Có nên nhân bản vô tính người và động vật quý hiếm không
Việt Nam: Nhân bản được phôi nhiều loại động vật quý hiếmNgày 29-11, tại hội nghị Công nghệ sinh học sinh sản châu Á lần thứ 3 tổ chức tại Hà Nội, các nhà khoa học thuộc Viện Công nghệ sinh học (Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam) đã công bố một số kết quả nghiên cứu nhân bản vô tính đạt được trong thời gian qua.
Show
Theo đó, nghiên cứu và phát triển công nghệ nhân bản vô tính tại Việt Nam đã bắt được nhịp độ phát triển công nghệ trên thế giới. Các nhà khoa học Việt Nam đã nhân bản được giống lợn mini hoang dã sạch dòng chưa bị ảnh hưởng bởi các chương trình lai tạo như các giống lợn Mẹo, lợn Sóc, lợn Bản. Tế bào sinh dưỡng của các giống lợn này được bảo quản trong Ngân hàng lạnh và có thể khai thác sử dụng trong các nghiên cứu thụ tinh trong ống nghiệm và nhân bản vô tính với mục đích bảo vệ đa dạng sinh học.
Đây là kỹ thuật đã được tiến hành nhiều trên thế giới, còn tại Việt Nam dù kỹ thuật đã được tiếp cận song để chuyển từ phôi thành con thì chưa đủ điều kiện như kinh phí, con nhận... Theo VNNNgày 29/11, tại Hội nghị Công nghệ sinh học sinh sản châu Á lần thứ 3 tổ chức tại Hà Nội, các nhà khoa học thuộc Viện Công nghệ sinh học (Viện KH và CN Việt Nam) đã công bố một số kết quả nghiên cứu nhân bản vô tính đã đạt được trong thời gian qua. Các nhà khoa học Việt Nam đã nhân bản được giống lợn mini hoang dã sạch dòng chưa bị ảnh hưởng bởi các chương trình lai tạo. Tế bào sinh dưỡng của các giống lợn này được bảo quản trong ngân hàng lạnh và có thể khai thác sử dụng trong các nghiên cứu thụ tinh trong ống nghiệm và nhân bản vô tính với mục đích bảo vệ đa dạng sinh học. Lợn mini cũng là đối tượng có kích thước cơ quan phù hợp với người và sạch dòng virus nội sinh phù hợp cho việc điều trị bằng ghép tổ chức khác loài. Nhóm các nhà khoa học này còn thực hiện nhân bản vô tính trên các loài khỉ đuôi dài và khỉ vàng với sự hợp tác giúp đỡ của các tổ chức chăn nuôi và nghiên cứu khỉ tại Việt Nam như Viện Pasteur Polivac, Trạm cứu hộ động vật hoang dã Hà Nội, Đại học New Orlean (Mỹ), Đại học quốc gia NUS (Singapore). Kết quả đã tạo được khỉ có thai do cấy phôi nhân bản vô tính, mặc dù thai này chỉ phát triển đến tháng thứ 3. Khỉ là đối tượng nhân bản vô tính đang được khoa học quan tâm vì nó có vị trí tiến hóa gần với con người, các mô hình khỉ nhân bản sẽ góp phần quan trọng vào các nghiên cứu y học. Được biết, ứng dụng nhân bản vô tính trong việc sản xuất tế bào gốc phục vụ liệu pháp điều trị bằng thay thế tế bào sẽ giúp không bị hệ miễn dịch của cơ thể bệnh nhân đào thải. Những nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong điều trị các bệnh xã hội và hiểm nghèo cũng như bệnh khiếm khuyết chức năng miễn dịch di truyền (đái đường, ung thư máu, bạch cầu, Parkinson, u xơ nang...). Thời gian tới, Viện Công nghệ sinh học sẽ nghiên cứu để bảo tồn nguồn gene của các động vật quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng. Tuy nhiên, khó khăn nhất là khó tìm được con mẹ để cấy phôi nhân bản vô tính. Tại hội nghị, GS Temhiko Wakayama (Nhật Bản) đã tiến hành nhân bản vô tính trên chuột bằng các bước như tiêm vi tinh, tiêm tế bào gốc vào phôi. Công đoạn này được thực hiện trước sự chứng kiến của các nhà khoa học đến từ 14 nước tham dự hội thảo như Mỹ, Anh, Nhật Bản, Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan...GS Temhiko Wakayama chính là người nhân bản ra chuột vào năm 1998 sau khi nhân bản thành công cừu. Đây là kỹ thuật đã được tiến hành nhiều trên thế giới còn tại Việt Nam dù kỹ thuật đã được tiếp cận song để chuyển từ phôi thành con thì chưa đủ điều kiện như kinh phí, con nhận... Thái Hà Theo Tiền phong
Ưu điểm và triển vọng của nhân bản vô tính? Có nên thực hiện nhân bản vô tính ở người ko? Các câu hỏi tương tự
Xem chi tiết
Xem chi tiết
Xem chi tiết
Xem chi tiết
Xem chi tiết
Xem chi tiết
Xem chi tiết
Xem chi tiết
Xem chi tiết TTCT - Khi thông tin nhân bản vô tính thành công cừu Dolly được công bố cách đây 21 năm, người ta đã sợ hãi như thể con người cũng có thể được “sao chép” hàng loạt ngay hôm sau. Điều lo sợ đã không xảy ra. Nhưng bây giờ, khi khỉ được sinh ra theo cách ấy thì sao? Dolly “sinh” vào tháng 7-1996, nhưng sự ra đời của “cô cừu” nhân bản vô tính đầu tiên của nhân loại chỉ được công bố một năm sau đó. Truyền thông lúc đó “phản ứng như thể có thể chuyển từ nhân bản vô tính cừu sang con người ngay hôm sau” - The Economist nhận định trong bài viết kỷ niệm 20 năm cừu Dolly được giới thiệu cho thế giới. Cải biến phương pháp Dolly Từ sau Dolly, các nhà khoa học đã nhanh chóng tìm ra cách nhân bản 23 loài động vật có vú (chuột, lợn, chó, mèo, bò...) nhưng các loài linh trưởng vẫn “miễn nhiễm” với phương pháp này, khiến người ta tin rằng nhân bản khỉ là bất khả thi, theo tuần san khoa học New Scientist (Anh). Vậy nhưng Mu-ming Poo, giám đốc Viện Khoa học thần kinh (Viện hàn lâm Khoa học Trung Quốc), vừa tuyên bố đầy tự hào “rào cản về nhân bản các loài linh trưởng đã bị vượt qua”, khi cùng đồng sự công bố sự ra đời của hai con khỉ từ nhân bản vô tính trên tạp chí khoa học Cell ngày 24-1. Hai nàng khỉ, Zhong Zhong và Hua Hua (từ chữ Zhonghua tức Trung Hoa) ra đời không cùng lúc (lần lượt 6 và 8 tuần tuổi tính đến ngày công bố) và được xác nhận có bộ gen “sao y bản chính” từ tế bào nguyên bản. Hai con khỉ này được nhân bản theo phương pháp chuyển nhân tế bào sinh dưỡng (somatic cell nuclear transfer) từng tạo ra cừu Dolly. Kỹ thuật này bao gồm việc tách nhân của tế bào sinh dưỡng (tế bào da, mỡ, gan...) của cá thể nguyên bản và cấy nó vào trứng (đã tách nhân) của cá thể cho (donor). Trứng này sẽ được tác động để thụ tinh và phát triển thành phôi. Phôi này lại được cấy vào tử cung cá thể “mang thai hộ”, từ đó sinh ra cá thể nhân bản với bộ gen y hệt cá thể nguyên bản. Tuy nhiên, trước nhóm Poo, các thí nghiệm trên khỉ chỉ dừng ở giai đoạn túi phôi (blastocyst), chứ không phát triển được thành bào thai. Nhóm nghiên cứu người Trung Quốc đã có cách làm mới hơn, như New Scientist ví von là “thêm vào nồi xúp hai nguyên liệu mới” gồm ARN thông tin (messenger ARN, có chức năng sao chép thông tin di truyền) và hợp chất trichostatin A. Hai chất thêm vào này giúp “đánh thức” ít nhất 2.000 gen có vai trò thiết yếu trong giai đoạn phát triển của phôi thai. Nhờ đó, phôi phát triển tốt hơn trước khi cấy vào tử cung của con khỉ mang thai hộ và cuối cùng “sinh nở” thành công.
Cơn ác mộng trở lại? Thành công của việc nhân bản vô tính một loài linh trưởng được cho là chứng minh khả năng con người cũng có thể được “copy” hàng loạt trong phòng thí nghiệm đã trở nên gần với thực tế hơn. Trong tiểu thuyết Never Let Me Go (Mãi đừng xa tôi), chủ nhân Nobel văn chương 2017 Kazuo Ishiguro dựng lên thế giới mà con người được sinh sản vô tính chỉ để lấy nội tạng cung cấp cho người cần. Tương tự, tiểu thuyết Spares của nhà văn Michael Marshall Smith cũng vẽ ra tương lai đáng sợ khi người giàu tự nhân bản mình làm kho nội tạng dự trữ, cứ hỏng cái nào thì thay ngay cái đó. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến việc nhân bản người gây tranh cãi về mặt đạo đức. Trả lời phỏng vấn tạp chí The Atlantic, Poo khẳng định hoàn toàn không có ý định nghiên cứu về nhân bản con người vì các tranh cãi đạo đức xung quanh vấn đề này. Tuy nhiên, chưa bàn đến vấn đề đạo đức thì trước mắt chắc chắn viễn cảnh đáng sợ như tiểu thuyết chưa thể thành sự thật trong tương lai gần nếu tính đến hiệu quả, chi phí của thí nghiệm nhân bản khỉ. “Việc nhân bản vô tính con người đến gần hơn với thực tế sau sự ra đời của Zhong Zhong và Hua Hua, nhưng không có nghĩa là điều đó sẽ xảy ra” - cây bút khoa học Philip Ball viết trên The Guardian ngày 25-1. Nhóm của Poo đã thí nghiệm trên 127 trứng, nhưng chỉ có 109 trứng phát triển thành phôi và 79 trong số phôi này được cấy vào 21 con khỉ mang thai hộ. Cuối cùng, có 6 con “dính bầu” nhưng chỉ có cặp đôi “Trung Hoa” được hạ sinh thành công. Điều này cho thấy tỉ lệ thành công rất thấp, đồng nghĩa với chi phí đắt đỏ. Để so sánh, trong 277 phôi được cấy chỉ sinh ra được cừu Dolly duy nhất. “Thật khó có lời biện hộ về mặt đạo đức nào nếu áp dụng quá trình lãng phí như vậy với con người” - Economist bình luận. Cũng cần nhắc thí nghiệm chỉ thành công với tế bào của cá thể muốn nhân bản ở dạng bào thai. Poo và đồng sự đã thử dùng tế bào lấy từ khỉ trưởng thành và cũng nhân bản được một cặp khỉ con, nhưng chúng chết ngay sau khi được sinh. Ngoài ra, sức khỏe của động vật sinh sản vô tính là vấn đề cần bàn cãi. Cừu Dolly chỉ sống được sáu năm rưỡi (một nửa vòng đời thông thường) trước khi chết vì bệnh phổi, viêm khớp và các con vật sinh sản vô tính thường gặp nhiều vấn đề sức khỏe về tim, hệ hô hấp hay khuyết tật và thường “đoản mệnh”. Một góc nhìn khác Giữa những cảnh báo đưa ra khi tranh luận về nhân bản vô tính con người được làm nóng lại, John Harris, chuyên gia “đạo đức sinh học” (bioethicist) đến từ Đại học Manchester (Anh), cho rằng: “Chúng ta không có gì phải sợ về sinh sản vô tính người”. Trong bài viết đăng trên The Telegraph ngày 25-1, Harris cho rằng một phương pháp có thể bị lạm dụng không nhất thiết là nó sẽ bị lạm dụng, nhất là phương pháp này sẽ rất tốn kém và mất thời gian, chưa kể liệu nó có thật sự thành sự thật hay không mà đã vội lo lắng. Theo Harris, tạo hóa hay Chúa trời vốn dĩ đã “nhân bản hàng loạt” con người dưới dạng các cặp song sinh giống nhau hoàn toàn, vậy “cớ gì phải hoảng loạn trước triển vọng có thể có thêm vài con người được cố tình sinh ra với bộ gen giống hệt nhau?”. Tác giả cũng nhắc chuyện thụ tinh trong ống nghiệm - phát kiến đột phá từng gây tranh cãi, song hiện nay là cứu tinh của các cặp vợ chồng hiếm muộn trên toàn thế giới. Nhà nghiên cứu kiêm tác giả một cuốn sách về nhân bản này còn đưa ra các luận điểm như chủ động nhân bản để loại bỏ gen xấu và giữ lại gen tốt sẽ tốt hơn là “trông cậy vào trò xổ số của tự nhiên”. Mỗi năm có khoảng 7,9 triệu trẻ em sinh ra với dị tật bẩm sinh, điều mà Harris tin rằng có thể cải thiện bằng cách “chọn lọc các bộ gen khỏe mạnh và sống thọ từ một người đang còn sống và nhân bản nó”. Harris cũng bác bỏ ý kiến rằng nhân bản vô tính con người cho phép “những kẻ ích kỷ tạo ra bản sao của chính mình để đạt được cái gọi là trường cửu”. Những người như thế có thể có thật trên đời, song tham vọng của họ đằng nào cũng thất bại do lẽ hai người có bộ gen giống nhau không nhất thiết phải lớn lên và có tính cách giống hệt nhau, vì những thứ này được định hình bởi môi trường sống và ý chí của riêng mỗi người. Trên thực tế, hai người sinh đôi cùng trứng (gen giống hệt nhau) chưa chắc trưởng thành giống nhau hoàn toàn. Bản sao của một nhà quý tộc hoàn toàn có thể trở thành gã giang hồ. “Việc hai con khỉ được sinh ra từ nhân bản vô tính chẳng mang ta tới gần hơn tương lai nhân bản con người chút nào, và đó không phải là viễn cảnh mà ta phải sợ hãi” - Harris kết luận.■
|