu Thành nhập thành huyện mới là Tân Châu. Tháng 3-1978, huyện Châu Thành đổi tên là Vàm Cỏ. Năm 1989, chia lại huyện Vàm Cỏ thành 2 huyện cũ là Tân Trụ và Châu Thành.
Huyện Châu Thành gồm thị trấn Tầm Vu và 12 xã. Có thể nói đây là vùng đất văn vật của Long An. Thôn Bình Khuê, nay thuộc xã Quê Mỹ Thạnh, từ năm 1813-1823 là phủ lỵ phủ Tân An [tỉnh Long An nay]. Chợ Cai Tài ở xã Quê Mỹ Thạnh cũng được ghi trong sách Gia Định thành thông chí. Câu ca dao nói lên tính chất đô hội của vùng đất này:
- Bảng treo tại chợ Cai Tài
Bên văn bên võ ai có tài ra thi.
Và còn đó địa danh sông Cai Tài, cầu Cai Tài.
Ông Hóng, tên thật Phan Văn Nghêu, một đại địa chủ tầm cỡ vùng đất Gia Định, từ miền Trung vào đây khai phá vùng đất này từ thế kỷ 17. Theo sách Tân An ngày xưa của Đào Văn Hội thì 4 người giàu nhất Nam Kỳ cuối thế kỷ 19 là "Nhất Sĩ, Nhì Phương, Tam Xường, Tứ Định" góp lại tài sản cũng chỉ bằng một phần ngàn ông Hóng, nên Nam Bộ còn có thành ngữ "Giàu như Ông Hóng".
Trong những ngày chúa Nguyễn Ánh bôn ba mảnh đất này, khi hết lương thực đã viết thư "xin một bữa cháo". Ấy vậy mà ông Hóng đã cho đào con kinh dài 3 cây số, chở lúa gạo suốt 3 tháng tiếp tế Nguyễn Ánh. Kênh Ông Hóng bắt đầu từ sông Vàm Cỏ Tây, ranh giới giữa hai xã Bình Tịnh và Bình Lãng [huyện Tân Trụ nay], chạy dài qua phía đông, đổ ra vàm Nhật Tảo của sông Vàm Cỏ Đông như một dấu tích của thời mở cõi. Khu mộ cổ của dòng họ ông nay vẫn còn nơi đây, một trong những mộ cổ xưa nhất ở Nam Bộ.
- Ba phen quạ nói với diều
Ngã kinh Ông Hóng có nhiều cá tôm.
Huyện Châu Thành ngày nay nằm giáp ranh thành phố tỉnh lỵ Tân An của tỉnh Long An. Năm 1870, nghĩa quân Thủ Khoa Huân [Nguyễn Hữu Huân] đã chọn vùng Dương Xuân Hội làm hậu cứ. Căn nhà Đỗ Tường Kiên làm trạm giao liên, tổng hành dinh của cuộc khởi nghĩa vùng Bình Cách - Tân An [nay là ấp Vĩnh Xuân B, xã Dương Xuân Hội].
Năm 1875, Thủ Khoa Huân bị Pháp giết thì Đỗ Tường Phong, Đỗ Tường Tự tiếp tục lãnh đạo cuộc khởi nghĩa. Bị bắt đưa về đình làng Dương Xuân Hội [đình Tân Xuân], Đỗ Tường Tự được dụ cho làm chức tỉnh trưởng nhưng không được và bị bắn tại chợ.
Người anh là Đỗ Tường Phong bị giặc bắt mang về Bình Lập, cũng bị mua chuộc nhưng vẫn giữ khí tiết, bị chặt đầu, an táng ở Phú Ngãi Trị.
Tương truyền trước khi xuất quân, hai ông được nhân dân làm lễ tế sống. Ngôi đình Tân Xuân là nơi ghi công hai ông và đặt tên đường ở thị trấn Tầm Vu.
Đình Tân Xuân lập năm 1834, có sắc phong đời vua Tự Đức thứ 5 [1852], di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia. Lễ hội Làm Chay ở thị trấn Tầm Vu diễn ra vào dịp Nguyên tiêu [14-16 tháng giêng] là lễ hội lớn nhất tỉnh, thu hút hàng chục ngàn khách thập phương.
Những ngày này ở đây vui hơn tết khi các cộng đồng tôn giáo như Phật giáo, Cao Đài, người Hoa đều hòa quyện tham gia vào lễ hội. Vào buổi tối của nghi thức xô giàn, người đi như trẩy hội. Các trò chơi dân gian như bắt vịt trên sông tạo nên sự huyên náo của một hội hè rất thuần phác.
Nhằm che mắt giặc Pháp, người dân địa phương bằng tấm lòng nhân ái của mình đã tổ chức lễ trai đàn, xua đuổi côn trùng phá hoại mùa màng để tưởng niệm hai vị anh hùng Đỗ Tường Phong và Đỗ Tường Tự bị Pháp giết hại. Lễ hội được công nhận danh hiệu Di sản phi vật thể cấp quốc gia năm 2015.
Từ cuối thế kỷ 19 cho đến hết thời Pháp cai trị, ở địa điểm xã Thanh Phú Long, huyện Châu Thành nay có 4 ngôi nhà đồ sộ của 4 đại điền chủ. Họ có ruộng cò bay thẳng cánh, lúa thóc đầy kho được gọi là "Quartier de riche" [xóm Nhà Giàu], nay là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.
Ở xã Dương Xuân Hội, những dòng họ Nguyễn, Đỗ, Phan vào đây lập nghiệp từ buổi đầu. Những nhà thờ họ cùng với tục cúng việc lề [cúng vật lề] với hình thức giỗ họ, một dạng tín ngưỡng đặc sắc của cư dân vào buổi đầu khẩn hoang ở vùng đất Nam Bộ như một dạng "gia phả sống", được cộng đồng nơi đây duy trì, gìn giữ qua bao đời nay. Tục cúng việc lề ở Long An được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2015, trong đó có bảng công nhận được trao cho dòng họ Đỗ ở xã Dương Xuân Hội.
Từ vùng đất hoang vu thế kỷ 17, Châu Thành nay đã trở thành vùng đất trù phú. Người Châu Thành đi lên bằng chính những giá trị truyền thống để xây dựng quê hương giàu đẹp.
Thị trấn Tầm Vu của huyện Châu Thành còn là địa bàn hoạt động của các chí sĩ yêu nước như Trương Định, Phan Văn Đạt, Nguyễn Văn Trung, Trà Quý Bình. Và Tầm Vu còn gắn với câu ca dao quen thuộc:
- Gái Tầm Vu đồng xu ba đứa
Trai Thủ Thừa cưỡi ngựa xuống mua.
Chẳng phải con gái ở đây rẻ rúng gì, mà câu ca xuất phát từ trò chơi thai đố, "một đồng xu ba đứa", chữ "rẻ" với yêu cầu "xuất vật" là cái rỏ rẻ [cái ròng rọc] dùng để kéo nước.
___________________________________
"Dạ, nhà tui ở Tên Lửa". "Hả? Ở đâu?". "Tên Lửa là... trái Tên Lửa đó". Nhiều người không khỏi ngạc nhiên, tưởng nghe nhầm địa danh đặc mùi quân sự giữa đất Sài Gòn này.
Kỳ tới: Giật mình vào khu... tên lửa
TTO - Ca Cút, tên bến đò xưa bên phá Tam Giang có cả chục cách lý giải khác nhau, nhưng đều đọng lại trong lòng người khi nhắc nhớ một tiếng gọi đò nghe như than van giữa đời.