Từ lâu, Việt Nam đã là quốc gia có tính đa dạng sinh học cao trên thế giới. Các đặc điểm về vị trí địa lý, khí hậu,…đã góp phần tạo nên sự đa dạng về hệ sinh thái và các loài sinh vật.
Tuy nhiên, hiện nay chúng ta lại đang đứng trước tình trạng nguồn đa dạng tài nguyên sinh học của Việt Nam bị suy giảm nghiêm trọng, đặc biệt là đa dạng sinh học trong nông nghiệp. Vậy vai trò và ý nghĩa của đa dạng sinh học trong nông nghiệp thế nào? Mời các bạn cùng tìm hiểu nhé!
1/ Đa dạng sinh học trong nông nghiệp là gì?
Là một phần của đa dạng sinh học [ĐDSH]- bao gồm tất cả các thành phần ở cấp gen, cấp loài và cấp hệ sinh thái, liên quan trực tiếp đến thực phẩm và nông nghiệp và các hệ sinh thái nông nghiệp. Trong đó gồm: các loài cây trồng và vật nuôi, và nhiều giống thuộc các loài đó và còn các thành phần khác hỗ trợ cho sản xuất nông nghiệp.
Đa dạng sinh học trong nông nghiệp là gì?
2/ Vai trò và ý nghĩa
- Ngày nay, các công trình nghiên cứu khoa học đều khẳng định vai trò và ý nghĩa của ĐDSH trong các hệ sinh thái nông nghiệp, nó góp phần đặc biệt quan trọng trong phát triển nông nghiệp bền vững
- Là một phần không thể thiếu trong việc đảm bảo an toàn thực phẩm. Đây luôn là yếu tố quyết định tính ổn định của các hệ sinh thái tự nhiên. Không những thế nó còn mang lại nhiều ý nghĩa quan trọng trong sản xuất nông nghiệp.
- Là yếu tố quyết định tính ổn định của các hệ sinh thái tự nhiên. Bởi vì nó làm cân bằng số lượng cá thể giữa các loài và đảm bảo cho khống chế sinh học cho các loài với cá thể được tiếp nhận trong hệ sinh thái.
- Không những thế, ĐDSH còn làm cho hệ sinh thái nông nghiệp trở nên mềm dẻo hơn trước sự biến động của môi trường [góp phần điều tiết khí hậu, đất đai và ôn hòa nhiệt độ hơn]. Từ đó cũng làm giảm thiểu tỷ lệ sâu bệnh cho cây trồng.
- Ngoài ra, còn làm cho sản xuất nông nghiệp trở lên có hiệu quả hơn, bền vững hơn về kinh tế và xã hội. Cụ thể như việc đa dạng các sản phẩm cây trồng hay vật nuôi sẽ góp phần đáp ứng được đầy đủ những nhu cầu khác nhau của xã hội.
- Không những thế, nó còn hạn chế được những rủi ro trước những biến động về giá cả trong thị trường. Đồng thời tận dụng được triệt để các nguồn lợi từ lao động, vật tư trong xã hội.
Có thể khẳng định rằng, ĐDSH trong nông nghiệp là yếu tố cốt lõi, nó có tầm quan trọng lớn trong việc đảm bảo tính bền vững cho hệ thống nông nghiệp. Trên đồng bộ hệ thống nông nghiệp cũng như hệ thống các phương diện sinh thái, môi trường, kinh tế và xã hội.
3/ Tại sao hệ sinh thái nông nghiệp ngày càng kém đa dạng sinh học?
Trong các hệ sinh thái nông nghiệp, con người chỉ chủ động đưa vào sản xuất một số loài cây trồng và vật nuôi đã được thuần hóa. Do đó hệ sinh thái nông nghiệp thường kém đa dạng sinh học hơn rất nhiều so với các hệ sinh thái tự nhiên. Và đó cũng chính là lý do cơ bản dẫn đến tính kém mềm dẻo, ổn định của các hệ sinh thái nông nghiệp.
Đồng thời, việc canh tác chạy theo sản lượng mà bỏ quên các yếu tố tự nhiên, sử dụng các ưu đãi của thiên nhiên mà không tiến hành hồi phục, tác động vào môi trường nhiều loại chất hóa học độc hại,… dẫn đến việc mất cân bằng hệ sinh thái, giảm đi mật độ của các loại thiên địch, mức độ đa dạng về vi sinh vật, côn trùng,.. ngày càng giảm.
Trong quá trình phát triển nông nghiệp chuyên canh, thâm canh theo hướng công nghiệp hóa, đã dần làm mất đi tính ĐDSH trong các hệ sinh thái nông nghiệp. Đó là một trong những nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến sự kém ổn định và bền vững của các hệ sinh thái nông nghiệp.
Côn trùng có ích cho sự đa dạng trong sinh học
4/ Sự đa dạng sinh học trong nông nghiệp phụ thuộc vào các yếu tố nào?
- Đa dạng thảm thực vật ở trong và xung quanh hệ sinh thái nông nghiệp
- Sự duy trì đa dạng sinh học cần được thường xuyên hơn
- Đảm bảo về mức độ luân phiên cây trồng theo không gian và thời gian
- Mức độ tách biệt hệ sinh thái nông nghiệp ra khỏi thảm thực vật tự nhiên.
Nhìn chung ĐDSH trong sản xuất nông nghiệp được tạo nên bởi nhiều loài và nhiều kiểu gen khác nhau. Trong đó, chủ yếu là của các sinh vật chính như: cây trồng, côn trùng, các động vật ăn cỏ, ăn thịt và ký sinh khác, cũng như vi sinh vật cùng các sinh vật phân huỷ khác.
Trong đó việc đa dạng cây trồng và vật nuôi có vai trò quan trọng nhất. Bởi nó góp phần vào việc đa dạng côn trùng, sinh sinh vật và nhiều thành phần khác trên đồng ruộng.
Vì vậy, hiện tại và tương lai, nền nông nghiệp Việt Nam cần có định hướng phát triển một cách bền vững, hiểu và phát huy vai trò của đa dạng sinh học trong nông nghiệp.
Sfarm.vn
*Xem thêm:
Một trong những vấn đề đang bảo động ở nước ta nói riêng và thế giới nói chung đó chính là vấn đề môi trường. Việc ô nhiễm moi trường chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng đa dạng sinh học bị giảm. Vậy, đa dạng sinh học là gì? Vai trò và ý nghĩa của đa dạng sinh học? Hy vọng bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc hiểu hơn
1. Đa dạng sinh học là gì?
Đa dạng sinh học được hiểu là sự phong phú, đa dạng về nguồn gen, giống, loài sinh vật và hệ sinh thái trong tự nhiên.
Đa dạng sinh học được chia theo 3 mức độ:
– Ở cấp quần thể đa dạng sinh học bao gồm sự khác biệt về gen giữa các loài, khác biệt về gen giữa các quần thể sống cách ly nhau về địa lý cũng như khác biệt giữa các cá thể cùng chung sống trong một quần thể.
– Đa dạng sinh học ở cấp loài bao gồm toàn bộ các sinh vật sống trên trái đất, từ vi khuẩn đến các loài thực, động vật và các loài nấm.
– Đa dạng sinh học còn bao gồm cả sự khác biệt giữa các quần xã mà trong đó các loài sinh sống và các hệ sinh thái, nơi mà các loài cũng như các quần xã sinh vật tồn tại và cả sự khác biệt của các mối tương tác giữa chúng với nhau.
2. Đa dạng sinh học trong tiếng Anh là gì?
Đa dạng sinh học dịch sang tiếng Anh như sau: Biodiversity
Tiệt chủng: Extinct
Suy giảm: Decline
Cân bằng sinh học: Biological balance
Xem thêm: Suy giảm đa dạng sinh học là gì? Nguyên nhân, biện pháp hạn chế mất đa dạng sinh học?
3. Vai trò và ý nghĩa của đa dạng sinh học:
Thứ nhất, vai trò của đa dạng sinh học
Đa dạng sinh học có vai trò quan trọng trong duy trì sự sống của con người và mọi sinh vật khác. Cụ thể được thể hiện như sau:
Một, ngoài việc cung cấp nguồn nguyên liệu công nghiệp, lương thực thực phẩm, nhiều loại thuốc quý hiếm để bảo vệ cho sức con người. Là nguyên liệu để tạo ra các sản phẩm khác dùng cho gia đình và đóng góp vào việc GDP cho nước ta. Bên cạnh đó còn có thể làm ổn định hệ sinh thái nhờ sự tác động qua lại giữa chúng.
Ví dụ: Thuốc trị bệnh bạch cầu có thể được trích từ một loại hoa – Rosy Periwrinkle [dừa cạn hồng], chỉ được tìm thấy ở Madagascar, và thuốc điều trị bệnh ung thư vú từ cây Thủy tùng ở Tây Bắc Pacific. Các sản phẩm từ da động vật, cá, các thực phẩm quý hiếm như mỡ trăn, vi cá ngừ đại dương, nhung hưu…được khai thác từ nhiều năm để phục vụ cho nhu cầu sống của con người
Hai, những vườn sinh học được thành lập với rất nhiều loài hoang dã tạo vẻ đẹp phục vụ nhu cầu vui chơi giải trí của con người. Nhiều khu rừng phòng hộ giúp người dân ngăn được sạt lỡ đất và lũ quét kéo về, vừa làm sạch, thoáng mát môi trường đang ngày càng bị con người làm ô nhiễm.
Ba, về mặt sinh thái, đa dạng sinh học còn góp phần tạo điều kiện kinh doanh cho con người, nhiều quốc gia được nhiều du khách tham quan, mang lại hàng loạt các hình thức dịch vụ môi trường mà không bị tiêu thụ trong quá trình sử dụng.
Tư, việc tác động, thay đổi tính đa dạng và nơi cư trú của đa dạng sinh học cúng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến cũng ảnh hưởng tới sức khỏe và bệnh tật của con người.
Thứ hai, ý nghĩa của đa dạng sinh học
Xem thêm: Bảo vệ đa dạng sinh học là gì? Các biện pháp bảo tồn đa dạng sinh học?
– Đa dạng sinh học là yếu tố quyết định tính ổn định và là cơ sở sinh tồn của sự sống cho trái đất và của các hệ sinh thái tự nhiên. Bởi vì nó làm cân bằng số lượng cá thể giữa các loài và đảm bảo cho khống chế sinh học cho các loài với cá thể được tiếp nhận trong hệ sinh thái. Đảm bảo cho hệ sinh thái được đảm bảo, sự chu chuyển Oxy và các nguyên tố dinh dưỡng khác toàn trái đất. Chúng giúp cân bằng sự ổn định và sự màu mỡ của đất và các hệ sinh thái khác nói chung trên trái đất.
– Các hệ sinh thái tự nhiên có giá trị thực tiễn rất cao như làm cho hệ sinh thái nông nghiệp trở nên mềm dẻo hơn trước sự biến động của môi trường. Hoặc hạn chế sự xói mòn của mặt đất và bờ biển, điều tiết dòng chảy của các con sông, suối, loại bỏ những dòng chảy bẩn để lọc những dòng chảy sạch cho con người sử dụng, ở thềm lục địa làm giảm cường độ phá hoại của sóng, dòng biển, là nơi nuôi dưỡng, cung cấp thức ăn và duy trì cuộc sống cho hàng vạn loài sinh vật biển.
– Ngoài ra, việc đa dạng sinh học làm cho sản xuất nông nghiệp trở lên có hiệu quả hơn, bền vững hơn về kinh tế và xã hội. Tại nước ta, đất đai phì nhiêu, màu mỡ tạo điều kiện thuận lợi cho người dân nước ta phát triển nền nông nghiệp lúa nước lâu năm. Từ đó đem lại nguồn doanh thu hằng năm khá lớn, mang thương hiệu Việt đến nhiều quốc gia trên thế giới. Hoặc việc đa dạng các sản phẩm cây trồng hay vật nuôi sẽ góp phần đáp ứng được đầy đủ những nhu cầu khác nhau của xã hội.
Có thể khẳng định rằng, đa dạng sinh học có ý nghĩa rất quan trọng đối với đời sống của con người và sinh vật khác. Chính vì vậy, thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng cần phải có những chính sách mới, để có thể cân bằng hệ sinh thái.
4. Nguy cơ suy giảm đa dạng sinh vật trên thế giới:
Thứ nhất, các chủng loại và habitat của chủng loại sẽ biến mất
Song song với quá trình khái thác và thay đỏi thời tiết thì trên tình hình mất đa dạng sinh học trên thế giới chính là sự biến mất của khoảng 45% chủng loại cũng như habitat của những chủng loại này từ nay cho đến thời điểm năm 2020 nếu như xu thế về đa dạng sinh học không được đảo ngược lại trong khoảng thời điểm hướng đến tương lai.
Thứ hai, nguy cơ châu lục mất đi từ khoảng 15% động thực vật
Động vật được xem là một trong những yếu tố để đảm bảo cho cân bằng hệ sinh thái, Tuy nhiên, theo tìm hiểu về những nguyên nhất gây mất đa dạng sinh học thực vật là gì cho đến động vật chính là việc chúng ta phải đối mặt với nguy cơ mất đi khoảng 15% động thực vật, nghiêm trọng hơn trong đó các đầm lầy hiện nay đã suy giảm chỉ còn một nửa.
Thứ ba, một số loài chim và động vật có vú giảm đến 50%
Đây quả một con số đáng báo động đối với hệ thống sinh vật, sự suy giảm một số loại chim và động vật có vú chính là tác động đối với cân bằng sinh thái, từ đó tạo ra những hệ lụy nghiêm trọng.
Từ những phân tích trên ta có thấy rằng tình hình chung về đa dạng sinh học thế giới đang ở mức báo động, việc áp dụng các chính sách bảo vệ môi trường là vô cùng cần thiết và được quan tâm.
5. Giải pháp suy giảm đa dạng sinh vật ở Việt Nam và trên thế giới:
Dưới đây là 7 biện pháp được Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới [WWF] đề cập trong các chương trình.
Thứ nhất, xây dựng các khu bảo tồn đa dạng sinh học Việt Nam
Việc xây dựng những khu bảo tồn sinh học, khu du lịch bảo vệ động vật cũng góp phần duy trì và gìn giữ những quá trình sinh thái, việc thành lập những khu bảo tồn hệ sinh thái cũng là những bước đi đầu tiên cần thiết nếu muốn kiểm soát và duy trì hiệu quả các giống nòi sinh thái. Tại đây, nhà nước hoặc các tổ chức phi chính phủ có thể nuôi dưỡng và chăm sóc những sinh vật có nguy cơ tuyệt chủng, nâng giống loài để góp phần ổn định hệ sinh thái. Tuy nhiên khó khăn chính là nằm ở mặt kinh phí và nếu không được thực hiện hay lên mô hình nghiên cứu một cách tỉ mỉ cũng không thể thực hiện đúng chức năng như chúng ta mong muốn, đồng thời việc đảm bảo để các khu sinh thái phi chính phủ được thực hiện cũng khá khắc khe do phải đáp ứng quy định của pháp luật đặt ra nên nhiều tổ chức còn ngại trong việc xây dựng.
Ngoài ra, việc xây dựng các hệ thống khu quốc gia bảo tồn là việc làm cần thiết nhưng cần có những hoạch định cụ thể.
Thứ hai, xây dựng vành đai khu đô thị, làng bản
Hiện nay, vấn đề ô nhiễm môi trường đang ngưỡng báo động. Chính vì vậy, chúng ta cần có giới hạn phân chia cụ thể để phân chia khu vực thành thị nông thôn để không làm ảnh hưởng xấu từ khí thải hay khói bụi của đô thị đến với môi trường tự nhiên. Việc tách biệt như thế sẽ tạo điều kiện cho cuộc sống của người dân xung quanh đó được đảm bảo đồng thời hạn chế được mức độ gây ô nhiễm cho môi trường, tạo điều kiện thuận lợi để có thể quy hoạch, xử lý các chất thải bị đào thải ra môi trường
Thứ ba, kiểm soát chặt chẽ những cây con biến đổi gen
Vấn đề rừng đang chính là một trong những yếu tố quan trọng góp phần đảm bảo cân bằng hệ sinh thế, việc trồng những cây con biến đổi gen là việc làm tương đối cần thiết, với những cây con biến đổi gen cần lập bảng theo dõi chu trình tiến triển của chúng hay nhân giống theo biện phái, và không chỉ đối với những loài thực vật, động vật cũng cần được áp dụng quy trình kiếm soát chặt chẽ sát sao và tương tự.
Thứ tư, cập nhật danh sách và phân nhóm để quản lý theo mức độ quý hiếm, bị đe dọa tuyệt chủng để đưa ra các biện pháp thiết thực để bảo vệ
Với thời điểm hiện tại sự suy giảm giống nòi của sinh vật bao gồm thực vật và động vật cũng đang dần mất đi. Trong giai đoạn phát triển tương lai thì mức độ tàn phá, tác động đến môi trường lại càng nghiêm trọng hơn, chính vì vậy điều cấp thiết chính là chúng ta cần lập danh sách và phân nhóm để có những hoạt động cụ thể trong quá trình phân nhóm theo mức độ khác nhau, đặc biệt là với những loài đang có nguy cơ đi đến bờ đe dọa bị tuyệt chủng. Từ đó, các cá nhân, tổ chức sẽ lựa chọn những phương án phù hợp để có thể đáp ứng với mức độ của từng loại động thực vật.
Thứ năm, tổ chức các hoạt động du lịch thân thiện với môi trường
Đây được xem là hoạt động mang tính tích cực, bởi lẽ việc làm sẽ giúp cho mọi người trở nên yêu quý thiên nhiên, trân trọng, giữ gìn và có trách nhiệm với hệ sinh thái. Từ đó, sẽ có những hành vi đúng đắn, suy nghĩ tích cực. Việc phát triển đa dạng sinh học cũng cần song song với với đề du lịch và quản lý môi trường bao gồm tổ chức các hoạt động du lịch gần gũi tự nhiên và nói không với săn bắn đồng thời các hoạt động bổ ích như loại bỏ rác thải ở các vùng bờ biển. Đồng thời mang lại khoản lợi nhuận để góp phần bảo vệ môi trường, sử dụng để chăm sóc, nuôi dưỡng những động thực vật có nguy cơ bị tuyệt chủng.
Thứ sáu, tăng cường trồng rừng
Rừng từ lâu đã được xem là lá phổi của con người của hệ sinh thái.
Chính vì vậy để góp phần đa dạng môi trường thực vật và động vật cần phải tăng cường trồng rừng có kế hoạch, từ đó có thể tăng diện tích trồng rừng góp phần đa dạng sinh học, hệ sinh thái được nâng cao, quy mô trên nhiều diện tích đất cải tạo, ngoài ra cần nghiêm trị những tội phạm có hành vi chặt phá rừng trái phép, tăng cường mạng lưới bảo vệ rừng có hệ thống từ cấp trung ương đến cấp địa phương.