Soạn bài Nói giảm nói tránh trang 107 SGK Ngữ văn 8 tập 1. Câu 3: Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh để đặt năm câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau.
Phần I
NÓI GIẢM NÓI TRÁNH VÀ TÁC DỤNG CỦA NÓI GIẢM NÓI TRÁNH
Trả lời câu 1 [trang 107 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1]
Những từ ngữ in đậm trong đoạn trích dưới đây có nghĩa là gì? Tại sao người viết, người nói lại dùng cách diễn đạt đó?
- Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
[Hồ Chí Minh, Di chúc]
- Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
[Tố Hữu, Bác ơi!]
- Lượng con ông Độ đây mà… Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.
[Hồ Phương, Thư nhà]
Trả lời:
- Các phần in đậm trong cả ba câu trích đều đúng trong trường hợp nói đến cái chết. Cách nói như thế là đế giảm nhẹ, để tránh đi phần nào sự đau buồn.
Trả lời câu 2 [trang 108 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1]
Vì sao trong những câu văn sau đây, tác giả dùng từ bầu sữa mà không dùng một từ khác cùng nghĩa.
Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
[Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu]
Trả lời:
Tác giả dùng từ ngữ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cũng nghĩa là cốt để tránh thô tục.
Trả lời câu 3 [trang 108 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1]
So sánh hai cách nói sau đây, cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe.
- Con dạo này lười lắm.
- Con dạo này không được chăm chỉ lắm.
Trả lời:
Cách nói thứ hai tế nhị, nhẹ nhàng hơn đối với người tiếp nhận.
Câu 1
Trả lời câu 1 [trang 108 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1]
Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống /.../: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.
a] Khuya rồi, mời bà /../
b] Cha mẹ em /…/ từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
c] Đây là lớp học cho trẻ em /…/
d] Mẹ đã /…/ rồi, nên chú ý giữ gìn sức khỏe.
e] Cha nó mất, mẹ nó /…/, nên chú rất thương nó.
Lời giải chi tiết:
a] Đi nghỉ
b] Chia tay nhau
c] Khiếm thị
d] Có tuổi
e] Đi bước nữa
1. Ví dụ
VD1: Những từ in đậm trong các đoạn trích sau đây có nghĩa là gì? Tại sao người viết, người nói lại dùng cách diễn đạt đó?
- Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp các cụ Các Mác, cụ Lên-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
[Hồ Chí Minh, Di chúc]
- Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp dở, nắng xanh trời.
[Tố Hữu, Bác ơi!]
- Lượng con ông Độ đây mà... Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.
[Hồ Phương, Thư nhà]
Trả lời:
Các phần in đậm trong cả ba đoạn trích đều đúng trong trường hợp nói đến cái chết. Cách nói như thế là để giảm nhẹ, tránh đi phần nào sự đau buồn.
VD2: Vì sao trong câu văn sau đây, tác giả dùng từ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa?
Phải bé lại là lăn vào long một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
[Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu]
Trả lời:
Tác giả dùng từ bầu sữa tránh cảm giác thô tục.
VD3: So sánh hai câu nói sau đây, cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn.
- Con dạo này lười lắm.
- Con dạo này không được chăm chỉ lắm.
Trả lời:
- Cách nói thứ hai là cách nói tế nhị, có tính chất nhẹ nhàng hơn đối với người tiếp nhận.
2. Ghi nhớ
Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.
@223959@@224027@
- Dùng các từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ ngữ Hán Việt:
VD: chết -> quy tiên, từ trần,...
- Dùng cách nói phủ định từ ngữ trái nghĩa.
VD: Bài thơ anh dở lắm -> Bài thơ của anh chưa được hay lắm.
- Nói vòng:
VD: Anh còn kém lắm -> Anh cần phải cố gắng nhiều hơn nữa.
- Nói trống [tỉnh lược]:
VD: Anh ấy bị thương nặng như thế thì không sống được lâu nữa đâu chị ạ -> Anh ấy thế thì không được lâu nữa đâu chị ạ.
2. Cách phân tích nói giảm nói tránh
- Cách tốt nhất để phân tích là đặt trong hoàn cảnh giao tiếp cụ thể [quan hệ thứ bậc xã hội, tuổi tác, tâm trạng của người nói, người nghe,...] xét nó trong mối liên hệ đối chiếu với những cách nói khác có thể dùng trong trường hợp giao tiếp đó.
- Ví dụ trong truyện ngắn Lão Hạc, Nam Cao viết:
Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão bảo ngay:
- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!
Đi đời ở đây có nghĩa là bị giết nhưng nếu nói bị giết thì gây cho người nghe một cảm giác ghê sợ. Nói đi đời vừa tránh gây cảm giác không hay đó đối với người nghe vừa hàm ý xót xa, luyến tiếc và đượm chút mỉa mai.
3. Tác dụng
Nói giảm nói tránh thể hiện thái độ lịch sự, nhã nhặn của người nói, sự quan tâm, tôn trọng của người nói đối với người nghe, góp phần tạo nên phong cách nói năng đúng mực của con người có giáo dục, có văn hóa.
@224295@@224215@
Bạn đã biết nói giảm nói tránh là gì không? Khi nào nên và không nên nói giảm nói tránh. Trong bài viết hôm nay mình sẽ chia sẻ với các bạn khái niệm nói giảm nói tránh là gì một cách chi tiết nhất nhé.
1. Nói giảm nói tránh là gì
| Định nghĩa nói giảm nói tránh là biện pháp nhằm biểu đạt một cách tế nhị, nhẹ nhàng, tức là giảm đi cảm giác ghê sợ, đau buồn hay thiếu văn hóa đối với người nghe. |
Biện pháp này được dùng nhiều trong giao tiếp hàng ngày của chúng ta. Đồng thời những câu nói giảm nói tránh còn được dùng trong thơ ca, văn chương.
Khi giao tiếp thông thường thay vì sử dụng những từ ngữ gây ấn tượng về tính chất sự vật, sự việc thì người nói có thể dùng những từ tương đồng về ý nghĩa làm giảm đi cảm giác ghê sợ, sự đau buồn hay đôi khi là thiếu văn hóa.
Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.
2. Khi nào nên và không nên nói giảm nói tránh
Ngoài việc được dùng trong sáng tác văn chương, nói giảm nói tránh là biện pháp tu từ được sử dụng phổ biến, rộng rãi trong giao tiếp hằng ngày.
Sử dụng nói giảm, nói tránh linh hoạt
Để phát huy tối đa tác dụng của phép tu từ này, người dùng cần có một số lưu ý như sau:
- Trong giao tiếp, khi chê trách một điều gì, để người nghe dễ tiếp nhận, chúng ta có thể dùng cách phủ định điều ngược lại với nội dung đánh giá. Nghĩa là thay vì nói “bạn hát dở” thì chúng ta nên dùng “bạn hát chưa được hay”. Thay vì nói chê ai “mập, béo” thì chúng ta hãy nói “không được thon gọn”. Như vậy, với cách nói khéo léo này, chúng ta vừa nói sự thật vừa không sợ mất lòng người đối diện.
- Tuy nhiên, việc sử dụng nói giảm nói tránh còn cần phụ thuộc vào từng tình huống giao tiếp. Có những trường hợp buộc phải nói đúng mức độ sự thật hoặc cần thiết phải nói thẳng như phiên tòa phán xử chẳng hạn thì chúng ta không nên sử dụng biện pháp này.
3. Ví dụ về nói giảm nói tránh
Ví dụ 1:
- – Người ta vừa phát hiện một xác chết ngay tại hiện trường vụ án.
Sử dụng biện pháp nói giảm nói giảm nói tránh: Người ta vừa phát hiện một tử thi ngay tại hiện trường vụ án.
=> Khi đó việc thay thế từ “xác chết” bằng từ “tử thi” là cách sử dụng từ đồng nghĩa để giảm đi sự ghê sợ với người nghe hoặc người đọc.
- – Chiến sỹ đó đã bị chết khi thực hiện nhiệm vụ.
Thay thế bằng: Chiến sỹ đó đã hy sinh khi thực hiện nhiệm vụ
=> Thay thế bằng một từ đồng nghĩa nhằm tăng thêm sự trang trọng và giảm sự đau thương.
Thay thế bằng câu: Chị ấy trông không được đẹp cho lắm.
=> Cách sử dụng nói giảm nói tránh này phủ định đi các từ tích cực, làm giảm đi mức độ nghiêm trọng của vấn đề đang nói đến.
Thay thế bằng câu: Cậu thanh niên kia bị khiếm thị.
=> Cách sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh giảm nhẹ mức độ, đồng thời thể hiện sự tôn trọng người nghe.
- – Ồn quá, cậu câm miệng lại ngay cho tôi.
Có thể thay thế bằng: Ồn quá, cậu vui lòng trật tự được không.
=> Cách sử dụng câu nói giảm nói tránh như vừa rồi thể hiện thái độ lịch sự, tôn trọng người khác giúp người nghe dễ tiếp thu hơn.
- – Ông ấy bị bệnh nặng lâu năm đã sắp chết rồi.
Thay thế bằng câu: Ông ấy bị bệnh nặng lâu năm khó qua khỏi đợt này.
=> Cách sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh như vậy thể hiện sự tôn trọng người khác, giảm đi sự ghê rợn cái chết.
Ví dụ 2:
Những từ ngữ được in đậm trong các đoạn trích dưới đây có nghĩa là gì? Tại sao người viết lại muốn dùng cách diễn đạt đó?
- – Vì vậy, nay tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ được đi gặp cụ Các Mác, cụ Lênin và các vị lão thành cách mạng khác, thì đồng bào cả nước các đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi phải cảm thấy đột ngột.
[Di chúc]
- Bác đã đi rồi, Bác ơi!
- Mùa thu vẫn đẹp, còn nắng xanh trời.
[Nhà thơ Tố Hữu, Bác đi]
- – Lượng con nhà ông Độ đây mà… Rõ là tội nghiệp, khi về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.
[Hổ Phương, Thư nhà]
Trả lời
– Bác Hồ viết “đi gặp cụ Các Mác, cụ Lênin và các vị lão thành cách mạng khác”, ” đi” và “chẳng còn”: đều mang ý nghĩa là cái chết, người chết.
– Người viết, người nói ở đây muốn giảm nhẹ mức độ đau thương, nặng nề hay ghê sợ của cái chết và giảm đi sự mất mát.
Ví dụ 3:
Vì sao trong đoạn văn sau đây, tác giả Nguyên Hồng dùng từ “bầu sữa” mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa?
- Phải được bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, để áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, rồi bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy mẹ có một sự êm dịu vô cùng.
[Nguyên Hồng – trích cuốn Hồi ký Những ngày thơ ấu]
Trả lời:
Tác giả Nguyên Hồng trong đoạn văn sử dụng từ “bầu sữa” mà không dùng từ khác bởi từ bầu sữa chính là cách nói tế nhị, tránh gây sự thô tục mà vẫn gợi được sự ấm áp, thân thương về tình mẫu tử.
Trên đây là những một số chia sẻ của mình về khái niệm nói giảm nói tránh là gì và những ví dụ minh họa. Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết nhé.