Xanh Methylen là loại thuốc sát khuẩn và giải độc nhẹ, thường được sử dụng để chữa trị một số bệnh như viêm da mủ, nhiễm virus ngoài da,… Thuốc được bào chế thành dạng viên nén, dạng thuốc tiêm hoặc cũng có thể là dạng dung dịch dùng ngoài 1% hoặc dung dịch milian. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu kỹ hơn về công dụng của loại thuốc này.
1. Xanh Methylen là thuốc gì và có công dụng như thế nào?
Heinrich Caro chính là người đã lần đầu tiên điều chế ra loại thuốc này vào năm 1876. Từ đó, Xanh Methylen trở thành một loại thuốc quan trọng, thiết yếu, được sử dụng rộng rãi. Thuốc có thành phần chính là methylene blue và được đánh giá là lành tính, không gây nguy hiểm cho người sử dụng trong những trường hợp lỡ uống.
Xanh Methylene được điều chế theo dạng viên nén, dạng bôi, dạng tiêm.
Công dụng chính của thuốc chính là sát khuẩn, giải độc và nhuộm màu các mô. Đặc biệt, khi liên kết không hồi phục với axit nucleic của virus, thuốc có tác dụng phá vỡ phân tử virus khi chúng tiếp xúc với ánh sáng, từ đó điều trị rất hiệu quả các bệnh viêm nhiễm ngoài da phổ biến như herpes simplex, tình trạng chốc lở, viêm da mủ hay dùng thuốc để sát khuẩn đường niệu sinh dục.
Xanh methylen được hấp thu qua đường tiêu hóa và hầu hết là không màu. Nhưng khi để tiếp xúc với không khí, nước tiểu có thể chuyển thành màu xanh lá cây hoặc xanh da trời.
2. Cách sử dụng thuốc Xanh Methylen
Thuốc được dùng chủ yếu qua đường uống, đường tiêm và bôi ngoài da. Để đạt được hiệu quả sử dụng thuốc tối đa nhất, bạn nên tuân thủ theo những quy định sau:
Trẻ bị thủy đậu có thể dùng thuốc để bôi lên nốt phỏng đã vỡ.
Đối với những trường hợp dùng thuốc qua đường tiêm:
Liều lượng và cách dùng phải tuân thủ theo chỉ dẫn của bác sĩ. Đây là nguyên tắc để người bệnh được đảm bảo an toàn khi tiêm.
Đối với những trường hợp dùng thuốc khi bôi ngoài da:
Trước hết, hãy nhờ bác sĩ tư vấn về những thông tin cần thiết về thuốc. Không nên tự ý sử dụng. Bệnh nhân cần được làm sạch vị trí bôi trên da. Sau đó, chấm và bôi thuốc nhẹ nhàng lên vùng da bị bệnh đã được làm sạch.
Đối với những trường hợp dùng viên nén:
Nếu dùng thuốc dưới dạng viên nén, bạn cần phải kết hợp với uống thật nhiều nước để dễ tiêu và đồng thời tránh tình trạng tiểu khó hay rối loạn tiêu hóa. Liều dùng cũng là vấn đề đáng lưu tâm. Bệnh thân thường được chỉ định dùng liều 150 - 300 mg/ngày.
3. Tác dụng phụ của thuốc
Dù được coi là lành tính và không có nguy cơ gây nguy hiểm cho sức khỏe nhưng khi sử dụng thuốc, bệnh nhân vẫn nên lưu ý đến những tác dụng phụ dưới đây của Xanh Methylen:
Người bệnh có thể gặp tình trạng thiếu máu, chóng mặt khi dùng thuốc.
Nguy cơ gặp phải một số biểu hiện bất thường về đường tiêu hóa như buồn nôn, đau bụng, hay chóng mặt,...
Có thể gây ra tình trạng thiếu máu khi dùng thuốc trong thời gian dài.
Khi kết hợp với một số loại thuốc như iodid, dicromat, hay những chất oxy hóa, chất kiềm,… thuốc sẽ có những tương tác nhất định.
Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể gặp phải một số tác dụng phụ khác như sốt, đau đầu, da có màu xanh, tan máu,…
Nếu thấy cơ thể có những biểu hiện do gặp phải tác dụng phụ của thuốc, bạn nên liên hệ với bác sĩ kê đơn thuốc để được tư vấn chi tiết, khắc phục hiệu quả và đảm bảo sức khỏe cho người bệnh.
4. Những lưu ý khi sử dụng thuốc
Xanh Methylen không được sử dụng cho phụ nữ có thai và và phụ nữ đang cho con bú.
Không sử dụng cho người thiếu hụt glucose - 6 phosphat dehydrogenase vì nó có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng tan máu cấp cho những đối tượng này.
Thuốc chỉ nên dùng trong thời gian ngắn, nếu dùng lâu dài nó có thể tăng phá hủy hồng cầu và gây ra tình trạng thiếu máu.
Những người bị suy thận không được sử dụng thuốc.
Thuốc rất hữu hiệu đối với bệnh nhân bị thủy đậu, nhưng cần phải sử dụng đúng cách. Khi bị thủy đậu, nhiều người nghĩ rằng cần bôi thuốc vào các nốt phỏng càng sớm càng tốt. Nhưng thực tế là, bôi thuốc khi nốt phỏng chưa vỡ không có tác dụng và không cần thiết mà còn khiến người bệnh e ngại vì nhìn da rất nhem nhuốc. Chỉ nên bôi khi các nốt thủy đậu đã vỡ. Lúc này thuốc sẽ có tác dụng trực tiếp giúp làm se nốt vỡ và ngăn ngừa bội nhiễm, sát trùng để nốt phỏng khô nhanh hơn.
Khi trẻ mắc bệnh tay chân miệng nhiều bà mẹ thường quá lo lắng và nghĩ đến việc sử dụng thuốc xanh methylen để bôi vào những mụn nước nổi cho trẻ. Nhưng đây là một sai lầm, thuốc không có tác dụng mà còn khiến cho bác sĩ khó nhận biến tình trạng mụn và một số biểu hiện trên da của trẻ, gây khó khăn khi chẩn đoán và điều trị.
5. Cách tẩy rửa thuốc hiệu quả
Khi sử dụng thuốc Xanh Methylen vào những vùng da trên cơ thể sẽ gây mất thẩm mỹ. Vậy làm thế nào để tẩy sạch thuốc trên da khi khỏi bệnh? Đây cũng chính là vấn đề được nhiều người quan tâm.
Nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc.
Lời khuyên dành cho bạn: Khi vết thương mới lành, bạn không nên nóng vội và sử dụng một số chất tẩy rửa như xà phòng để tẩy hết màu thuốc. Vì hành động này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến vết thương của bạn.
Nên rửa nhẹ nhàng bằng nước ấm, sau đó dùng khăn mềm sạch và lau nhẹ nhàng. Thuốc sẽ nhạt dần và sau vài lần rửa sẽ sạch sẽ. Nhưng bạn lưu ý, không được kỳ vào quá mạnh.
Để thuốc có hiệu quả cao, bạn cũng cần lưu ý đến việc bảo quản. Nên để thuốc ở nơi khô ráo, thoáng mát và tránh để ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp vào thuốc. Để thuốc ở những nơi quá nóng hoặc quá lạnh sẽ làm tác dụng của thuốc bị ảnh hưởng nhiều.
Bệnh nhân không được tự ý dùng thuốc Xanh Methylen mà cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng, đồng thời phải thực hiện đúng hướng dẫn theo kê đơn của bác sĩ để đảm bảo quá trình điều trị bệnh hiệu quả.
Bạn còn thắc mắc, hãy liên hệ với Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC qua số 1900 56 56 56 để được tư vấn trực tiếp.
edf40wrjww2tblPage:Content
Ảnh: Phùng Huy
Bán thuốc bóc nhãn
Sáng 7/3, chúng tôi đến phòng mạch bác sĩ [BS] N.V. - chuyên khoa nội tổng quát - trên đường Huỳnh Văn Bánh, Q.Phú Nhuận, TP.HCM để khám chứng mệt mỏi, ăn uống khó tiêu, ợ chua và nóng ran ở ngực sau khi ăn. Nghe “con bệnh” than thở, BS V. đo huyết áp, lấy tai nghe khám bụng và dùng tay chèn vào bụng bệnh nhân [BN].
BS này hỏi tới tấp: “Em làm nghề gì?... Ai giới thiệu tới?... Ăn, ngủ có được không?” rồi khẳng định tôi bị trào ngược dạ dày và huyết áp cực thấp, chỉ có truyền nước, tiêm thuốc, chứ uống thuốc không hết bệnh. Sau nhiều lần nài nỉ để được uống thuốc vì sợ tiêm chích, tôi được BS V. đưa bốn liều thuốc, mỗi liều gồm: một gói gel nhôm phosphat 20%, Omeprazol 20mg và hai loại thuốc dạng viên nhộng còn lại không có tên thuốc. Một viên nhộng màu xanh - vàng thì chỉ có tên hãng dược, còn viên màu cam - đen thì không có bất cứ thông tin nào. Với bốn liều này, BS V. lấy 90.000đ nhưng không đưa toa thuốc và hẹn hai hôm sau quay lại tái khám. Sợ BN lo lắng, BS này trấn an: “Yên tâm. Tôi đã gặp và xử lý hàng ngàn trường hợp giống như vậy rồi”.
Trước đó, vào chiều tối 5/3, tôi đưa con trai năm tuổi đi khám “chùm bệnh” - sốt ho, nhẹ cân, chảy máu mũi tại phòng mạch BS V.M. trên đường Quang Trung, Q.Gò Vấp. Vừa nhìn thấy thằng bé, BS khẳng định: “Cháu bị thiếu máu là cái chắc! Phải đi xét nghiệm máu thôi”. Để khẳng định lời chẩn đoán của mình, BS M. bảo tôi và bé đưa tay ra so sánh rồi nói: “Chị thấy chưa? Tay chị hồng hào thì không thiếu máu; còn thằng bé này, tôi chưa thấy ai trắng như nó. Thôi tùy chị, nếu hôm nay bận không đi xét nghiệm máu được thì để cuối tuần. Nhưng tôi cảnh báo trước rồi nghen”.
Ngồi kế bên, cô y tá đang phân chia và bẻ những viên thuốc bị bóc vỏ để vào từng cái chén nhỏ được dán chữ: sáng, trưa, chiều, tối. BS M. đưa cho cô y tá một mảnh giấy nhỏ có viết tên thuốc để bốc thuốc gồm: Dexchlorpheniramine maleate 2mg, Carbazochrome dihydrate 10mg và thuốc bổ với thành phần chủ lực là calci gluconat và các loại vitamin; với chi phí gần 200.000đ.
Nghe tôi thắc mắc sao không có toa thuốc thì cô y tá gằn giọng: “Đợi chút có liền!”. Rời phòng khám, thấy nhiều phụ huynh dẫn con đến khám vẫn không có toa, hỏi ra thì người nhà của các bệnh nhi đều cho biết: “Nếu khám lần đầu thì có toa, còn những lần sau thì không”.
Rời phòng khám của BS M., chúng tôi đến tiếp phòng khám của BS H.T. [đường Thống Nhất, Q.Gò Vấp]. Vẫn với triệu chứng sốt ho, nhẹ cân, chảy máu mũi nhưng BS T. lại chẩn đoán hoàn toàn khác BS M. Sau khi kiểm tra mắt và lòng bàn tay, BS T. khẳng định: “Cháu không thiếu máu, da dẻ hồng hào”. Còn với triệu chứng ho, BS T. chỉ hỏi qua loa: “Bé ho lâu chưa? Ho nhiều không? Được rồi, tôi sẽ cho uống hai liều là khỏi ngay”, rồi vội bán thuốc.
Tôi thắc mắc sao không khám họng cho bé, BS T. lý giải: “Thằng bé không chịu há miệng, cứ ngọ nguậy, dỗ không được”. Nói đoạn, BS cho thuốc vào từng bao ni lông nhỏ rồi dặn uống trong ba ngày, với giá 120.000đ. Thuốc cũng không có toa, mở bịch thuốc, chúng tôi chỉ thấy có mỗi thuốc Cefuroxime 250mg là có bao bì, ba loại thuốc còn lại không có thông tin hoạt chất hay nhà sản xuất; trong đó có một viên nhộng trắng-xanh, một viên màu xanh hình tam giác và nửa viên thuốc màu trắng-vàng.
Bé B. lúc mới nhập viện trong tình trạng bị nhiều biến chứng do tác dụng phụ của thuốc không rõ loại
Bệnh viện “than trời”
Bệnh viện [BV] Nhi Đồng 2 TP.HCM vừa điều trị cho bé trai T.Q.B. [bảy tuổi, ngụ Q.Gò Vấp] bị biến chứng nặng do tác dụng phụ của thuốc gây ra. Đứng bên cạnh con trai, ba mẹ bé B. sốt ruột cho biết: bé B. bị sốt, viêm họng và đến khám phòng mạch BS D.H. trên đường Cây Trâm, Q.Gò Vấp, được cho nhiều loại thuốc không rõ thuốc gì, vì thuốc đã bóc khỏi vỉ, cũng không kèm toa.
Sau bốn ngày uống thuốc, bệnh nhi bắt đầu xuất hiện những nốt hồng trên da, loét nhiều ở mũi, hậu môn, bộ phận sinh dục và mắt bị đỏ. Sau đó, bé B. sốt cao liên tục, tay chân đau, lừ đừ, mệt mỏi. Bệnh nhi được chẩn đoán tổn thương da và viêm trực tràng, tiết niệu do dị ứng thuốc không rõ loại. Song song với việc điều trị biểu hiện của bệnh, các BS yêu cầu gia đình bé B. phải quay lại phòng mạch của BS đã bán thuốc xin bằng được toa thuốc đã kê. Dựa vào toa thuốc đó, BS của BV mới có thể dự đoán BN đã bị dị ứng với loại thuốc nào để điều trị.
Tương tự, các BS khoa Cấp cứu, BV Nhi Đồng 1 TP.HCM cho biết, BV từng tiếp nhận rất nhiều trẻ nhập viện khẩn cấp do tác dụng phụ của thuốc gây ra. Trong đó, nhiều nhất là trẻ bị dị ứng, nổi mề đay, sốc phản vệ do các loại thuốc kháng sinh. Nhiều trẻ uống thuốc đã bị bóc hết vỏ nên BV không biết chính xác trẻ đã bị ngộ độc với hoạt chất nào.
Do đó, các BS khuyến cáo các bậc cha mẹ: khi cho trẻ uống thuốc, nếu có bất kỳ bất thường nào thì phải dừng ngay, vì nếu khi tổn thương da lan rộng sẽ ảnh hưởng đến nội tạng, nhiễm trùng và suy đa cơ quan. Một BS điều trị ở BV Nhi Đồng 2 băn khoăn: “Hiện nay, một số BS phòng mạch thường bóc hết vỉ thuốc để giấu bí kíp nghề nghiệp, cũng có thể lo ngại đồng nghiệp nhìn vào toa thuốc biết tay nghề “chuẩn” hay còn phải “chỉnh”, hoặc muốn giữ chân BN hoặc che giấu lợi nhuận từ nguồn thuốc có giá gốc quá rẻ”.
Việc một số phòng mạch bán thuốc bóc hết vỉ không chỉ khiến các BV điều trị lo lắng mà chính người bệnh cũng hoang mang nhưng bất lực. Chia sẻ trên mạng xã hội, BN X.L. than phiền: “Mình đi trị mụn ở một BS rất có tiếng, nhưng cho thuốc lại bóc hết vỏ, nên khi hết thuốc phải đi tái khám. Ngặt nỗi BS đó ở tận Sài Gòn. Mỗi lần tái khám chỉ bán thuốc cũ, chứ có khám gì đâu. Mình thì ở tận Sóc Trăng, tuần nào cũng đi lấy thuốc thì lười quá, phải chi tầm một tháng đi một lần còn được. Mình chụp sáu viên thuốc này là những viên thuốc BS cho, nếu ai biết tên thuốc thì chỉ giùm để ra tiệm thuốc Tây mua cho lẹ”.
Với lời chia sẻ này, “chủ nhân” đã nhận được 18 lượt chia sẻ. Bên cạnh những nickname than “bó tay” thì một số nickname đoán được tên của một - hai loại thuốc trong số sáu loại thuốc. Tuy nhiên, giữa các nickname này lại đoán khác nhau về tên của một loại thuốc.
Thuốc được bóc vỏ, chia vào từ chén để bán cho bệnh nhân
Kê toa thể hiện đạo đức bác sĩ
Dược sĩ Trần Quang Thinh, BV Bưu Điện TP.HCM chia sẻ: BS khám bệnh ở phòng mạch phải kê đơn. Thuốc phải có nhãn mác, ít nhất có nhãn phụ, hạn dùng về mặt cảm quan, chứ không lột hết vỉ thuốc ra. Điều này thể hiện lương tâm người hành nghề. Với những thuốc bán lẻ, cần vô bao bì đóng kín, có nhãn phụ được in ra, hàm lượng, ngày uống bao nhiêu liều.
BS Bạch Văn Cam, Cố vấn khối Hồi sức cấp cứu, BV Nhi Đồng 1 TP.HCM khuyến cáo: bên cạnh việc điều trị hiệu quả thì tất cả các thuốc đều có tác dụng phụ, kể cả thuốc bổ. Ví dụ, uống quá nhiều vitamin D cũng gây co giật. Phản ứng phụ xảy ra nhiều hay ít còn phụ thuộc vào từng loại thuốc, thời gian, liều lượng. Đặc biệt, việc uống nhiều loại thuốc phối hợp cùng lúc, khả năng tương tác của các hoạt chất càng nhiều thì càng có nguy cơ gây tác dụng phụ, nhất là uống trong thời gian dài.
Hiện nay, ngành y không quy định bắt buộc uống bao nhiêu viên thuốc một lần là chuẩn, nhưng BS thường khuyến cáo nên uống một loại thuốc là tốt nhất, còn nếu cần uống nhiều thì ba-bốn loại. Hiện tượng điều trị bao vây khi người bệnh được kê hai-ba loại kháng sinh… sẽ tạo nguy cơ cho tác dụng phụ và lờn thuốc. Với những BN nhập viện do uống thuốc bị bóc hết vỏ, nếu sử dụng ít thuốc thì có thể biết hoạt chất gây ra, nhưng nếu uống từ 7 - 8 loại thì khó có thể biết được, lúc đó BS chỉ điều trị theo triệu chứng.
Do đó, việc sử dụng thuốc luôn cân nhắc đến lợi ích và nguy cơ xảy ra phản ứng phụ. Người bệnh chỉ được uống thuốc khi thật sự cần thiết. Đơn cử, việc người bệnh sốt nhẹ chưa đến 38,50C đã cho uống thuốc hạ sốt là không đúng. Y khoa đã chứng minh, sốt từ 38,50C trở lên mới gây hại, còn sốt 380C chứng tỏ cơ thể đang kìm hãm được sự phát triển của siêu vi.
Do đó, khi uống paracetamol vào thì thân nhiệt giảm, tạo điều kiện cho vi khuẩn “nhảy múa”, sẽ khiến cơ thể sốt cao sau đó. Chưa kể, uống paracetamol kéo dài còn hại gan. Mặt khác, nếu phản ứng phụ xảy ra thì nguy hiểm nhất là sốc phản vệ. Đã có rất nhiều trẻ bị sốc phản vệ với nhóm thuốc kháng sinh, thuốc kháng viêm không có hoạt chất steroid, thuốc giảm đau… Đặc biệt, trên những BN có bệnh nền mạn tính hay BN dễ dị ứng với một số loại thuốc, thực phẩm thì cũng cần báo cho BS biết để tránh các thuốc gây nguy hại.
Với nhiều trường hợp BS cho BN dùng thuốc đã bóc hết vỉ như nêu trên, rõ ràng tiềm ẩn nhiều nguy cơ.
TRƯỜNG SA - QUỲNH MAI