Có thể nuôi cấy đông trùng hạ thảo tại nhà
Việc nuôi đông trùng hạ thảo trong phòng thí nghiệm sẽ giữ được lượng lớn hoạt chất có lợi giúp bảo vệ sức khỏe
Đông trùng hạ thảo tự nhiên vùng Tây Tạng được ví như "tiên dược sức khỏe" nhưng chúng lại rất quý hiếm và đắt đỏ. Cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, những năm gần đây, nhộng trùng thảo và đông trùng hạ thảo đã được nuôi cấy thành công trong môi trường nhân tạo.
Tương tự và vượt trội tự nhiên
Đông trùng hạ thảo thiên nhiên chắc chắn có hàm lượng khoáng chất thiên nhiên và dưỡng chất hữu cơ sẽ cao hơn hẳn trùng thảo được nuôi cấy. Tuy nhiên, việc nuôi đông trùng hạ thảo trong phòng thí nghiệm sẽ giữ được lượng lớn hoạt chất có lợi giúp bảo vệ tim mạch, điều hòa ổn định huyết áp, hỗ trợ điều trị ung thư, ngăn chặn sự hình thành và phát triển các tế bào khối.
Hiện nay, có 2 loài nấm đông trùng hạ thảo được nuôi nhân tạo chủ yếu là cordyceps militaris và cordyceps sinensis. Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về hoạt chất của 2 chủng nấm này, đồng thời có những nghiên cứu về nhân nuôi nhân tạo nhộng trùng thảo cũng như trên nhộng sâu, nhộng tằm nhằm tạo ra đông trùng hạ thảo giống tự nhiên. Các nghiên cứu cũng đã chỉ rõ các hoạt chất trong đông trùng hạ thảo nuôi cấy có nhiều tác dụng cho sức khỏe như: hỗ trợ kháng khuẩn, cải thiện chức năng thận, hỗ trợ tăng cường sinh lý, hỗ trợ hạ huyết áp, hỗ trợ hạ đường huyết, chống ôxy hóa... Đặc biệt, có những tác dụng tương tự hay vượt trội hẳn so với đông trùng hạ thảo trong tự nhiên, đã được xác nhận và công bố, như hàm lượng cordycepin là 432mg/100, cao hơn rất nhiều so với đông trùng hạ thảo tự nhiên là 98 mg/100g.
Ngoài ra, đông trùng hạ thảo nuôi cấy trên nhộng tằm còn có ưu điểm về giá cả. Thay vì phải bỏ số tiền lớn để săn tìm đông trùng hạ thảo Tây Tạng, với số tiền nhỏ hơn, chi tiêu hợp lý hơn, chúng ta hoàn toàn có thể sử dụng các sản phẩm từ đông trùng hạ thảo nuôi trồng để bồi bổ sức khỏe, tăng sức đề kháng.
Thực tế trong thời gian qua, đã có rất nhiều công ty, doanh nghiệp, hộ gia đình, cá nhân bắt tay vào thực hiện việc nhân nuôi đông trùng hạ thảo nhân tạo, tạo ra các sản phẩm có chất lượng tiêu thụ trong nước. Đã có rất nhiều thành phẩm từ đông trùng hạ thảo nhân tạo được quảng bá rộng rãi trên thị trường Việt Nam hiện nay, với các mức giá khác nhau và chất lượng khác nhau. Chất lượng khác nhau ở đây có thể do ảnh hưởng của nguồn giống [giống cordyceps militaris được đánh giá nuôi nhân tạo cho hoạt tính cao hơn cordyceps sinensis], quy trình nhân nuôi cũng ảnh hưởng do các điều kiện về nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, thành phần môi trường…
Đông trùng hạ thảo được nuôi nhân tạo Ảnh: Thu Hồng
Dễ dàng nhân nuôi
Vậy nuôi cấy đông trùng hạ thảo nhân tạo có khó không? Và muốn nuôi cấy thì cần phải chuẩn bị làm những gì? Đây là những câu hỏi mà bất cứ người nào muốn tìm hiểu nghiên cứu về nhân nuôi đông trùng hạ thảo đều quan tâm và muốn biết.
Bạn có thể tìm mua giống ở những cơ sở, phòng thí nghiệm được cấp phép để có được ống giống chuẩn ban đầu đạt tiêu chuẩn và chất lượng. Do hoạt tính của loài cordyceps militaris được đánh giá tốt hơn và cho sản lượng cao hơn loài cordyceps sinensis, nên khi mua, bạn hãy tìm đúng chủng loại giống để có hiệu quả cao như mong đợi.
Môi trường để nuôi cấy đông trùng hạ thảo là hỗn hợp nước dừa, gạo lứt, nhộng tằm được xay nhuyễn và phân đều vào các hộp nuôi cấy. Trước khi đem nuôi cấy, môi trường được hấp tiệt trùng trong 20 phút và 1 atm. Nếu bạn không có nồi hấp chuyên dụng, có thể sử dụng nồi áp suất tại nhà [hấp môi trường trong khoảng 2-2,5 giờ]. Để môi trường nguội rồi tiến hành cấy giống đông trùng hạ thảo vào nuôi.
Môi trường tự nhiên của nấm đông trùng hạ thảo chính là những con sâu hoặc nhộng sâu nằm dưới đất. Do đó, trong nhân nuôi nhân tạo, bạn có thể sử dụng những con tằm hoặc nhộng tằm làm vật thể nuôi cấy nấm, tạo đông trùng hạ thảo.
Bạn có thể tận dụng các phòng trống, mát mẻ và có máy lạnh để nuôi đông trùng hạ thảo. Bên trong phòng phải chuẩn bị các kệ chứa để đặt các hộp môi trường nuôi cấy nhộng trùng thảo hoặc hộp chứa giá thể nuôi cấy đông trùng hạ thảo. Trên các kệ có lắp đặt các đèn led chuyên dụng. Có máy tạo độ ẩm để duy trì độ ẩm trong phòng 75%-80%, nhiệt độ từ 18-20 độ C. Thiết bị đo độ ẩm và nhiệt độ được đặt ở vị trí trung tâm nhằm kiểm soát độ ẩm và nhiệt độ trong phòng. Tùy mục đích bạn nuôi để sử dụng hay thương mại mà diện tích phòng nuôi có thể lớn, nhỏ.
Sau khi cấy giống trùng thảo vào, các hộp môi trường được chuyển tới phòng tối và bảo đảm điều kiện môi trường: độ ẩm dao động từ 75%-80%, nhiệt độ từ 18-25 độ C. Sau khoảng 10-12 ngày, các sợi nấm sẽ ăn kín toàn bộ bề mặt của môi trường sinh khối. Lúc này, ta sẽ đưa tất cả lọ cơ chất sang giai đoạn 2: tạo và nuôi quả thể.
Chuyển các hộp môi trường từ giai đoạn 1 lên các kệ có đèn sáng để kích thích tạo quả thể. Lúc này, cần điều chỉnh nhiệt độ khoảng từ 18-20 độ C và độ ẩm dao động từ 75%-80%. Mỗi ngày, cần chiếu sáng 12 giờ với cường độ 1.000 lux. Sau khoảng 2 tháng, cường độ chiếu sáng có thể giảm xuống còn 700-800 lux. Thường xuyên kiểm tra để loại bỏ những hộp môi trường không đạt hoặc bị nhiễm nấm khác. Hộp môi trường nuôi cấy đạt là hộp có nấm [vàng tươi hoặc màu cam đậm] mọc trên khắp bề mặt môi trường nuôi cấy; các quả thể nấm mọc dài và phủ đều trên mặt môi trường.
Khi thấy các quả thể nấm chuyển sang màu vàng đậm hơn phần thân cũng là lúc có thể thu hoạch nhộng trùng thảo và đông trùng hạ thảo nguyên con. Như vậy là bạn đã hoàn thành quy trình nhân nuôi nhân tạo, cho ra được sản phẩm đông trùng hạ thảo nhân tạo có thể sử dụng trong gia đình hoặc mục đích thương mại.
Đông trùng hạ thảo được biết đến với công dụng giúp cơ thể tăng cường sản xuất phân tử adenosine triphosphate [ATP], chất cần thiết để cung cấp năng lượng cho cơ bắp; tăng cường sức mạnh và sức khỏe tình dục. Người cao tuổi thường hay sử dụng đông trùng hạ thảo để giảm cảm giác mệt mỏi; tăng cường chống lão hóa, giúp cải thiện trí nhớ. Đông trùng hạ thảo còn được chứng minh có khả năng ức chế sự phát triển của nhiều loại tế bào ung thư ở người, trong đó có bệnh ung thư phổi, ruột kết, da và gan. Một số nghiên cứu khác cũng đã cho thấy đông trùng hạ thảo có thể giữ cho hàm lượng đường trong máu ở mức cân bằng và khỏe mạnh bằng cách bắt chước hoạt động của insulin; bảo vệ và chống lại bệnh thận; điều trị chứng loạn nhịp tim; chống lại chứng viêm trong cơ thể...
Là doanh nghiệp khoa học công nghệ hội tụ nhóm các nhà khoa học uy tín tại Việt Nam, Công ty Cổ phần Công nghệ và Dịch vụ Thương mại Tâm Việt [Công ty CPCN&DVTM Tâm Việt] đã nghiên cứu thành công xây dựng mô hình công nghệ sản xuất Đông trùng hạ thảo tự nhiên mang đặc trưng của thiên nhiên vùng núi cao Tây Bắc Việt nam. Tâm Việt. Tư duy của họ là vì “Tâm của người Việt”, không chỉ mang đến cộng đồng những sản phẩm dược liệu quý với tiêu chí “Vì sức khỏe của người tiêu dùng của cộng đồng” mà còn nhân rộng mô hình Tâm Việt theo hướng: Đào tạo nhân lực - chuyển giao Công nghệ sản xuất dược liệu - Bào chế dược liệu - Hỗ trợ khám chữa bệnh và nâng cao sức khỏe cho cộng đồng và đặc biệt tạo việc làm tăng thu nhập cho đồng bào các dân tộc vùng núi cao và các địa phương trong cả nước trong tình hình ứng phó và thích ứng với biến đổi khí hậu. Thành lập từ 2015 đến nay, Công ty Các sản phẩm hiện có của Công ty như: Đông trùng hạ thảo trên các loại môi trường sinh khối [ nhộng tằm, gạo lứt, tảo, hải sâm ..] Đông trùng hạ thảo trên ký chủ [nhộng tằm, sâu tằm, sâu chít, hải sâm...] có hàm lượng các hoạt chất vượt trội. Đa dạng hóa các sản phẩm: Đông trùng hạ thảo ngâm mật ong, ngâm rượu, sấy khô, Đông trùng hạ thảo tươi... Công ty CPCN&DVTM Tâm Việt đã tạo chủng giống, môi trường nuôi cấy Đông trùng hạ thảo và điều kiện sinh thái bằng phương pháp “đích “nhằm nâng cao các hoạt chất sinh học phục vụ lâm sàng, sản phẩm được sản xuất trong điều kiện thiên nhiên, có hoạt tính cao đã được TNV cấp giấy chứng nhận ISO 2005 về hệ thống quản lý chất lượng và được Viện Dinh dưỡng quốc gia đánh giá tiêu chuẩn dinh dưỡng cao giúp hỗ trợ nâng cao sức khỏe cho người sử dụng. Quy trình nuôi trồng Đông trùng hạ thảo tại Công ty CPCN&DVTM Tâm Việt được thực hiện rất khoa học như: tạo giống, nuôi cấy trong phòng lạnh, đưa Đông trùng hạ thảo ra tự nhiên để tích hợp các yếu tố sinh thái thiên nhiên, sau 3 tháng là thu hoạch một lứa, sản phẩm được sấy đông khô, đóng gói, bảo quản sinh học, không hóa chất, sạch an toàn, Đông trùng hạ thảo khô đóng gói túi Zip bạc/10gam, lọ /20gam, lọ /50-100 con đúng theo tiêu chuẩn qui định của TNV rồi phân phối ra thị trường. Đến với Showroom đông trùng hạ thảo của Công ty CPCN&DVTM Tâm Việt đặt tại thôn Thống Nhất, xã Song Phượng, huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội, chúng tôi có cảm nhận như được trở về với thiên nhiên và trải lòng mình trong một môi trường sạch trong lành. Tại đây, mô hình nuôi trồng Đông trùng hạ thảo được quy hoạch trong một chuỗi sinh thái với diện tích rộng hơn 3ha mà xung quanh là vườn cây, ao cá tự nhiên. Hệ thống phòng lab tạo chủng giống đến showroom nuôi trồng Đông trùng hạ thảo rồi phòng sơ chế sau thu hoạch đóng gói sản phẩm đều được thiết kế hiện đại, sạch an toàn theo đúng tiêu chuẩn chất lượng của hệ thống TNV quốc tế. Vách tường phòng nuôi cấy được thiết kế 3 lớp: 1 lớp gỗ, 1 lớp xốp và 1 lớp tường đảm bảo cho Đông trùng hạ thảo luôn có nhiệt độ ổn định để nuôi trồng quanh năm. Sau khi phôi Đông trùng hạ thảo được 1 tháng trong phòng lạnh là hoàn toàn có thể đưa chúng ra sống 2 tháng ngoài môi trường thiên nhiên. Đông trùng Hạ thảo sống tự nhiên hòa mình với những bụi cỏ và cây cối trồng xanh tươi tại vườn. Bước đầu Tâm Việt thành công với năng xuất nuôi trồng mỗi tháng 1000 hộp Đông trùng hạ thảo, mỗi năm sản xuất 500kg Đông trùng hạ thảo tươi, 100kg khô và đang tiến đến xuất khẩu Đông trùng hạ thảo sang thị trường châu Âu, Nhật Bản, EU, Mỹ, Dubai… Đông trùng hạ thảo tươi khai thác từ xứ sở xương mù Sapa của Công ty Tâm Việt được nuôi trồng theo công nghệ Hàn Quốc, sản phẩm tương đương Đông trùng hạ thảo Tây Tạng của Trung Quốc, có chất lượng vượt trội, hoạt chất cao, hình thái vàng ươm nên đặc biệt tốt cho sức khỏe và được khách hàng quốc tế đánh giá rất cao. Sản phẩm Đông trùng hạ thảo ngâm rượu, ngâm mật ong đều …đã cho kết quả rất tốt trong hỗ trợ các bệnh về hô hấp, tiểu đường… và được người tiêu dùng mua nhiều tại công ty cũng như trang trực tuyến Shopee.
Người tâm huyết và gây dựng mô hình nuôi trồng Đông trùng hạ thảo Tâm Việt là Ts. Phùng Tôn Quyền, Ts. Tạ Kim Bính và các nhà khoa học trong các lĩnh vực Nông lâm sinh y dược. “Đôi bạn” nhà khoa học đã dành cả sự nghiệp của mình để nghiên cứu chọn tạo chủng giống mới có thể thích ứng với điều kiện thiên nhiên vùng núi cao Việt Nam, áp dụng các công nghệ nuôi trồng Đông trùng hạ thảo trong các môi trường nhằm tạo ra các sản phẩm có hàm lượng hoạt chất Cordycepin, Adenoin và thành phần các Axit amin “đích” theo yêu cầu lâm sàng trong lĩnh vực khám chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Ts. Phùng Tôn Quyền hiện đang điều hành hoạt động Hội đồng khoa học của Viện phát triển công nghệ ITD, Trung tâm phát triển công nghệ sinh học y dược; trực tiếp quản lý đào tạo ngành Công nghệ sinh học Y dược của Đại học Phương Đông. Ts. Tạ Kim Bính từng là chuyên gia tại Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam, sau khi nghỉ hưu ông đã dành toàn bộ thời gian để nghiên cứu nuôi trồng Đông trùng hạ thảo và hiện tại là Phó Giám đốc Trung tâm phát triển công nghệ sinh học y dược, chủ tịch HĐQT Công ty CPCN&DVTM
Showroom Đông trùng hạ thảo của Công ty CPCN&DVTM Tâm Việt đặt tại thôn Thống Nhất, xã Song Phượng, huyện Đan Phượng, Hà Nội.
Tiến sĩ Phùng Tôn Quyền và Tiến sĩ Tạ Kim Bính nghiên cứu chọn tạo chủng giống mới có thể thích ứng với điều kiện thiên nhiên vùng núi cao Việt Nam.
Nuôi cấy đông trùng hạ thảo trong phòng lạnh, sau 3 tháng là thu hoạch một lứa.
Kiểm tra sự phát triển của đông trùng hạ thảo trong phòng nuôi cấy.
Các công đoạn tách chiết, nuôi cấy giống đông trùng hạ thảo trong phòng thí nghiệm.
Kiểm tra sự phát triển của đông trùng hạ thảo trong phòng nuôi cấy.
Công đoạn đóng gói, dán nhãn sản phẩm đông trùng hạ thảo.
Những lứa đông trùng hạ thảo trưởng thành, có thể xuất bán ra thị trường.
Một số sản phẩm Đông trùng hạ thảo của Công ty CPCN&DVTM Tâm Việt:
Sự kỳ diệu của dược phẩm Đông trùng hạ thảo trong việc nâng cao sức khỏe con người thì ai cũng biết nhưng ấn tượng và kỳ diệu hơn khi dưới bàn tay và tấm lòng đam mê của những nhà khoa học Việt Nam, Đông trùng hạ thảo – Sa pa Tâm Việt đã bước đầu sống được trong tự nhiên. Ts. Phùng Tôn Quyền cho biết, trong chiến lược phát triển 5 năm sắp tới, Công ty CPCN&DVTM Tâm Việt sẽ tiến đến chuyển giao công nghệ kết hợp với đào tạo nhân lực để nhân rộng mô hình sản xuất Đông trùng hạ thảo cho bà con dân tộc vùng núi cao tại nhiều địa phương nhằm giải quyết vấn đề an sinh xã hội và chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Mô hình nuôi trồng Đông trùng hạ thảo cũng là một trong những điểm đến của du lịch sinh thái tại Sa Pa Lào Cai; tại Đan Phượng, Hà Nội rất được du khách quan tâm và yêu thích./.
Bài: Bích Vân Ảnh: Công Đạt, TL