Tone [Tông] là gì?
“Tone” là một từ tiếng anh, dịch sang tiếng việt trong lĩnh vực âm nhạc có nghĩa là “giọng”. Có thể hiểu “tone nhạc” là giọng của bản nhạc. Vậy giọng của bản nhạc là gì? Giọng của bản nhạc được quy ước là độ cao của một điệu thức cụ thể nào đó. Người ta quy ước có 30 loại giọng khác nhau được xếp theo từng cặp giọng trưởng và giọng thứ song song, bao gồm:
Đô Trưởng [C] và La thứ [Am]
Sol Trưởng [G] và Mi thứ [Em]
Rê Trưởng [D] và Si thứ [Bm]
La Trưởng [A] và Fa [thăng] thứ [F#m]
Mi Trưởng [E] và Đô [thăng] thứ [C#m]
Si Trưởng [B] và Sol [thăng] thứ [G#m]
Fa [thăng] trưởng [F#] và Rê [thăng] thứ [D#m]
Đô [thăng] Trưởng [C#] và La [thăng] thứ [A#m]
Fa Trưởng [F] và Rê thứ [Dm]
Si [giáng] Trưởng [Bb] và Sol thứ [Gm]
Mi [giáng] Trưởng [Eb] và Đô thứ [Cm]
La [giáng] Trưởng [Ab] và Fa thứ [Fm]
Rê [giáng] Trưởng [Db] và Si [giáng] thứ [Bbm]
Sol [giáng] Trưởng [Gb] và Mi [giáng] thứ [Ebm]
Đô [giáng] Trưởng [Cb] và La [giáng] thứ [Abm]
Cách xác định Tone
Xác định “tone” hay “giọng” của một bản nhạc chính là việc chọn ra những nốt nhạc chính trong toàn bộ bài hát cùng thuộc một âm giai để việc đệm hát dễ dàng hơn và hay hơn. Vậy làm thế nào để xác định được tone/giọng của một bài hát?! Rất đơn giản, ta làm như sau: – Nhìn vào số dấu hóa của bài hát để xác định cặp giọng song song có thể là “tone” của bài hát.
Ví dụ:
Bản nhạc không có dấu hóa nào thì giọng của nó có thể là Đô Trường [C] hoặc La thứ [Am]. Còn bản nhạc có 4 dấu giáng [b] thì giọng của nó có thể là La [giáng] Trưởng [Ab] hoặc Fa thứ [Fm].– Tiếp theo, để xác định giọng của bài hát chuẩn nhất, chúng ta sẽ cần chú ý tới một vài yếu tố sau:
+ Các dấu hóa bất thường xuất hiện trong bài hát.
+ Ô nhịp mở đầu [không tính nhịp lấy đà] và ô nhịp kết thúc của bản nhạc. Thông thường, các ô nhịp này chính là âm chủ của giọng trong bài hát.
+ Nếu bài hát đã có sẵn các hợp âm để đệm hát thì sẽ dễ xác định giọng hơn, vì trong hầu hết các trường hợp, tác phẩm đều được kết thúc bằng hợp âm chủ.
Lưu ý: Để xác định được hai giọng Trường và thứ song song từ số dấu hóa có trên khuông nhạc một cách dễ dàng hơn bằng cách ghi nhớ 2 quy luật sau đây:
– Nếu sau khóa nhạc có các dấu thăng, ta lấy dấu thăng cuối cùng tăng lên một bậc sẽ có giọng Trưởng, từ đó suy ra được giọng thứ song song.
Ví dụ: Bản nhạc có 3 dấu thăng, vậy dấu thăng thứ ba là Sol, cộng thêm một bậc thành La, vậy bản nhạc có giọng Trưởng là La Trưởng [A], suy ra giọng thứ song song là Fa [thăng] thứ [F#m].
– Trường hợp sau khóa nhạc có các dấu giáng, ta xác định giọng của bản nhạc, bạn chỉ cần lấy tên của dấu giáng đứng thứ hai từ cuối lên để làm giọng trưởng chính của bài và từ đó suy ra giọng thứ song song.Ví dụ: Bản nhạc có 6 dấu giáng thì dấu giáng thứ 2 từ cuối lên là Sol, ta xác định giọng Trưởng của bài là Sol [giáng] Trưởng, suy ra giọng thứ song song là Mi [giáng] thứ [Ebm].
Xác định giọng của một bản nhạc theo cách này rất đơn giản đúng không nào? Bạn chỉ cần nhớ được hai quy tắc trên đây là đã có thể xác định được giọng của tất cả các bài hát và bản nhạc rồi. Đừng quên học thuộc lòng hai quy tắc này nhé!
Giọng điệu trong bài hát rất quan trọng và được tạo nên bởi một giọng điệu chính đó là “Tone”. Mỗi bài hát điều có một giọng chính để phù hợp với chất giọng người hát, đôi khi cũng có những bài hát có nhiều giọng [mỗi đoạn một giọng]. Vì vậy, xác định Tone cho bản nhạc là một vấn đề rất quan trọng cho người hát để người hát không phải hát bị lạc Tone và dẫn đến phô.
Giọng [Tone] của một bài hát được hiểu là việc chọn những nốt nhạc chính cho giai điệu thuộc một âm giai.
Nếu biết về âm nhạc thường thì mình sẽ được nghe các nhạc sĩ, ca sĩ hay nhạc công hay nói đến giọng Đô trưởng [C] – Rê thứ [Dm] – Am [La thứ] đó là giọng chính của bài hát đó. Đối với những người chuyên nghiệp việc xác định Tone rất dễ họ thường lắng nghe âm giai và tìm những nốt nhạc tương ứng với âm giai rồi suy ra hợp âm chủ của bài và cứ như vậy đánh theo quy luật vòng hòa âm.
Cách nhanh nhất và thông dụng nhất thường là nghe những nốt nhạc cuối cùng của bài hát đó. Nốt cuối cùng của bài hát là nốt gì, và ta sẽ suy ra bài hát đó sẽ chơi ở giọng trưởng hoặc thứ mang tên nốt đó.
Ví dụ: Nếu bạn nhận biết được bài hát đó là nốt Đô, thì bài hát đó có thể là Đô trưởng [C] hoặc Rê thứ [Cm]. Và bạn hãy hát thử những câu cuối của bài và đệm thử 1 trong 2 hợp âm và nghe xem chọn hợp âm nào là phù hợp với giọng người hát để không bị lạc Tone. Tuy nhiên cách này cũng chưa thật sự chính xác, vì cũng có những bài hát có nốt kết thúc không tuân thủ theo quy luật hòa âm.
Ví dụ: Bài hát đó là giọng Đô trưởng thì đáng lẽ nốt kết thúc phải là nốt Đô [C]. Tuy nhiên, có những bài hát tác giả biến tấu với mục đích nào đó nên chủ âm lại không phải là nốt Đô mà là một nốt khác, có thể là nốt Rê hay La…
Vì vậy để biết chắc chắn và chính xác Tone bài hát, ta cần xác định thêm dấu hóa đặt ở đầu khuông nhạc của bản nhạc.
Dấu thăng [#]: Trình tự dấu thăng: 1 -> 2 -> 3 -> 4 -> 5 -> 6 -> 7
Fa – Do – Sol – Re – La – Mi – Si
Dấu giáng [b]: Trình tự dấu giáng: 1 -> 2 -> 3 -> 4 -> 5 -> 6 -> 7
Si – Mi – La – Re – Sol – Do – Fa
Trình tự trên được hiểu như sau: nếu sau khóa nhạc, bản nhạc có 1 dấu thăng, bạn sẽ ngầm hiểu nốt Fa sẽ được tăng lên nửa cung xuyên suốt toàn bài. 2 dấu thăng thì nốt Fa và Do được tăng lên nửa cung, 3 dấu thăng thì Fa, Do, Sol tăng lên nửa cung… Tương tự như vậy đối với dấu giáng: 2 dấu giáng thì nốt Si và Mi sẽ giảm xuống nửa cung …
Nếu sau khóa nhạc không có dấu hóa thì bản nhạc được chơi ở giọng Đô trưởng [C] hoặc La thứ [Am]. Kết hợp với nốt nhạc cuối cùng là đô hay La, bạn sẽ chắc chắn được bản nhạc chơi ở giọng Đô trưởng hay La thứ.
Nếu dấu hóa sau khóa nhạc là dấu thăng: Bạn chỉ cần lấy dấu thăng cuối cùng +1, thì sẽ có được giọng trưởng chính của bài.
Ví dụ: Đầu khuông nhạc có 2 dấu thăng, tương ứng với trình tự bên trên sẽ là Fa và Do, thì bạn chỉ cần lấy dấu thăng cuối cùng là Do + 1. Vậy thì bạn sẽ biết rằng bài này chơi ở giọng Rê trưởng.
Ví dụ khác: 3 dấu thăng, ngầm hiểu là Fa – Do – Sol. Giọng chính của bài sẽ là La trưởng [A] do dấu thăng cuối cùng là Sol + 1 = La
Nếu dấu hóa sau khóa nhạc là dấu giáng. Bạn chỉ cần lấy tên của dấu giáng đứng trước dấu giáng cuối cùng làm giọng trưởng chính của bài
Ví dụ 1: Hai dấu giáng, bạn ngầm hiểu trình tự 2 dấu giáng là Si – Mi. Bạn lấy tên của dấu giáng đứng trước dấu giáng cuối cùng là Mi làm giọng trưởng chính. Bạn sẽ có được giọng Si giáng trưởng
Ví dụ 2: Ba dấu giáng, tức là Si – Mi – La. Áp dụng cách hướng dẫn trên, giọng chính của bài này sẽ là Mi giáng trưởng
Khi đã xác định được giọng chính của bài hát rồi bạn chỉ cần áp dụng theo quy luật vòng tuần hoàn hợp âm là bạn có thể đệm hát được rồi.
Trong âm nhạc, đệm hát là cách thức dùng cây đàn đệm nhạc cho tiếng hát
của ca sĩ sao cho giữa tiếng hát và tiếng đàn có sự hòa quyện hài hòa với nhau mà không bị phô
Tất cả các bài hát đều được tạo nên bởi một giọng điệu chính [ tone]. Đôi khi có những bài hát có nhiều giọng [ mỗi đoạn một giọng]. Vì vậy khi đệm hát, cần xác định được tone bài hát thì mới có thể đệm hát hay và không bị phô.
Giọng [ Tone] của một bài hát được hiểu là việc chọn những nốt nhạc chính cho giai điệu thuộc một âm giai
Ta thường nghe những nhạc công hoặc ca sĩ, nhạc sĩ nhắc tới giọng Rê trưởng [D], Đô trưởng [C], Mi thứ [Em]… Đó sẽ là Giọng chính của bài hát mà họ sẽ hát hoặc chơi đàn.
Lớp học piano đệm hát tại Trường Âm Nhạc Việt Thanh
Làm thế nào xác định giọng chính trong đệm hát?
Đối với những người giỏi chơi nhạc, họ thường xác định giọng chuẩn bằng cách lắng nghe âm giai và tìm ra từng nốt tương ứng với âm giai được nghe rồi suy ra hợp âm chính của bài và đệm đàn theo quy luật vòng hòa âm.
Khi đệm hát, cách nhanh nhất để xác định giọng cho một bài hát là nghe những nốt nhạc cuối cùng của bài hát đó. Nốt kết thúc là nốt gì, thì bài hát đó sẽ chơi ở giọng trưởng hoặc thứ mang tên nốt đó
Ví dụ: Bạn nhận ra được nốt cuối cùng của bài đó là nốt Rê, thì bài hát đó có thể sẽ chơi được ở giọng Rê trưởng [D] hoặc Rê thứ [Dm]. Bạn thử hát những câu cuối và đệm hợp âm Rê trưởng hoặc Rê thứ và lắng nghe, sau đó chọn ra hợp âm phù hợp, nghe không bị phô.
Tuy nhiên cách này cũng chưa thật sự chính xác, vì cũng có những bài hát có nốt kết thúc không tuân thủ theo quy luật hòa âm.
Ví dụ: bài hát ở giọng Rê trưởng, nốt kết thúc phải là nốt Rê. Tuy nhiên vì mục đích nào đó của tác giả mà nốt kết thúc lại là nốt La…
Vì vậy để chắc chắn, ta cần xác định thêm dấu hóa đặt ở đầu khuông nhạc của bản nhạc
Dấu thăng [#]: Trình tự dấu thăng: 1 -> 2 -> 3 -> 4 -> 5 -> 6 -> 7
Fa – Do – Sol – Re – La – Mi – Si
Dấu giáng [b]: Trình tự dấu giáng: 1 -> 2 -> 3 -> 4 -> 5 -> 6 -> 7
Si – Mi – La – Re – Sol – Do – Fa
Trình tự trên được hiểu như sau: nếu sau khóa nhạc, bản nhạc có 1 dấu thăng, bạn sẽ ngầm hiểu nốt Fa sẽ được tăng lên nửa cung xuyên suốt toàn bài. 2 dấu thăng thì nốt Fa và Do được tăng lên nửa cung, 3 dấu thăng thì Fa, Do, Sol tăng lên nửa cung…
Tương tự như vậy đối với dấu giáng: 2 dấu giáng thì nốt Si và Mi sẽ giảm xuống nửa cung …
Nếu sau khóa nhạc không có dấu hóa thì bản nhạc được chơi ở giọng Do trưởng [ C ]hoặc La thứ [Am]. Kết hợp với nốt nhạc cuối cùng là Do hay La, bạn sẽ chắc chắn được bản nhạc chơi ở giọng Do trưởng hay La thứ
Nếu dấu hóa sau khóa nhạc là dấu thăng: Bạn chỉ cần lấy dấu thăng cuối cùng +1, thì sẽ có được giọng trưởng chính của bài
Ví dụ: Đầu khuông nhạc có 2 dấu thăng, tương ứng với trình tự bên trên sẽ là Fa và Do, thì bạn chỉ cần lấy dấu thăng cuối cùng là Do + 1. Vậy thì bạn sẽ biết rằng bài này chơi ở giọng Rê trưởng.
Ví dụ khác: 3 dấu thăng, ngầm hiểu là Fa – Do – Sol. Giọng chính của bài sẽ là La trưởng [A] do dấu thăng cuối cùng là Sol + 1 = La
Nếu dấu hóa sau khóa nhạc là dấu giáng. Bạn chỉ cần lấy tên của dấu giáng đứng trước dấu giáng cuối cùng làm giọng trưởng chính của bài
Ví dụ 1: Hai dấu giáng, bạn ngầm hiểu trình tự 2 dấu giáng là Si – Mi. Bạn lấy tên của dấu giáng đứng trước dấu giáng cuối cùng là Mi làm giọng trưởng chính. Bạn sẽ có được giọng Si giáng trưởng
Ví dụ 2: Ba dấu giáng, tức là Si – Mi – La. Áp dụng cách hướng dẫn trên, giọng chính của bài này sẽ là Mi giáng trưởng
Khi xác định được giọng chính của bài hát rồi bạn chỉ cần áp dụng quy luật vòng hợp âm vào thì bạn đã có thể đệm hát được rồi
Như vậy là bạn đã biết cách xác định giọng, xác định tone của một bài hát rồi phải không, trong bài tiếp theo mình sẽ hướng dẫn các bạn cách áp dụng vòng hòa âm trong đệm hát
Chúc các bạn học hỏi thêm nhiều kiến thức mới trong cuộc sống !!
>> Tham khảo:
+ Học đàn piano
+ Học đàn guitar
+ Học đàn organ