Kháng insulin là tình trạng sức khỏe khá phổ biến có thể gặp ở nhiều người nhưng chưa được biết đến. Đây được biết là nguyên nhân chính dẫn tới bệnh tiểu đường tuýp 2, khiến đường huyết tăng cao khó hạ và làm tăng nguy cơ biến chứng tim mạch, xơ vữa mạch.
Bài viết sau đây sẽ chỉ cho bạn 5 dấu hiệu nhận biết sớm kháng insulin, từ đó giúp bạn chủ động hơn trong việc phòng ngừa và điều trị tiểu tuýp 2.
Kháng insulin thường xảy ra ở những người thừa cân, béo phì
Kháng insulin là gì?
Khi bạn ăn vào, đường huyết trong cơ thể cũng tăng cao. Nếu không được các tế bào hấp thụ, lượng đường tăng cao lâu dài trong máu có thể gây ra những tổn thương cho mạch máu, hệ thần kinh và các cơ quan quan trọng như não, gan, tụy, tim và mắt.
Do đó, để đối phó với tình trạng đường huyết tăng cao, cơ thể phải tăng dự trữ đường glucose dư thừa trong các cơ bắp và gan. Để làm được điều này, bạn cần tới insulin.
Insulin hoạt động như một chiếc chìa khóa, giúp mở các ổ khóa trên thành tế bào để đưa đường vào tế bào, tạo ra năng lượng cho cơ thể sử dụng. Kháng insulin có nghĩa là insulin hoạt động không hiệu quả, “chìa không mở được khóa” khiến đường không đi vào được trong tế bào, ứ lại trong máu.
Kết quả là đường huyết trong cơ thể luôn ở mức cao, trong khi đó các tế bào lại không nhận được đủ glucose để chuyển hóa thành năng lượng. Não bộ sẽ liên tục gửi tín hiệu tới tuyến tụy, yêu cầu cơ thể sản sinh thêm nhiều insulin. Điều này không những không giải quyết được vấn đề mà về lâu dài, tuyến tụy sẽ bị kiệt sức và không thể sản sinh đủ insulin cho cơ thể, dẫn đến tiền tiểu đường, tiểu đường tuýp 2 và các rối loạn chuyển hóa khác.
Kháng insulin là nguyên nhân gây tăng đường huyết ở người tiểu đường
5 dấu hiệu của tình trạng kháng insulin
Luôn cảm thấy đói
Người bị kháng insulin thường luôn cảm thấy đói do cơ thể không có đủ năng lượng. Ngoài ra, bạn cũng có thể bị run rẩy, chóng mặt, thậm chí ngất xỉu do hạ đường huyết, dù vẫn ăn nhiều. Tình trạng này cảnh báo đường huyết của bạn không ổn định và insulin đang không hoạt động hiệu quả.
Tích mỡ ở vùng bụng và eo
Đừng nghĩ rằng chỉ những người thừa cân, béo phì mới có nguy cơ cao bị đề kháng insulin, tiểu đường tuýp 2. Những người có trọng lượng vừa phải nhưng bị tích mỡ ở vùng bụng và eo cũng là dấu hiệu cảnh báo bạn bị kháng insulin, nhiều nhà khoa học cảnh báo.
Khó giảm cân
Nếu bạn vẫn chăm chỉ tập thể dục nhưng vẫn không thể giảm cân, rất có thể nguyên nhân là do tình trạng kháng insulin.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, tình trạng kháng insulin có thể ảnh hưởng đến khả năng đốt cháy chất béo trong cơ thể. Trên thực tế, một nghiên cứu chỉ ra rằng, những người bị đề kháng insulin có xu hướng tích trữ chất béo trong cơ bắp thay vì đốt cháy chúng.
Da sẫm màu ở vùng có nếp gấp
Sạm màu da sau gáy là một triệu chứng khá điển hình của người bị kháng insulin
Người bị đề kháng insulin thường có các vết sạm sẫm màu, mượt như nhung ở vùng da dưới cánh tay, quanh cổ… Tình trạng này là do lượng insulin tăng cao, kích thích các tế bào da sản sinh ra keratin khiến cho da trở nên sẫm màu hơn.
Nhiều mụn thịt trên da
Mụn thịt là những u lành tính, mềm và nổi lên bề mặt da. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, nếu thường xuyên xuất hiện mụn thịt trên da, rất có thể bạn đang bị kháng insulin.
Những cách làm giảm kháng insulin tự nhiên
Kháng insulin gây ra nhiều hệ quả xấu tới sức khỏe, vì vậy giảm kháng insulin là mục tiêu tiên quyết nhằm kiểm soát đường huyết, biến chứng tiểu đường. Bằng cách giảm cân, tăng cường vận động và kiểm soát chế độ ăn, bạn có thể đảo ngược kháng insulin, ngăn chặn tiền tiểu đường trở thành tiểu đường tuýp 2.
Việc áp dụng thói quen ăn uống lành mạnh, không hút thuốc lá có thể giúp kiểm soát cân nặng và làm giảm kháng insulin hiệu quả. Các chuyên gia khuyến khích bạn nên ăn nhiều thực phẩm chứa chất xơ, các loại rau củ ít tinh bột; hạn chế thực phẩm chứa nhiều chất béo và nhiều đường.
Nhiều nghiên cứu cho thấy, sử dụng Tinh chất lá Xoài cũng là một trong những giải pháp mang lại bất ngờ vì khả năng làm giảm kháng insulin. Tinh chất 3beta – taraxerol được tìm thấy trong lá Xoài giúp làm tăng tính linh hoạt của insulin, đồng thời có khả năng kháng viêm, làm chậm quá trình hấp thu đường sau ăn, nhờ đó giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả.
Biên tập viên sức khỏe Đông Tây
Link nguồn:
//www.thepcosnutritionist.com/resources/insulin-resistance-and-pcos-guide/
BTV Lan Anh
A-ĐỀ KHÁNG INSULIN LÀ GÌ?
Insulin là hocmon sản xuất bởi các tế bào beta của tuyến tụy. Thông thường một lượng nhỏ insulin được bài tiết sau mỗi bữa ăn để giúp vận chuyển glucose vào các tế bào của cơ thể, tạo ra năng lượng. Đề kháng insulin [kháng ngự insulin] là giảm khả năng đáp ứng với tác dụng của insulin, đặc biệt ở các mô cơ và mô mỡ.
- Do các tế bào cần phải có glucose để tồn tại, cơ thể sẽ bù trừ sự đề kháng insulin bằng cách sản xuất ra thêm insulin. Hậu quả là sẽ có tình trạng tăng insulin máu và kích thích quá mức một số mô vẫn còn nhạy cảm với insulin.
- Theo thời gian, tình trạng này sẽ gây ra sự mất cân đối trong tương quan giữa glucose và insulin, có thể dẫn đến những rối loạn chuyển hóa bất lợi cho cơ thể.
- Tăng insulin máu và đề kháng insulin tác động lên tỉ lệ lipid của cơ thể, làm tăng đáng kể lượng triglycerides và sdLDL [phân tử lipoproteins nhỏ tỉ trọng thấp] trong máu, và giảm lượng HDL [lipoprotein tỉ trọng cao], là loại cholesterol hữu ích cho cơ thể. Nó cũng tăng nguy cơ hình thành huyết khối, tạo ra các phản ứng viêm, tăng dự trữ muối dẫn đến tăng huyết áp.
- Đề kháng insulin không phải là một bệnh hay một chẩn đoán đặc hiệu. Tình trạng này có thể đi kèm với các các bệnh tim mạch, tăng huyết áp, hội chứng buồng trứng đa nang [PCOS], ĐTĐ typ 2, béo phì và bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.
- Một số nhà nghiên cứu còn tin rằng có thể có sự liên quan giữa đề kháng insulin và bệnh ung thư. Tuy nhiên cơ chế chưa được hiểu rõ.
- Cần nhớ rằng nhiều bệnh nhân có những tình trạng kể trên nhưng lại không đề kháng insulin, và ngược lại, nhiều người bệnh đề kháng insulin nhưng lại không bao giờ diễn tiến đến các tình trạng bệnh lý này. Đề kháng insulin có thể góp phần vào sự hình thành và thúc đẩy các tình trạng bệnh lý kể trên trở nặng hơn.
- Hội chứng chuyển hóa và đề kháng insulin là hai thuật ngữ thường được dùng thay thế cho nhau để mô tả một số bất thường đi kèm với tăng đề kháng insulin và tăng sản xuất insulin, đồng thời nhận diện các biến đổi này như những yếu tố nguy cơ bệnh lý trong tương lai.
- Hội chứng chuyển hóa cơ bản là một nhóm phụ của đề kháng insulin, tập trung vào việc nhận diện chứng béo phì, những người ít hoạt động đang bắt đầu có những thay đổi về lượng lipid máu và rối loạn chuyển hóa glucose. Mục đích của sự nhận diện này là giúp các bệnh nhân có thể giảm thiểu các nguy cơ trên sức khỏe của mình bằng những thay đổi trong lối sống.
Nguyên nhân gây đề kháng insulin
- Nguyên nhân gây đề kháng insulin hiện chưa được biết rõ. Nó được xem một phần do các yếu tố di truyền, bao gồm cả yếu tố chủng tộc, và một phần do lối sống. Đa số bệnh nhân đề kháng insulin thường không có triệu chứng gì đặc hiệu. Trong hầu hết các trường hợp cơ thể “chung sống hòa bình” với nhu cầu tăng sản xuất insulin trong nhiều năm. Khi sản xuất insulin không còn đáp ứng được với yêu cầu, tăng đường huyết sẽ xảy ra. Khi lượng đường huyết đạt đến một mức độ cao cần thiết, đái tháo đường sẽ xuất hiện; lượng đường huyết cao sẽ gây tổn thương mạch máu ở nhiều cơ quan bộ phận, bao gồm cả thận.
- Đề kháng insulin kết hợp với đường huyết cao là những yếu tố nguy cơ hình thành ĐTĐ type II. Những thay đổi về lipids máu tạo ra các mảng xơ vữa trong động mạch, dẫn đến nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
B-XÉT NGHIỆM
- Không xét nghiệm nào có thể trực tiếp phát hiện tình trạng đề kháng insulin. Bác sĩ cần phải xem xét, đánh giá toàn bộ bối cảnh lâm sàng của người bệnh, sau đó nghĩ đến tình trạng đề kháng insulin nếu bệnh nhân có tăng lượng triglycerides và LDL, đồng thời với giảm HDL. - Các xét nghiệm cần được chỉ định bao gồm:
+ Glucose: Thường xét nghiệm glucose máu lúc đói, nhưng trong một số trường hợp, có thể cần chỉ định xét nghiệm dung nạp glucose [glucose tolerance test=GTT]: làm nhiều xét nghiệm đường huyết trước và sau khi cho uống đường glucose vào những thời điểm nhất định. Mục đích của xét nghiệm dung nạp glucose là để nhận định xem bệnh nhân có những đáp ứng bất thường với glucose hay không.
+ Bộ mỡ máu [lipid profile]: Đo lượng HDL, LDL, triglycerides, và cholesterol toàn phần. Nếu triglycerides tăng đáng kể, cần thực hiện đo trực tiếp lượng LDL [DLDL=direct measurement of the LDL].
+ Một trong những phương pháp thường dùng để phát hiện đề kháng insulin là dùng kiểu mẫu đánh giá hằng định nội môi [homeostatic model assessment =HOMA]. Phương pháp này đo lượng glucose và insulin trong máu sau đó dùng các phép tính để ước lượng chức năng của tế bào beta và độ nhạy với insulin.
- Các xét nghiệm khác có thể dùng để đánh giá đề kháng insulin và cung cấp thêm thông tin bao gồm:
+ Insulin: Xét nghiệm lượng insulin lúc đói cho ra những kết quả rất thay đổi, tuy nhiên mức độ insulin thường tăng ở những người có đề kháng insulin đáng kể.
+ hs-CRP. Xét nghiệm này thường được dùng để đánh giá tình trạng viêm dẫn đến nguy cơ tim mạch. Hs-CRP có thể tăng trong đề kháng insulin.
+ sdLDL. Xét nghiệm này đo số lượng phân tử nhỏ lipoprotein tỉ trọng thấp [small dense low-density lipoprotein molecules].
+ Xét nghiệm dung nạp insulin [Insulin tolerance test=ITT]. Xét nghiệm này được dùng để xác định sự nhạy cảm [hoặc đề kháng] đối với insulin, đặc biệt ở những bệnh nhân béo phì hoặc bệnh nhân hội chứng buồng trứng đa nang [PCOS]. Xét nghiệm này thực hiện bằng cách truyền tĩnh mạch insulin, rồi kiểm tra lượng glucose và insulin nhiều lần sau đó.
- Các xét nghiệm ức chế insulin đặc hiệu [specific insulin suppression tests] được sử dụng để nghiên cứu việc đề kháng insulin, nhưng lại ít được chỉ định rộng rãi trong thực tế lâm sàng.
C-ĐIỀU TRỊ
- Việc điều trị kháng ngự insulin trước hết dựa trên những thay đổi về chế độ ăn và lối sống. Hiệp Hội ĐTĐ Mỹ [ADA] khuyến cáo giảm lượng cân dư thừa, luyện tập thể lực vừa phải và đều đặn, tăng lượng chất xơ trong khẩu phần để giảm lượng insulin trong máu và tăng độ nhạy của cơ thể đối với insulin. Giảm cân và luyện tập đều đặn sẽ có thể:
+ Giảm tăng huyết áp
+ Tăng độ nhạy với insulin
+ Giảm lượng triglyceride và LDL
+ Tăng lượng HDL
- Cần sự phối hợp giữa bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng để soạn ra kế hoạch điều trị và theo dõi hiệu quả trị liệu cho những bệnh nhân đã được xác định có kháng ngự insulin.
- Phối hợp điều trị bằng thuốc men để kiểm soát các bệnh lý và tình trạng bất thường khác đi kèm.
BS. ĐỒNG NGỌC KHANH - BV Đa Khoa Hoàn Mỹ Sài Gòn
Theo tài liệu của lab test online 2010