Khi mới bắt đầu viết truyện, nhiều bạn hẳn sẽ vô cùng băn khoăn trong việc lựa chọn ngôi kể. Vậy ngôi kể là gì, nên lựa chọn ngôi kể như thế nào cho phù hợp nhất với truyện, chúng ta hãy cùng tìm hiểu.
1. Định nghĩa: Là vị trí giao tiếp mà người kể sử dụng khi kể chuyện.
2. Vai trò: Ngôi kể có vai trò quan trọng trong việc xác định cách thức câu chuyện diễn ra, ảnh hưởng không nhỏ đến mạch cảm xúc và tư duy của người đọc.
3. Các ngôi kể chính: Ngôi thứ nhất, ngôi thứ hai và ngôi thứ ba.
- NGÔI THỨ NHẤT
Người dẫn truyện chính là nhân vật trong truyện. Người viết để nhân vật này tường thuật lại câu chuyện, đồng thời lồng vào tư tưởng, tình cảm của chính nhân vật đó.
Dấu hiệu: Người kể chuyện xưng "tôi"
Đặc điểm: Người viết có thể tự do hồi tưởng, khám phá mọi ký ức nhân vật dẫn, cho nhân vật độc thoại nội tâm. Người đọc có thể cảm nhận sâu sắc được mọi tâm tư tình cảm của chủ thể xưng Tôi, ngoại trừ trường hợp người kể chuyện chỉ là nhân vật phụ chỉ có nhiệm vụ quan sát, chứng kiến câu chuyện.
Nhược điểm: Vì câu chuyện được nhìn qua góc nhìn của một người nên không thể tránh khỏi phiến diện hay sai lệch thông tin.
Nhờ vậy, ngôi thứ nhất tỏ ra hiệu quả trong thể loại truyện tình cảm hoặc truyện trinh thám cần che giấu diễn biến, tạo thông tin sai và khiến người đọc bị đánh lừa trong việc xác định hung thủ. Điểm khá thú vị trong ngôi kể thứ nhất là thế giới và các nhân vật khác trong truyện được thể hiện thông qua cách nhìn của nhân vật dẫn, từ đó có thể thể hiện sự phiến diện, có khi điên rồ và chủ quan. Điều này lại rất hữu ích cho những tác giả có ý đồ đưa ra một cách nhìn nhận mới, một tư tưởng mới táo bạo và độc đáo. Còn không thì rất dễ gây ra nhàm chán, kể lể dài dòng.
- NGÔI THỨ HAI
Ngôi thứ hai là ngôi kể hiếm gặp trong tác phẩm tự sự. Người kể chuyện sẽ mượn góc nhìn của độc giả để kể chuyện. Với ngôi kể này, độc giả sẽ như đang trực tiếp tham gia vào câu chuyện, tự quan sát và kể lại câu chuyện.
Dấu hiệu nhận biết: Ngôi thứ hai sử dụng đại từ "bạn" trong lời kể chuyện. Tác phẩm "Ngôi trường mọi khi" của Nguyễn Nhật Ánh là một ví dụ về cách kể theo ngôi thứ hai này: Để đọc câu chuyện này bạn bắt buộc phải tưởng tượng. Nếu là con gái, bạn tưởng tượng ít thôi. Nếu là con trai, bạn phải tưởng tượng khủng khiếp hơn nhiều.
- CÁC LOẠI NGÔI THỨ BA
Ngôi thứ ba giới hạn
Third-Person Limited, Close Third Person
Câu chuyện được trình bày trên điểm nhìn của một nhân vật duy nhất xuyên suốt chiều dài cốt truyện. Người đọc nhìn thế giới qua đôi mắt của anh ta, nghe được suy nghĩ và hiểu mọi cảm xúc của anh ta. Quan điểm về thế giới trong truyện được trình bày trên quan điểm của nhân vật đó.
Tuy nhiên, một truyện ngôi thứ ba giới hạn có thể xảy ra sự chuyển giao điểm nhìn [POV] giữa các nhân vật với nhau. Khi đó ngôi kể này sẽ được gọi là: Ngôi thứ ba giới hạn có chuyển điểm nhìn nhân vật - Third-Person Limited with a Shifting POV-Character, ngôi thứ ba đa nguyên - Third-Person Multiple, ngôi thứ ba theo phân đoạn - Third-Person Episodic.
Ngôi thứ ba toàn tri
Third-Person Omniscient
Người viết có quyền truy cập vào suy nghĩ và cảm xúc của từng nhân vật mọi lúc mọi nơi. Viết theo ngôi thứ ba toàn tri là cách viết thể hiện sự hiểu biết về toàn bộ những gì liên quan đến câu chuyện đang được kể [sự hiểu biết ngang với Chúa trời]. Tuy nhiên, người viết cũng phải tiết lộ thông tin một cách lịch thiệp, không ngang nhiên nhảy vào đầu các nhân vật. Sự toàn tri nói cho cùng cũng chỉ là một quan điểm của chính tác giả gán lên câu chuyện. Tác giả được phép bước vào trong suy nghĩ của nhiều nhân vật, nhưng bắt buộc phải có sự chuyển đổi hợp lý. Ngẫu nhiên nhảy vào đầu các nhân vật sẽ tạo ra cảm giác đây là ngôi thứ ba giới hạn chuyển điểm nhìn tùy tiện.
Dùng ngôi kể này, người viết sẽ có thể tiết lộ những thông tin mà các nhân vật trong truyện không hề biết, ví dụ:
Cả hai ăn mừng vì con quái vật đã chết, nhưng họ không ngờ rằng, phía bên kia bờ đại dương, một con quái vật khác đang xuất hiện.
Ngôi thứ ba linh động
Third-Person Limited Omniscient, Third-Person Limited Flexible
Ngôi thứ ba linh động là sự kết hợp của cả ngôi thứ ba giới hạn và ngôi thứ ba toàn tri. Tác giả cung cấp cho độc giả quyền truy cập vào tâm trí của nhân vật chính và cả các thông tin bên ngoài mà nhân vật chính không biết. Nói cách khác, người đọc nhìn thế giới thông qua đôi mắt nhân vật chính và đôi mắt của tác giả. Thông thường, trong truyện, tác giả sẽ đưa ra thêm thông tin về những cảnh mà nhân vật chính không có mặt ở đó.
Ngôi thứ ba khách quan
Third-Person Objective, Third-Person Dramatic, Third-Person Cinematic, Third-Person Theatrical
Người đọc không có quyền truy cập vào bất kỳ suy nghĩ hay cảm xúc của nhân vật. Tác giả chỉ đơn giản mô tả những gì nhân vật nói và làm mà không tiết lộ thế giới nội tâm của họ. Lý do sử dụng ngôi này là để tạo nhịp truyện nhanh hơn, ít tình cảm và nhiều đối thoại, tình huống hơn, và nó cho phép người đọc tạo nên quan điểm của mình về nhân vật mà không có thiên kiến của một người kể chuyện. Tác phẩm "Bà Bovary" của Flobe là một ví dụ về ngôi thứ ba khách quan này.
Ngôi thứ ba chủ quan
Third-Person Subjective
Nhiều người cho rằng đây là cách gọi khác của ngôi thứ ba giới hạn, vì khác biệt giữa chúng không rõ ràng lắm. Nhưng thật ra ngôi kể này gần với ngôi kể thứ nhất hơn, chỉ khác là người kể chuyện không xưng "tôi". Trong ngôi kể này, quan điểm và tư tưởng của người kể chuyện được thể hiện rõ, cảm xúc của người kể chuyện về các nhân vật và tình huống đóng một vai trò quan trọng trong việc kể chuyện. Do đó thông tin cung cấp cho độc giả có thể hoàn toàn không chính xác và các nhân vật khác có thể được thể hiện sai sự thật.
Ngôi thứ ba trong tác phẩm tự sự mặc dù có rất nhiều loại, nhưng trên thực tế, khi sử dụng ngôi thứ ba này, các tác giả có kinh nghiệm viết khá lâu thường kết hợp nhiều loại một cách nhuần nhuyễn. Họ luôn điều chỉnh khoảng cách giữa người kể chuyện và các nhân vật kể chuyện của mình sao cho tinh tế và khéo léo nhất có thể.
Ngoài ra, việc lựa chọn ngôi kể còn phụ thuộc vào thể loại cũng như phong cách văn chương của từng tác giả. Với các tác phẩm mang tính chất nhật ký, hồi tưởng, thường thì các tác giả sẽ lựa chọn kể bằng ngôi thứ nhất xưng "tôi". Một số tác giả theo phong cách lãng mạn, trữ tình, cũng thường sử dụng ngôi thứ nhất này. Ngôi thứ hai ít khi được sử dụng. Ngôi thứ ba thường được sử dụng nhiều nhất và mang đến cái nhìn đa chiều về cuộc sống nhất đến cho độc giả. Chúc các tác giả thành công trong việc sử dụng ngôi kể trong tác phẩm của chính mình!
Kể theo ngôi thứ hai là gì?
Ngôi kể thứ hai là một ngôi kể được sử dụng để tường thuật câu chuyện hoặc sự kiện từ góc nhìn của một người khác, thường là người kể chuyện. Trong ngôi kể thứ hai, người kể sẽ sử dụng các từ như "bạn", "ngươi", "cậu", "ông", "bà" để chỉ người mà câu chuyện đang được kể đến.
Kể theo ngôi thứ 3 là gì?
Ngôi thứ ba trong bài văn tự sự – Cách kể này, người kể chuyện không xưng tôi nhưng kín đáo gọi nhân vật theo ngôi thứ ba “nó”, “chúng nó”, gọi tên nhân vật, sự vật theo nhận xét của mình. Truyện Làng – Kim Lân kể theo ngôi thứ ba.
Kể chuyện theo ngôi thứ nhất là gì?
Trả lời: - Người kể ngôi thứ nhất thường xưng “tôi”, trực tiếp kể lại những gì đã chứng kiến, trải qua thể hiện suy nghĩ tình cảm của mình. - Tác dụng: Kể theo ngôi 1 có tác dụng làm cho người đọc nắm bắt tâm trạng nhân vật sâu sắc, sinh động, chân thật và gần gũi hơn.
Ngôi kể thứ 2là gì?
Gồm có 3 ngôi: Trong ngôi thứ nhất [chỉ người nói]: tôi, ta, tớ, chúng tôi, chúng ta,… Trong ngôi thứ hai [chỉ người nghe]: cậu, các cậu, … Trong ngôi thứ ba [chỉ người không có trong giao tiếp nhưng được nhắc đến trong giao tiếp]: họ, hắn, bọn nó, chúng nó,…