Nếu so với trẻ sinh thường, các bé sinh mổ thường sẽ có khởi đầu kém thuận lợi hơn. Minh chứng điển hình và phổ biến nhất là trẻ sinh mổ hay bị khò khè.
Nhắc đến thở khò khè, hầu hết chúng ta đều nghĩ đây là dấu hiệu của bệnh hen suyễn, viêm phổi hay viêm phế quản. Thế nhưng, ở trẻ sinh mổ, tình trạng thở khò khè lại rất thường gặp. Trẻ sinh mổ bị khò khè có phải là do trẻ mắc các bệnh về hô hấp? Trẻ sinh mổ bị khò khè bao lâu thì hết và mẹ phải làm gì? Tất cả những băn khoăn này của bạn sẽ được Hello Bacsi giải đáp thông qua những chia sẻ dưới đây.
Dấu hiệu nhận biết trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh thở khò khè
Khò khè là tiếng thở bất thường có âm sắc trầm, giống như tiếng ngáy hoặc tiếng huýt sáo nhưng nghe có phần lạ, không đều, phát ra từ lồng ngực khi trẻ đang ngủ hoặc thở. Đa phần, âm thanh thường không lớn nên ba mẹ chỉ có thể nghe thấy khi áp sát tai vào ngực, miệng hoặc mũi của bé. Nếu tình trạng nặng hơn, tiếng thở của trẻ có thể kéo dài, nặng nhọc, thậm chí còn kèm theo tiếng rít.
Tại sao trẻ sinh mổ hay bị khò khè?
Trẻ sinh mổ bị khò khè có thể là do những nguyên nhân đơn giản như bé đang học cách phối hợp giữa nuốt và thở nên đôi lúc sữa, nước bọt hoặc chất nhầy lọt vào khí quản và tạo thành âm thành khò khè khi thở. Ngoài ra, trẻ sinh mổ hay bị khò khè cũng có thể là do:
Phổi còn sót dịch ối có thể khiến trẻ sinh mổ bị khò khè
Rất thường gặp ở trẻ sinh mổ dưới 3 tháng tuổi. Nguyên nhân là do khi sinh mổ, phổi của bé không được các cơ ở thành âm đạo và xương chậu của mẹ ép chặt để đẩy hết nước ối ra ngoài. Hậu quả là dù dịch ối được hút ngay sau khi chào đời thì vẫn còn có thể sót lại, khiến trẻ bị khò khè.
Nếu trẻ sinh mổ bị khò khè do nguyên nhân này, bạn sẽ thấy bé hay bị nôn trớ nhiều, trong bãi nôn có lẫn dịch nhầy do dịch ối đang được tống hết ra ngoài. Đa phần, tình trạng này sẽ chấm dứt sau khi con được 3 tháng tuổi.
Hệ miễn dịch hoàn thiện chậm
Nếu trẻ sinh thường chỉ mất 10 ngày để kích hoạt hoạt động của hệ miễn dịch thì trẻ sinh mổ lại mất đến 6 tháng do:
- Trẻ sinh mổ không nhận được lợi khuẩn có trong đường sinh tự nhiên của mẹ, khiến lợi khuẩn chậm khu trú trong đường ruột.
- Sinh mổ bắt con làm trì hoãn việc tiếp xúc da kề da giữa mẹ và bé do mẹ phải nằm trong phòng hậu phẫu để chăm sóc đặc biệt. Tiếp xúc da kề da ngay sau khi sinh sẽ giúp truyền các vi sinh vật có lợi sang cho bé, đồng thời giúp bé điều hòa thân nhiệt.
- Chậm bú mẹ do sữa mẹ chậm về, do mẹ phải nằm phải cách ly trong phòng hậu phẫu lâu hoặc do mẹ cần thời gian hồi phục sau ca phẫu thuật.
Việc hệ miễn dịch kém phát triển khiến trẻ sinh mổ dễ mắc các bệnh như nhiễm trùng đường hô hấp, nhiễm trùng đường tiêu hóa và nhiễm virus.Theo kết quả thu được từ việc phân tích và tổng hợp dữ liệu của hơn 7,17 triệu ca sinh thì nguy cơ này vẫn cao đối với trẻ từ 2 đến 5 tuổi. [13]
Nếu trẻ sinh mổ bị thở khò khè đi kèm với các triệu chứng như:
- Sốt
- Nghẹt mũi, chảy nước mũi
- Ho có đờm
- Đỏ mắt, chảy nước mắt
- Bú ít hay bỏ bú, quấy khóc
Nhiều khả năng là do trẻ bị viêm đường hô hấp dưới. Đối với trường hợp này, trẻ có thể bị khò khè từ 5-7 ngày.
Trẻ sinh mổ bị khò khè không hiếm gặp. Nếu bạn thấy bé vẫn hô hấp bình thường, da hồng hào, bú tốt, ngủ ngon… thì không cần phải quá lo lắng. Tuy nhiên, do đây có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý về hô hấp nên tốt nhất bạn vẫn nên đưa bé đi khám. Để xác định nguyên nhân bé bị khò khè, bác sĩ có thể chỉ định một trong các xét nghiệm sau:
- Chụp X-quang phổi: Xác định tình trạng phổi, phổi bị tồn dịch hay còn có tổn thương nào khác.
- Xét nghiệm máu: Xác định xem ngoài những nguyên nhân nêu trên thì bé có bị nhiễm trùng hay không.
- Đo nồng độ oxy trong máu: Xác định các bệnh lý nghiêm trọng như suy hô hấp nặng, nhiễm trùng huyết, bệnh tim bẩm sinh…
Mách mẹ các cách hỗ trợ trẻ sinh mổ hết khò khè
1. Cho bé bú mẹ để nhanh chóng hoàn thiện hệ miễn dịch
Qua trao đổi cùng Giáo sư Barbara Marriage – chuyên gia dinh dưỡng nhi khoa với 40 năm kinh nghiệm – về sự khác biệt trong dinh dưỡng dành riêng cho trẻ sinh mổ và trẻ sinh thường, Tiến sĩ Barbara Marriage cho biết:
Sự khác biệt trong nhu cầu dinh dưỡng dành cho trẻ sinh mổ có thể là do sự mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột hoặc do rối loạn hệ khuẩn ruột. Trẻ sinh mổ có nguy cơ bị suy giảm miễn dịch cao gấp 1.5 lần và có nguy cơ mắc bệnh về nhiễm trùng đường hô hấp gấp 1.3 lần so với trẻ sinh thường. Do đó, trẻ sinh mổ cần được tăng cường bảo vệ. Các nghiên cứu lâm sàng đã chỉ ra rằng bổ sung thêm nhiều loại HMOs với hàm lượng cao sẽ có lợi cho trẻ sinh mổ. [14], [15]
Tiến sĩ Barbara Marriage
Sữa mẹ không chỉ giàu dưỡng chất mà còn chứa nhiều kháng thể tốt cho hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh, nhất là các bé sinh mổ. Trong sữa mẹ có chứa rất nhiều dưỡng chất giúp nuôi dưỡng trẻ khỏe mạnh, lớn nhanh như lactose, chất béo, HMOs, chất đạm, nucleotides, các loại vitamin và lợi khuẩn. [4], [5] Trong đó, HMOs, nucleotides và các chủng lợi khuẩn tốt cho đường ruột như bifidobacterium là những thành chính phần hỗ trợ hoàn thiện hệ miễn dịch cho trẻ sinh mổ:
+ HMOs [Human Milk Oligosaccharides]: Đại dưỡng chất có hàm lượng phong phú nhiều thứ 3 trong sữa mẹ, chỉ sau chất béo, lactose và được chia thành 3 phân nhóm chính: HMO trung tính chứa fucose – Fucosylated HMOs, HMO có tính axit hoặc Sialylated và HMO trung tính chứa N-acetylglucosamine [acetylated HMOs]. Trong đó, 5 HMO “đại diện” nổi bật nhất trong 3 phân nhóm này cần được quan tâm hàng đầu là 2′-FL, 3-FL, 6′-SL, LNT, 3′-SL. Nghiên cứu khoa học cho thấy cả 5 HMOs này có tác dụng thúc đẩy sự phát triển của lợi khuẩn, tăng cường sức khỏe đường ruột. Từ đó, giúp cải thiện và nâng cao khả năng miễn dịch, bảo vệ trẻ chống lại nhiều mầm bệnh và giảm nguy cơ nhiễm trùng. [1], [2]
Chỉ có duy nhất trong sữa mẹ mới có nhiều loại HMO vào có hàm lượng HMO dồi dào. Sữa non là giọt sữa đầu tiên mà mẹ có và đây cũng là lượng sữa chứa hàm lượng HMO dồi dào nhất. Chính vì vậy, nếu bạn muốn tăng đề kháng cho trẻ sơ sinh, nhất là bé sinh mổ thì cách tốt nhất là nên cho con bú mẹ càng sớm càng tốt để bé được bú nhiều sữa non nhất. Hoặc nếu vì một lý do nào đó mà không thể cho bé bú, mẹ có thể cân nhắc chọn sữa công thức có chứa dưỡng chất này để giúp bé tăng cường hệ miễn dịch.
+ Nucleotides: Sữa mẹ chứa một lượng lớn nucleotides có tác dụng hỗ trợ sản xuất kháng thể, giúp cơ thể trẻ tăng khả năng chống lại nhiễm trùng và làm giảm nguy cơ phát triển mầm bệnh. Đồng thời, nucleotides còn có khả năng phát triển hàng rào niêm mạc, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh viêm ruột hoại tử và bệnh nhiễm trùng đường hô hấp ở trẻ. [3]
+ Lợi khuẩn tốt cho đường ruột Bifidobacterium [BB-12] trong sữa mẹ giúp trẻ giảm nguy cơ mắc phải các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp. [5]
2. Rửa mũi cho con bằng nước muối sinh lý
Ngoài việc cho bé bú mẹ để hoàn thiện hệ miễn dịch, mẹ có thể giúp trẻ tống hết đờm, nhớt ra ngoài bằng cách dùng nước muối sinh lý rửa mũi cho bé:
- Đặt trẻ nằm ngửa, nhỏ 1-2 giọt nước muối vào mỗi bên mũi, sau đó lật bé nằm sấp xuống đùi mẹ [đầu thấp hơn mông]. Một tay bạn đỡ đầu bé, tay kia khum lại vỗ nhẹ và đều vào mông và lưng để trẻ nôn và tống hết dịch đờm ra ngoài.
- Nếu bé không ói ra được dịch đờm, bạn hãy đặt trẻ nằm nghiêng, 1 tay giữ đầu, 1 tay đeo gạc rơ lưỡi, đưa ngón tay vào trong má bé ngoáy nhẹ.
Trong 6 tháng đầu, bạn cần cho bé bú nhiều, thường xuyên cho bé trở mình và vỗ nhẹ vào lưng để máu lưu thông đến phổi tốt hơn, đồng thời giúp long đờm và thải ra ngoài dễ dàng.
Nếu trẻ thở khò khè đi kèm với các triệu chứng như thở nhanh [hơn 60 nhịp mỗi phút], da xanh, tím tái, lồng ngực co rút, lừ đừ, ngủ mê, sốt cao liên tục 3 ngày… thì bạn nên đưa trẻ đến bệnh viện ngay.
3. Chú ý giữ vệ sinh sạch sẽ
Để tránh trẻ sinh mổ bị khò khè không dứt thì việc giữ vệ sinh môi trường sống là cực kỳ quan trọng. Mẹ cần:
- Giữ ấm cho bé, cho bé nằm nơi thoáng mát, tránh gió lùa
- Giữ bé tránh xa khói bụi, thuốc lá, nơi đông người
- Giặt quần áo của bé với xà bông dành riêng cho trẻ nhỏ
- Chú ý vệ sinh chăn, drap, gối, đệm, màn cửa… thường xuyên để tránh bụi bẩn, nấm mốc.
Chăm sóc trẻ sinh mổ là hành trình khó khăn, đòi hỏi mẹ luôn phải cập nhật kiến thức thường xuyên trong quá trình con lớn. Hi vọng bài viết trên đã giúp bạn có thêm một vài thông tin hữu ích để có thể chăm sóc trẻ toàn diện nhất.
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Nguồn tham khảo1. The Role of Two Human Milk Oligosaccharides, 2′-Fucosyllactose and Lacto-N-Neotetraose, in Infant Nutrition //www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6629589/ Ngày truy cập: 10/3/2022
2. Human Milk Oligosaccharides: Health Benefits, Potential Applications in Infant Formulas, and Pharmacology //www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7019891/ Ngày truy cập: 4/3/2022
3. Dietary Nucleotides – Nutrition //www.novocib.com/Nucleotide_Analysis_Services.html Ngày truy cập: 4/3/2022
4. What’s In Breast Milk? //americanpregnancy.org/healthy-pregnancy/first-year-of-life/whats-in-breastmilk/ Ngày truy cập: 4/3/2022
5. Bifidobacterium animalis subsp. lactis BB-12 in reducing the risk of infections in early childhood //pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26372517/Ngày truy cập: 4/3/2022
6. Delivery by Cesarean Section and Early Childhood Respiratory Symptoms and Disorders //www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3254156/ Truy cập ngày 26/04/2021
7. Is C-section good for childhood health? //www.news-medical.net/news/20191017/Is-C-section-good-for-childhood-health.aspx Ngày truy cập: 26/4/2021
8. Babies born via C-section more prone to allergies, asthma: study //www.ctvnews.ca/health/babies-born-via-c-section-more-prone-to-allergies-asthma-study-1.4387238 Ngày truy cập: 26/4/2021
9. What to Know About Babies Born by C-section – And What You Can Do //www.healio.com/news/primary-care/20201111/asthma-risk-with-cesarean-section-deliveries-may-be-caused-by-microbiome-differences Ngày truy cập: 26/4/2021
10. C-section babies are missing key microbes //www.nature.com/articles/d41586-019-02807-x Ngày truy cập: 26/4/2021
11. Can a newborn have asthma? //www.madeformums.com/baby/can-a-newborn-have-asthma/ Ngày truy cập: 26/4/2021
12. The infant’s gut: a centre of immunity //www.nutriciaresearch.com/the-infants-gut-a-centre-of-immunity/ Truy cập ngày 26/04/2021
13. Miller JE, Goldacre R, Moore HC, et al. Mode of birth and risk of infection-related hospitalisation in childhood: A population cohort study of 7.17 million births from 4 high-income countries. PLoS Medicine. 2020;17[11]:e1003429. Published 2020 Nov 19. //doi.org/10.1371/journal.pmed.1003429 Truy cập ngày 26/04/2021
14. Sprenger, N., Odenwald, H., Kukkonen, A. K., Kuitunen, M., Savilahti, E., & Kunz, C. [2016]. Fut2-dependent breast milk oligosaccharides and allergy at 2 and 5 years of age in infants with high hereditary allergy risk. European Journal of Nutrition, 56[3], 1293–1301. //doi.org/10.1007/s00394-016-1180-6 Truy cập ngày 26/04/2021
15. Hill, D. R., Chow, J. M., & Buck, R. H. [2021]. Multifunctional benefits of prevalent hmos: Implications for infant health. Nutrients, 13[10], 3364. //doi.org/10.3390/nu13103364 Truy cập ngày 26/04/2021