Tác hại của cong vẹo cột sống
Cong vẹo cột sống mức nhẹ thường ít gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu không được điều trị sớm, cong vẹo cột sống có thể tiến triển nặng và gây ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như chất lượng cuộc sống sau này. Cong vẹo cột sống là một trong những nguyên nhân gây ra chứng đau lưng; hạn chế vận động của hệ thống cơ xương. Trường hợp bệnh nặng có thể gây rối loạn tư thế, dị dạng thân hình, tác động xấu đến tâm lý của trẻ, hạn chế khả năng hòa nhập cộng đồng; ảnh hưởng đến chức năng của tim, phổi [giảm dung tích sống của phổi]; gây biến dạng xương chậu, ảnh hưởng đến quá trình sinh đẻ của trẻ em gái khi trưởng thành.
Một số nghiên cứu trên thế giới còn cho thấy, cong vẹo cột sống có thể ảnh hưởng đến tuổi thọ của người bệnh. Qua theo dõi 130 bệnh nhân bị vẹo cột sống không được điều trị từ năm 1930 đến năm 1968, người ta nhận thấy, tỷ lệ tử vong ở những bệnh nhân bị cong vẹo cột sống tăng 2 lần so với quần thể. Nếu chỉ tính riêng vẹo cột sống vùng ngực, tỷ lệ tử vong tăng cao gấp 4 lần, 37% bệnh nhân bị đau lưng, 14% bị các triệu chứng về tim phổi, 37% bị tàn tật với những biến dạng khác.
Nguyên nhân dẫn đến CVCS
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến cong vẹo cột sống, trong đó 90% trường hợp cong vẹo cột sống là không rõ nguyên nhân. Các nhà khoa học đã xác định được một số nguyên nhân gây cong vẹo cột sống là do bệnh cơ, do bệnh thần kinh, do những bất thường bẩm sinh của đốt sống và cột sống, do loạn dưỡng xương, do chấn thương…
Cong vẹo cột sống ở trường học thường phát sinh do sự sai lệch tư thế [ngồi học với bàn ghế không phù hợp với chiều cao của học sinh, mang cặp sách quá nặng về một bên tay, vai; chiếu sáng kém, bắt buộc học sinh phải cúi đầu khi đọc, viết hoặc học nghề]; do các tư thế xấu [đi, đứng, ngồi không đúng tư thế]; cường độ lao động không thích hợp với lứa tuổi… Ngoài ra, cong vẹo cột sống còn có thể do trẻ mắc các bệnh liên quan đến cột sống, thể trạng học sinh kém do ít hoạt động thể thao, suy dinh dưỡng [còi xương] hoặc do ngồi, đi đứng quá sớm.
Nhận biết có khó?
Khi bị vẹo cột sống, trẻ sẽ có các dấu hiệu bất thường như sau: Gai đốt sống không thẳng hàng; dốc hai vai không đều nhau, bên thấp bên cao; phần xương bả vai nhô ra bất thường; khoảng cách từ 2 mỏm xương đến bả vai không bằng nhau; tam giác eo tạo ra giữa thân và cánh tay có độ hẹp rộng không giống nhau; khi cột sống bị xoáy vặn khiến xương sườn lồi lên, thăn lưng mất cân đối.
Nếu bị gù thì quan sát thấy lưng tròn, vai thấp, bụng nhô, đầu ngả ra phía trước. Nếu bị ưỡn, phần trên của thân hơi ngả về phía sau, bụng xệ xuống.
Điều trị như thế nào?
Khi phát hiện các dấu hiệu bất thường ở cột sống của trẻ, nên cho trẻ đến khám và tư vấn tại phòng khám chuyên khoa để có thể can thiệp kịp thời nếu cần thiết. Điều trị tật vẹo cột sống rất phức tạp và phụ thuộc vào mức độ cong, sự phát triển của cột sống và khả năng phát triển của độ cong.
Để có thể quyết định phương pháp điều trị những trường hợp mắc cong vẹo cột sống, các chuyên gia y tế cần phải khám xác định rõ mức độ cong vẹo cột sống của bệnh nhân. Ngoài những quan sát thông thường, bác sĩ sẽ chỉ định cho bệnh nhân chụp X quang. Dựa vào phim X quang, người ta sẽ xác định được độ lớn của góc cong vẹo cột sống [góc Coob]. Tùy theo độ lớn của góc Coob và khả năng tiến triển của nó, bác sĩ sẽ chỉ định các bài tập phục hồi chức năng hoặc cho mang áo nẹp. Nếu mức cong vẹo cột sống nặng và tiến triển nhanh, các bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật chỉnh hình.
Phẫu thuật là lựa chọn của nhiều bệnh nhân với mong muốn sớm cải thiện đường cong cột sống. Tuy nhiên, phẫu thuật chỉ là giải pháp được chỉ định rất hạn chế khi mức độ vẹo cột sống của bệnh nhân quá nặng. Đặc biệt với các bệnh nhi nhỏ tuổi, phẫu thuật tiềm ẩn khá nhiều rủi ro vì có thể gây shock thuốc, hôn mê, liệt do tổn thương hệ thần kinh… Trên thực tế, đã có rất nhiều bệnh nhân vẹo cột sống có thể khôi phục được đường cong sinh lý của cột sống mà không cần sự can thiệp của phẫu thuật.
Phòng chống cong vẹo cột sống
Cải thiện điều kiện vệ sinh trường học
Bàn ghế, chiếu sáng nơi học tập, cặp sách các em học sinh mang hàng ngày là những yếu tố nguy cơ gây cong vẹo cột sống ở học sinh.
Để đảm bảo tư thế ngồi học đúng, nhà trường, gia đình cần trang bị bộ bàn ghế phù hợp với kích thước cơ thể học sinh. Cần nhắc nhở để tạo thói quen ngồi đúng tư thế: Khi ngồi, hai bàn chân được đặt ngay ngắn, vững chắc trên sàn, giữa cẳng chân và đùi tạo thành 1 góc tối ưu là 90 độ [dao động trong khoảng 75-105 độ], nên để cạnh trước của mặt ghế ăn sâu vào cạnh sau mặt bàn 4-6 cm, lưng có thể tựa vào lưng của ghế để tăng thêm điểm tựa, thân thẳng, đầu và cổ hơi ngả về phía trước, hai tay để ngay ngắn trên mặt bàn.
Việc khám cong vẹo cột sống định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm các trường hợp cong vẹo cột sống để có thể có cách điều trị kịp thời.
Cần tạo cho trẻ có thói quen ngồi học đúng tư thế. Tư thế ngồi sai không chỉ gây ra cong vẹo cột sống mà có thể dẫn đến những rối loạn cơ xương khác và nguy cơ mắc tật cận thị cao.
Nơi học tập ở trường phải đảm bảo ánh sáng từ 300lux trở lên. Ở nhà, ngoài hệ thống chiếu sáng chung, gia đình cũng cần trang bị đèn ở góc học tập cho các em để đảm bảo ánh sáng tốt hơn.
Học sinh không mang cặp quá nặng, trọng lượng cặp sách không nên vượt quá 15% trọng lượng cơ thể. Cặp phải có hai quai, khi sử dụng học sinh đeo đều hai vai, tránh đeo lệch về một phía.
Duy trì chế độ học tập, sinh hoạt hợp lý
Học sinh không nên ngồi học, xem ti vi quá lâu, giữa các giờ học [khoảng 35-45 phút] phải có thời gian nghỉ ngơi, thư giãn để giảm gánh nặng thể chất, tăng cường hoạt động vận động ngoài trời.
Đảm bảo chế độ dinh dưỡng hợp lý, tính đa dạng về giá trị dinh dưỡng của mỗi bữa ăn, nhất là các bữa chính. Đặc biệt cần quan tâm đến các thực phẩm có nhiều can- xi và vitamin D, đây là các yếu tố giúp cho sự phát triển của xương trong giai đoạn phát triển.
Đảm bảo thời gian ngủ cần thiết theo từng lứa tuổi. Học sinh từ 7-10 tuổi cần ngủ 11 - 10 giờ; Từ 11-14 tuổi thời gian ngủ là 10 - 9 giờ; Từ 15-17 tuổi thời gian ngủ là 9 - 8 giờ.
Khám phát hiện cong vẹo cột sống định kỳ
Việc khám cong vẹo cột sống định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm các trường hợp cong vẹo cột sống để có thể có cách điều trị kịp thời.
BS. Lỗ Văn Tùng
Có nhiều người cho dù có hàng giờ “ôm” điện thoại nhưng chắc chắn rằng không có mấy người bận tâm về tư thế của mình và những ảnh hưởng lên sức khỏe mà tư thế xấu có thể gây ra.
Tuy nhiên, tư thế xấu có thể dẫn đến nhiều chứng bệnh, từ đau cổ, đau lưng đến đau chân và thậm chí khó thở và đau bụng.
Ảnh hưởng đến đầu và cổ
Theo chuyên gia, tư thế xấu làm căng các cơ ở phía sau đầu, gây áp lực lên các dây thần kinh gần đó dẫn đến những cơn đau đầu như búa bổ.
Tuy nhiên, đầu không phải là nơi duy nhất bị ảnh hưởng. Một nghiên cứu khác cho thấy, cứ mỗi lần bạn cúi hoặc đưa đầu về trước khoảng 2.5cm thì trọng lượng mà đỉnh cột sống phải chịu cũng gần như gấp đôi và phần cổ chính là nơi phải gánh chịu hệ quả từ đó.
Ảnh hưởng đến hàm
Tư thế cúi đầu về trước cũng gây căng các cơ xung quanh khớp thái dương hàm, dẫn đến đau và khó mở hàm.
Bằng chứng là một nghiên cứu vào tháng 1 năm 2018 được công bố trên Tạp chí khoa học vật lý trị liệu cho thấy khi tư thế được chỉnh sửa thì những cơn đau khớp thái dương hàm cũng biến mất.
Ảnh hưởng đến hệ tuần hoàn
Tư thế không chuẩn có thể gây áp lực lên các mạch máu, làm cản trở lưu thông máu, gây ra cảm giác thiếu năng lượng và mệt mỏi.
Ngoài ra, vì tư thế xấu mà các cơ và khớp phải làm việc nặng hơn bình thường để chịu đựng áp lực. Vì vậy, cơ thể cũng sẽ tiêu tốn nhiều năng lượng hơn, khiên bạn cảm thấy mệt mỏi.
Ảnh hưởng đến vai
Tư thế xấu sẽ ép lên các gân trong khớp quay vai của bạn, cụ thể là nhóm cơ và gân nối cánh tay trên với vai, là một tình trạng được gọi là hội chứng chạm mỏm cùng vai. Nếu không được điều trị, tình trạng này có thể gây đau đớn và nhược cơ ở vai.
Ảnh hưởng đến lưng
Lưng trong tư thế đúng thông thường có ba đường cong tự nhiên: một đường cong ở vùng cổ, một ở vùng lưng trên và một ở vùng thắt lưng. Khi bạn ngồi hoặc đứng thẳng thì sẽ giữ được đúng hình dạng của đường cong này. Nhưng khi ở tư thế sai sẽ ảnh hưởng đến những cơ xung quanh những đường cong này và gây đau.
Nếu bạn có cơ bụng yếu thì ảnh hưởng sẽ còn nghiêm trọng hơn do không thể tải đỡ một phần trọng lực cho cơ lưng, và toàn bộ áp lực sẽ dồn vào xung quanh cột sống.
Ảnh hưởng đến hô hấp
Tư thế xấu - đặc biệt là trong khi ngồi - sẽ đè nén vùng ngực khiến cơ hoảnh không thể mở hoàn toàn khi bạn thở.
Theo một nghiên cứu vào tháng 1 năm 2016 được công bố trên Tạp chí Khoa học Vật lý trị liệu cho thấy tư thế xấu, cụ thể là đầu chúi về trước sẽ ảnh hưởng đến hô hấp do giảm dung tích phổi. Hệ quả là bạn không nhận được đủ oxy dẫn tới mệt mỏi.
Ảnh hưởng tới hệ tiêu hóa
Ngồi thõng vai sau bữa ăn có thể gây ra chứng ợ nóng do ngồi sai tư thế có thể khiến dịch dạ dày trào ngược lên hướng thực quản.
Hơn nữa, các mạch máu trong đường tiêu hóa cũng sẽ bị chèn ép, làm chậm quá trình tiêu hóa.
Ảnh hưởng tới thân dưới
Đi đứng sai tư thế, đặc biệt trong tư thế buông thõng [hơi chúi người về phía trước] có thể gây đau đầu gối.
Lí do là tư thế sai gây áp lực lên các khớp, bao gồm cả phần hông, khiến cho xương bánh chè không thể trượt trên xương đùi. Từ đó ảnh hưởng xuống tới cả mắt cá chân và bàn chân và các vấn đề liên quan khác về cơ xương khớp.
Cách khắc phục tư thế xấu
Ngồi đúng tư thế
Khi bạn ngồi [ngồi bàn], nên giữ bàn chân ở dưới sàn mọi lúc. Đầu gối nên ở cùng độ cao hoặc dưới hông và hai cánh tay song song với sàn. Nếu bạn cảm thấy không thể ngồi lâu trong tư thế này thì hãy lựa chọn một chiếc ghế có phần dựa lưng thoải mái để hỗ trợ phần lưng giữa cùng thắt lưng.
Giảm tải trọng lượng
Bạn không nên mang, vác bất cứ thứ gì có trọng lượng vượt quá 10% trong lượng cơ thể, cho dù là túi xách, balo hay thậm chí là khi bế một đứa trẻ. Nếu không, sẽ có quá nhiều áp lực dồn lên phần lưng của bạn, ảnh hưởng đến tư thế. Nếu bạn phải mang vác vật nặng, hãy sử dụng xe đẩy hàng, hoặc nếu bạn cùng con ra ngoài chơi thì hãy để con ngồi trong xe đẩy. Còn nếu bạn cần phải giữ vật gì đó nặng trong một thời gian ngắn thì hãy giữ gần với cơ thể, như ôm vật nặng vào người, thay vì dùng sức của tay để giữ vật xa khỏi cơ thể.
Nghỉ giải lao
Nếu bạn là nhân viên văn phòng vì thì việc dành hàng giờ ngồi tại bàn và làm việc với máy tính có thể ảnh hưởng đến tư thế của bạn. Dưới đây là hai bài tập giúp củng cố sức khỏe cơ lưng:
1. Bài tập trượt tường xương bả vai: Đứng hai chân rộng bằng vai, gối hơi chùng, trong tư thế squat ¼, lưng và đầu ép sát vào tường. Giơ cánh tay ngang vai, gập 90 độ tại khuỷu tay và áp sát tường. Sau đó trượt tay duỗi thẳng hướng lên trên, sau đó trượt về, và tiếp tục duỗi xuống dưới. Lặp lại động tác 10 lần.
2. Xoay vai: Đứng hai chân rộng bằng vai, hai tay chống hông. Sau đó từ từ xoay cả hai vai, giữ khuỷu tay của bạn dọc theo hai bên cơ thể và siết chặt xương bả vai về phía nhau. Quay trở lại vị trí ban đầu và lặp lại động tác 10 lần.
Giữ mọi thứ trong tầm tay
Khi làm việc với máy tính, các chuyên gia khuyên rằng màn hình phải ở ngang tầm mắt. Chuột máy tính cũng phải trong tầm với và ngang với bàn phím. Khi gõ, giữ cánh tay trên sát với người, cổ tay giữ thẳng, bàn tay và khuỷu tay nên ở cùng tầm.
Tăng cường sức mạnh các nhóm cơ cốt lõi
Tập trung vào các bài tập cốt lõi giúp tăng cường cơ bụng và cơ lưng dưới. Các cơ này kết nối với cột sống và xương chậu của bạn, vì vậy chúng rất cần thiết để đảm bảo bạn có thể đứng thẳng. Ví dụ như plank, động tác mở rộng cơ lưng.
Thái cực quyền và yoga: cả hai đều giúp mở ngực và lưng trên, chống lại tác động của việc còng người về phía trước trong các hoạt động hàng ngày
Giấc ngủ
Tư thế cũng quan trọng khi bạn ngủ. Nếu bạn quen nằm ngửa, hãy đặt thêm một chiếc gối kê chân dưới đầu gối. Nếu bạn quen nằm nghiêng, sử dụng gối sao cho cổ thẳng hàng với người và kê thêm 1 chiếc gối giữa 2 chân. Hãy cố gắng không nằm sấp đi ngủ đó là một tư thế không tốt.
Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: Tư thế sai ảnh hưởng xấu đến chiều cao của trẻ