Nguồn gốc thuật ngữ El nino
Thuật ngữ El nino [tiếng Tây Ban Nha nghĩa là "Chúa hài đồng" hay "đứa bé trai"] được bắt đầu sử dụng bởi các ngư dân ở dọc bờ biển Ecuador và Peru để chỉ hiện tượng một dòng hải lưu ấm xuất hiện khoảng Giáng sinh và kéo dài khoảng vài tháng. Trong khoảng thời gian này cá ít đi, do đó các ngư dân thường ở nhà để sửa chữa các ngư cụ. Trong một số chu kỳ El nino, hiện tượng dòng hải lưu ấm này làm gián đoạn mùa đánh cá đến tận tháng 5 hoặc tháng 6 năm sau. Trải qua nhiều năm, thuật ngữ El nino được sử dụng để chỉ hiện tượng dòng hải lưu ấm và các ảnh hưởng của nó không chỉ đối với các ngư dân ở Ecuador, Peru mà còn đối với các ngành nghề khác nhau trên toàn thế giới.
Những điều cần biết về El nino
- El nino là gì?
- La nina là gì?
- Nguyên nhân sinh ra El nino?
- Chu kỳ của El nino
Theo một định nghĩa đơn giản nhất El nino là hiện tượng phá vỡ điều kiện bình thường của hệ thống đại dương - khí quyển ở khu vực nhiệt đới Thái Bình Dương gây nên những ảnh hưởng đến thời tiết trên qui mô toàn cầu.
Hay theo một định nghĩa khác El nino là hiện tượng vùng biển ở khu vực nhiệt đới Thái Bình Dương ấm lên một cách bất thường.
El nino là hiện tượng phá vỡ điều kiện bình thường của hệ thống đại dương.
La nina là gì?
La nina theo tiếng Tây Ban Nha nghĩa là "đứa bé gái", ngay từ tên gọi này chúng ta có thể hiểu được La nina là hiện tượng nghịch đảo của El nino. La nina là hiện tượng vùng biển ở khu vực nhiệt đới Thái Bình Dương lạnh đi một cách bất thường.
La nina còn được gọi là El Viejo hay Anti - El nino.
Nguyên nhân sinh ra El nino?
El nino là kết quả của sự tương tác của bề mặt biển ở khu vực nhiệt đới Thái Bình Dương với lớp khí quyển ngay bên trên nó. Đây là hiện tượng xảy ra do nội lực giữa hai cực đại dương - khí quyển. Chiều rộng của Thái Bình Dương cũng là một trong những nguyên nhân sinh ra hiện tượng El nino. Các tương tác bên ngoài như hoạt động của núi lửa [trên đất liền hay dưới đại dương], chu kỳ vệt đen mặt trời đều không có liên hệ gì với hiện tượng El nino.
Để hiểu rõ thêm về hiện tượng El nino, La nina chúng ta hãy xem xét các diễn biến ở khu vực nhiệt đới Thái Bình Dương ở điều kiện bình thường và khi xảy ra các hiện tượng này.
Trong điều kiện bình thường gió mậu dịch [trade-wind] thổi từ Đông sang Tây và dồn dòng nước nóng lại ở phía Tây Thái Bình Dương. Do đó mực nước biển ở Indonesia cao hơn mực nước biển ở Ecuador khoảng 0,5 m. Nhiệt độ bề mặt biển ở phía Tây cao hơn ở phía Đông khoảng 8oC. ở Nam Mỹ bề mặt phân cách giữa lớp nước ấm bên trên và lớp nước lạnh bên dưới không sâu lắm, tạo điều kiện cho nước lạnh từ bên dưới lớp nước mặt nổi lên bề mặt. Nước lạnh này chứa nhiều chất dinh dưỡng, thúc đẩy sự phát triển của các sinh vật sản xuất sơ cấp, làm cho hệ sinh thái biển đa dạng hơn và sản lượng cá đánh bắt được tăng. Trong khoảng thời gian này vũ lượng tăng ở khu vực biển ấm [Tây Thái Bình Dương] và giảm ở khu vực Đông Thái Bình Dương.
Khi hiện tượng El nino, gió mậu dịch yếu dần ở khu trung tâm và Đông Thái Bình Dương. Dòng nước nóng lan dần từ bờ Tây Thái Bình Dương về bờ Đông Thái Bình Dương. Quá trình này làm cho bề mặt phân cách lớp nước nóng phía trên và lớp nước lạnh phía dưới hạ xuống sâu hơn, do đó kiềm hãm sự nổi lên của lớp nước lạnh, làm cho khu vực phía Đông ít đi sinh vật sản xuất và cá. Vũ lượng cũng tăng theo chiều di chuyển của dòng nước nóng gây lũ lụt ở Peru và khô hạn ở Indonesia và úc.
Chu kỳ của El nino
El nino thường diễn ra không đều đặn, nhưng nằm trong một chu kỳ từ 2-7 năm. Mỗi đợt El niđo có cường độ và biên độ thời gian khác nhau.
Sau đây là bản đồ dự báo về ảnh hưởng của La nina lên khí hậu toàn cầu.
Ảnh hưởng của La nina lên khí hậu toàn cầu.
Biên dịch: Lê Hoàng Việt
Cập nhật: 18/03/2020
Cứ trung bình 3-7 năm xảy ra một nghịch lý đó là hiện tượng nước biển ấm dần lên vào mùa đồng, chỉ cách Lễ Giáng Sinh vài tuần. Việc ấm lên vào mùa đông làm cho nước biển bốc hơi nhiều hơn, và không khí ẩm hơn, tạo nên những cơn mưa như trút. Và các ngư dân ở vùng biển Peru ấy đã đặt tên hiện tượng này là El Nino theo tiếng Tây Ban Nha El Niño có nghĩa là “con trai” hay “đứa trẻ”.
Đó được xem như nguồn gốc của thuật ngữ trên dù hiện tượng đã được ghi chép và phát hiện có thể lên đến hàng triệu năm, với các bằng chứng về chu trình được tìm thấy trong lõi băng, bùn ở biển sâu, san hô, hang động và vòng cây. Vậy hãy xem các nhà khoa học nói gì về thuật ngữ El Niño này nhé.
El Niño hay El Nino là gì?
El Niño là một chu kỳ khí hậu ở Thái Bình Dương với tác động toàn cầu về thời tiết. Chu kỳ bắt đầu khi nước ấm dần ở phía tây Thái Bình Dương dịch chuyển về phía đông dọc theo đường xích đạo về phía bờ biển Nam Mỹ.
Thông thường các vùng nước ấm này sẽ nầm gần Indonesia và Phillippines. Trong suốt quá trình El Niño diễn ra, vùng nước bề mặt ấm nhất của Thái Bình Dương nằm ngoài khơi phía tây bắc Nam Mỹ.
Đối lập với hiện tượng El Niño là gi?
La Niña là hiện tượng thời tiết đối lập trực tiếp với El Niño, xảy ra khi nhiệt độ bề mặt biển ở trung tâm Thái Bình Dương giảm xuống mức thấp hơn bình thường.
La Lina hiện tượng đối lập El Nino
Việc lạnh lên của khu vực nước biển này gần với đường xích đạo, thường mở ra vào cuối mua thu đầu mùa đông, mang lại tác động trên toàn cầu.
Xem thêm về tin tức môi trường
Điều gì gây ra một El Niño?
Các nhà khoa học vẫn chưa hiểu chi tiết những gì gây nên chu kỳ El Niño. Không phải tất cả El Niño đều giống nhau, cũng như không khí và đại dương luôn luôn không theo cùng một khuôn mẫu nào.
“Không có một nguyên nhân lớn nào, đó là một trong những lý do tại sao chúng tôi không thể dự đoán điều này một cách hoàn hảo”, L’Heureux, một nhà khoa học khí hậu và dẫn đầu cho nhóm dự báo El Niño tại trung tâm dự đoán khí hậu nói.”Có một số khả năng dự đoán trong các tính năng phổ biến phát sinh với El Nino, đó là lý do tại sao chúng ta có thể dự đoán về nó. Nhưng nó sẽ không giống như mọi lần.”
Để dự báo El Niño, các nhà khoa học phải theo dõi nhiệt độ ở độ cao 200 mét [656 feet] của đại dương. Theo dõi từ phía tây Thái Bình Dương đến phía đông THái Bình Dương. Ví dụ, vào mùa xuân năm 2014, một làn sóng nước ấm mạnh mẽ được gọi là “sóng Kelvin” vượt qua Thái Bình Dương, dẫn đầu một số dự báo dự đoán một El Niño mạnh cho mùa đông năm 2014. Tuy nhiên, dự báo của họ bị giảm do mưa bão và những dòng gió đối lưu không bao giờ theo sau, và phản hồi giữa không khí và đại dương không phát triển làm suy yếu so với dự đoán ban đầu.
Và điều mà L’Heureux đã nói: “El Niño không bao giờ là ‘không thể tránh khỏi’ “.
El Niño xảy ra thường xuyên như thế nào?
El Niño xảy ra sau mỗi 3 đến 5 năm, nhưng có thể xảy ra thường xuyên sau mỗi hai năm và một số ít xảy ra bảy năm một lần. Không giống như hiện tượng La Niñas xảy ra thường xuyên hơn, thường kéo dài từ 9 đến 12 tháng. Chúng bắt đầu hình thành từ đầu mua xuân, đạt đến đỉnh điểm từ tháng 12 đến tháng 1 và sau đó ít dần vào tháng 5 năm sau.
Sức mạnh của chúng có thể thay đổi đáng kể giữa các chu kỳ. Một trong những lần mạnh nhất trong những thập kỷ gần đây có thể kể đến sự kiện El Niño vào mùa đông 1997 – 1998.
Ảnh hưởng của El Niño
Tác hại to lớn của El Niño.
Khi một lượng hơi nước khổng lồ được tạo ra trong quá trình El Niño đã tạo nên những cơn mưa như thác đổ, gây mưa bão và lụt lội. Hiện tượng dễ thấy nhất của El Niño.
Tệ hơn nữa, những cơn gió thay đổi, chúng thổi ngược về phía đông, đưa những đám mây này vượt qua Nam Mỹ, đến tận Romania, Bulgaria hay bờ biển đen của Nga. Làm tê liệt một vùng rộng lớn của tây bán cầu. Không dừng ở đó, khi mây chuyển hướng về phía tây bán cầu, phần còn lại đông bán cầu lại phải hứng chịu đợt hạn hán nghiêm trọng.
Các nước thường xuyên chịu ảnh hưởng khô hạn do El Niño có thể kể đến như: Indonesia, Phillippine, Việt Nam, Australia,… Tại Việt Nam, một sự kiện El Niño đã gây một vùng rộng lớn Nam Bộ, và các vùng lân cận bị xâm nhập mặn nghiêm trọng, gây khô hạn, thời tiết khô nóng, không có mưa, làm thiếu nước ngọt nghiêm trọng.
Không phải lúc nào El Niño cũng gây tai họa cho con người.
Nhiệt độ mặt biển ấm hơn khoảng 8 độ C [14 độ F]. Làm thay đổi nhiệt độ đại dương, khi mà nhiệt độ lạnh luôn chiếm ưu thế. Khi nước biển tăng lên đủ ấm tạo điều kiện cho các vi sinh vật phát triển, làm thức ăn cho các loài động thực vật biển khác. Hỗ trợ hệ sinh thái biển đa dạng. Nhờ đó mà nền kinh tế đánh bắt cá của các nước ven biển phát triển mạnh.
Ngoài ra, El Niño còn làm các hoang mạc khô cằn có được những cơn mưa giúp cải thiện hệ sinh thái tại hoang mạc. Và điều kỳ diệu đã xảy ra như vào năm 2015 Hoang mạc Antacama đã nỡ rộ hoa [1]
Một số hiệu ứng của El Niño đã được ghi nhận
Tạo nên các vùng nước ấm hơn ở miền trung và phía đông Thái Bình Dương có ảnh hưởng quan trọng đến thời tiết thế giới.
El Niño tạo ra gió mạnh và không khí ổn định hơn trên Đại Tây Dương, làm khó khăn hơn cho việc hình thành các cơn bão. Tuy nhiên, nhiệt độ đại dương ấm hơn làm tăng cường các cơn bão phía đông Thái Bình Dương, góp phần tạo mùa bão nhiệt đới tích cực hơn.
El Niño mạnh kết hợp với lượng mưa cao ở phía nam Hoa Kỳ. Thời tiết nhiều mây hơn gây nên nhiệt độ vào mùa đông thấp hơn cho các bang phía nam này, trong khi nhiệt độ ấm hơn mức trung bình ở tầng phía bắc Hoa Kỳ.
Peru, Chile, Ecuador thường chịu tấn công bởi các trận mưa kỷ lục. Việc đánh bắt cá xa bờ ở Nam Mỹ thấp hơn bình thường do sinh vật biển di chuyển về phía nam và phía bắc sau khi nước lạnh hơn.
Khu vực Đông Nam Á, Thái Lan, Việt Nam,… như đã nói ở trên. Chịu ảnh hưởng khí hậu khô hơn, nóng hơn mức trung bình.
Hạn hán do El Niño gây ra có thể lan rộng, ảnh hưởng đến miền nam Châu Phi, Đông Nam Á, Ấn Độ, Úc, quần đảo ở Thái Bình Dương và các đồng cỏ Canada.
Xem thêm bài viết: Thực trạng rác thải ở khu vực Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay
Nguồn tham khảo Livescience
Đánh giá bài viết!