Bệnh sởi thường gặp ở lứa tuổi nào năm 2024

Trước đây bệnh sởi chủ yếu gặp ở trẻ em dưới 5 tuổi, hay xảy ra vào mùa lạnh. Hiện nay bệnh có thể xuất hiện ở người lớn do chưa được tiêm phòng hoặc đã tiêm phòng nhưng chưa được tiêm nhắc lại.

Bệnh lây truyền qua đường hô hấp, do dịch tiết mũi họng của người nhiễm bệnh theo không khí thoát ra khi người bệnh ho hoặc hắt hơi, nói chuyện… Bệnh dễ lây lan ở những khu vực đông người như: nhà trẻ, trường học, khu đông dân cư… Chính vì vậy bệnh dễ mắc thành dịch.

Bệnh có biểu hiện đặc trưng là sốt, viêm long và phát ban, có thể dẫn đến nhiều biến chứng như tiêu chảy, viêm phổi, viêm giác mạc, thậm chí có thể viêm não dễ dẫn đến tử vong

2. Triệu chứng của bệnh sởi:

- Giai đoạn ủ bệnh: 10-14 ngày.

- Giai đoạn khởi phát: 2-4 ngày: sốt cao, viêm long đường hô hấp trên và viêm kết mạc, đôi khi có viêm thanh quản cấp.

- Giai đoạn toàn phát: kéo dài 2-5 ngày, thường sau khi sốt cao 3-4 ngày, với đặc trưng chính là phát ban, từ sau tai, sau gáy, trán, mặt, cổ dần lan đến thân mình và tứ chi, cả ở lòng bàn tay và gan bàn chân. Khi phát ban hết toàn thân thì thân nhiệt giảm dần.

- Giai đoạn hồi phục: Ban nhạt dần rồi sang màu xám, bong vảy phấn sẫm màu.

Nếu không xuất hiện biến chứng thì bệnh tự khỏi. Có thể có ho kéo dài 1-2 tuần sau khi hết ban.

Phát ban sởi.

3. Chăm sóc trẻ bị sởi:

Nên đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay khi có các dấu hiệu sau:

– Trẻ sốt cao liên tục ≥ 39°C- 40°C.

– Khó thở, thở nhanh.

– Nôn tất cả mọi thứ, không ăn uống gì, co giật, lơ mơ…

– Phát ban toàn thân mà vẫn sốt.

4. Nguyên tắc điều trị:

- Bệnh sởi cần được cách ly.

- Điều trị hổ trợ.

- Phát hiện và điều trị các biến chứng.

- Không dùng Corticoid khi chưa loại trừ sởi.

5. Chăm sóc và theo dõi trẻ tại nhà:

Đối với bệnh sởi, nếu đủ điều kiện chăm sóc và cách ly, có thể chăm sóc và điều trị tại nhà cho trẻ.

- Cách ly trẻ bệnh với trẻ lành.

- Cho trẻ uống thuốc hạ sốt khi sốt > 38°C.

– Người chăm sóc cần đeo khẩu trang, rửa tay sạch trước và sau mỗi lần tiếp xúc với trẻ bị bệnh.

– Vệ sinh trẻ như tắm hàng ngày, thay quần áo, vệ sinh môi trường xung quanh, giữ gìn phòng ở thông thoáng sạch sẽ.

– Nhỏ mắt bằng nước muối 0,9% ngày 3 lần.

– Tránh quan niệm sai lầm cho trẻ kiêng tắm, kiêng gió sẽ làm cho bệnh nặng hơn.

– Trẻ còn bú mẹ vẫn tiếp tục cho bú và kết hợp chế độ ăn bổ sung hợp lý (nếu trẻ ≥ 6 tháng)

– Cách chế biến thức ăn: mềm dễ tiêu, nên chia thành nhiều bữa trong ngày.

– Bổ xung sung Vitamin A:

+ Trẻ dưới 6 tháng : uống 50.000 đơn vị / ngày x 2 ngày liên tiếp.

+ Trẻ 6- 12 tháng : uống 100.000 đơn vị / ngày x 2 ngày liên tiếp.

+ Trẻ trên 12 tháng tuổi và người lớn: uống 200.000 đơn vị/ ngày x 2 ngày liên tiếp.

6. Phòng bệnh:

- Tiêm vacxin là biện pháp phòng bệnh sởi hiệu quả nhất.

- Tiêm vaccin sởi đơn mũi đầu khi trẻ được 9 tháng. Sau đó, khi trẻ đủ 12 tháng có thể tiêm mũi kết hợp sởi - quai bị - rubella (dịch vụ) hoặc tiêm sởi - rubella khi trẻ được 18 tháng (Chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia).

- Cách ly bệnh nhân và vệ sinh cá nhân: ít nhất 4 ngày sau khi bắt đầu phát ban, sử dụng khẩu trang phẫu thuật cho bệnh nhân, người chăm sóc, tiếp xúc gần và nhân viên y tế.

Bệnh sởi là một bệnh virus có tính lây truyền cao rất phổ biến ở trẻ em. Bệnh đặc trưng bởi sốt, ho, sổ mũi, viêm kết mạc, ban đỏ (đốm Koplik) trên niêm mạc miệng và ban dạng dát sẩn lan từ đầu đến chân. Các biến chứng, chủ yếu là viêm phổi hoặc viêm não, có thể gây tử vong, đặc biệt ở những khu vực thiếu quan tâm về y tế. Chẩn đoán thường dựa vào lâm sàng. Điều trị là hỗ trợ. Tiêm chủng có hiệu quả phòng ngừa.

Bệnh sởi không phổ biến ở Hoa Kỳ do trẻ em được tiêm phòng thường quy và dịch sởi ở địa phương đã được tuyên bố là đã bị loại bỏ ở Hoa Kỳ vào năm 2000. Trung bình có 63 trường hợp/năm được báo cáo cho Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) từ 2000 đến 2010.

• 1. Patel MK, Goodson JL, Alexander Jr. JP, et al: Progress toward regional measles elimination—worldwide, 2000–2019. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 69(45):1700–1705, 2020. doi: 10.15585/mmwr.mm6945a6

Sởi là do paramyxovirus và là bệnh ở người không có vật chủ động vật hoặc vật trung gian không triệu chứng. Nó cực kỳ dễ lây lan; tỷ lệ tấn công thứ phát là \> 90% trong số những người dễ bị phơi nhiễm.

Sởi lan truyền chủ yếu bằng các chất tiết từ mũi, họng và miệng trong giai đoạn tiền triệu hoặc giai đoạn đầu của toàn phát. Khả năng lây nhiễm bắt đầu vài ngày trước và tiếp tục cho đến vài ngày sau khi phát ban xuất hiện. Bệnh sởi không thể lây lan được khi phát ban đã bắt đầu bay.

Lây bệnh thường điển hình là bởi các giọt hô hấp lớn thải ra từ ho và tồn tại ngắn ngủi trong không khí trong một khoảng cách ngắn. Việc lây truyền cũng có thể xảy ra bởi các giọt nhỏ hoá hơi mà có thể giữ được không khí (và do đó có thể hít phải) trong khoảng 2 giờ ở khu vực khép kín (ví dụ như trong một phòng khám). Việc lây truyền gián tiếp qua dụng cụ có vẻ như không ít khả năng hơn so với lây truyền qua không khí vì virus sởi được cho là chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn trên bề mặt khô.

Một đứa trẻ nhũ nhi có mẹ có khả năng miễn dịch với sởi (ví dụ, do đã từng bị bệnh trước hoặc tiêm chủng) nhận được các kháng thể qua nhau thai; những kháng thể này bảo vệ cho hầu hết 6 đến 12 tháng đầu đời. Sự miễn dịch suốt đời có được do nhiễm trùng.

Tại Hoa Kỳ, hầu hết tất cả các trường hợp mắc bệnh sởi đều do khách du lịch hoặc người nhập cư nhập khẩu, với sự lây truyền trong cộng đồng sau đó xảy ra chủ yếu ở những người chưa được tiêm vắc xin.

Các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh sởi

Sau giai đoạn ủ bệnh từ 7 đến 14 ngày, bệnh sởi bắt đầu bằng sốt, viêm long đường hô hấp trên, ho khan, và viêm kết mạc mắt. Các đốm Koplik (giống như những hạt cát trắng có quầng đỏ bao quanh) là đặc trưng của bệnh. Những đốm này xuất hiện trong giai đoạn tiền triệu trước khi bắt đầu phát ban, thường ở niêm mạc miệng đối diện với răng hàm trên thứ 1 và thứ 2. Chúng có thể lan rộng, tạo ra đốm đỏ lan toả trong niêm mạc miệng. Đau họng tiến triển.

Phát ban xuất hiện từ 3 đến 5 ngày sau khi khởi phát triệu chứng, thường là 1 đến 2 ngày sau khi các hạt đốm Koplik xuất hiện. Nó bắt đầu trên mặt ở phía trước và sau tai và ở hai bên cổ như những vết ban không đều, sau đó sớm hoà lẫn với các vết sẩn. Trong vòng 24 đến 48 giờ, tổn thương lan đến thân và chi (bao gồm cả lòng bàn tay và lòng bàn chân) khi chúng bắt đầu mờ dần trên mặt. Xuất huyết hoặc bầm máu có thể xảy ra trong những trường hợp nặng.

Trong giai đoạn bệnh nặng, nhiệt độ của bệnh nhân có thể vượt quá 40°C, phù nề quanh ổ mắt, viêm kết mạc, chứng sợ ánh sáng, ho khan, phát ban da, mệt mỏi và ngứa nhẹ. Các triệu chứng và dấu hiệu toàn thể song song với mức độ nặng của bộc phát ban.

Trong 3 ngày đến 5 ngày, sốt giảm, bệnh nhân cảm thấy dễ chịu hơn và phát ban nhanh chóng biến mất, để lại vết đổi màu nâu đồng sau đó bong vảy.

Những bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch có thể không bị phát ban và có thể bị viêm phổi tế bào khổng lồ nặng, tiến triển.

Complications of measles

Các biến chứng của bệnh sởi bao gồm:

• Bội nhiễm vi khuẩn, bao gồm cả viêm phổi
• Xuất huyết giảm tiểu cầu cấp tính
• Viêm não
• Viêm gan thoáng qua
• Viêm não toàn bộ xơ hoá bán cấp

Bội nhiễm vi khuẩn bao gồm viêm phổi, viêm thanh quản và viêm tai giữa. Sởi ức chế thoáng qua sự quá mẫn muộn, làm nặng hơn lao hoạt động và tạm thời ngăn cản phản ứng với kháng nguyên tuberculin và histoplasmin trong test lẩy da. Bội nhiễm vi khuẩn được gợi ý bằng các dấu hiệu tại chỗ tương ứng hoặc sốt tái phát, tăng bạch cầu, hoặc mệt mỏi nhiều.

Xuất huyết giảm tiểu cầu cấp tính có thể xảy ra sau khi bệnh thuyên giảm và gây ra nguy cơ chảy máu nhẹ, tự hạn chế; đôi khi, chảy máu rất nghiêm trọng.

Viêm gan thoáng qua và tiêu chảy có thể xảy ra trong một trường hợp nhiễm trùng cấp tính.

Tài liệu tham khảo về biến chứng

• 2. CDC: Measles prevention. MMWR Suppl 38(9):1–18, 1989
• Bệnh sử và khám lâm sàng
• Xét nghiệm huyết thanh học
• Phát hiện virus qua nuôi cấy hoặc sao chép ngược-PCR

Có thể nghi ngờ bệnh sởi ở một bệnh nhân bị sổ mũi, viêm kết mạc, sợ ánh sáng và ho nhưng thường chỉ nghi ngờ bệnh sởi sau khi có phát ban. Chẩn đoán thường là dựa vào lâm sàng, bằng cách nhận biết các hạt Koplik hoặc phát ban. Công thức máu đầy đủ là không cần thiết, nhưng nếu thu được, có thể cho thấy giảm bạch cầu với tăng tế bào lympho tương đối.

Xác nhận của phòng thí nghiệm là cần thiết cho các mục đích kiểm soát ổ dịch của y tế công cộng. Điều này được thực hiện dễ dàng nhất bằng cách chứng minh sự hiện diện của kháng thể IgM sởi trong mẫu huyết thanh cấp tính hoặc bằng cách nuôi cấy vi rút hoặc RT-PCR của mẫu gạc họng, máu, dịch mũi họng hoặc mẫu nước tiểu. Sự gia tăng mức kháng thể IgG giữa huyết thanh giai đoạn cấp tính và hồi phục có độ chính xác cao, nhưng để thu thập thông tin này sẽ trì hoãn việc chẩn đoán. Tất cả các trường hợp nghi ngờ sởi nên được báo cáo cho sở y tế địa phương ngay cả trước khi có chẩn đoán xác định từ xét nghiệm.

Chẩn đoán phân biệt bao gồm rubella Rubella (Xem thêm Rubella bẩm sinh.) Rubella là một bệnh nhiễm vi rút có thể gây nổi hạch, phát ban và đôi khi là các triệu chứng toàn thân, thường nhẹ và trong thời gian ngắn. Nhiễm trùng trong giai... đọc thêm

, , phát ban do thuốc Phát ban và phản ứng do thuốc Các thuốc có thể gây nên phát ban và phản ứng. Các vấn đề nghiêm trọng nhất trong số này được thảo luận ở nơi khác trong CẨM NANG và bao gồm hội chứng Stevens-Johnson và hoại tử thượng bì nhiễm... đọc thêm , bệnh huyết thanh (xem bảng ), hồng ban ở trẻ sơ sinh Ban đào ở trẻ em (Roseola Infantum) Bệnh ban đào trẻ em là một bệnh nhiễm trùng ở trẻ nhũ nhi hoặc trẻ rất nhỏ human herpesvirus 6B (HHV-6B) hoặc, ít gặp hơn là HHV-7. Nhiễm bệnh gây ra sốt cao và phát ban dạng rubella xuất hiện... đọc thêm , bệnh tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn Tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn Bệnh bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn do siêu vi khuẩn Epstein-Barr (EBV, vi rút herpes type 4) và có đặc điểm là mệt mỏi, sốt, viêm họng, và hạch to. Mệt mỏi có thể kéo dài hàng tuần hoặc hàng... đọc thêm , ban đỏ nhiễm trùng Ban đỏ truyền nhiễm (nhiễm Parvovirus B19) Ban đỏ truyền nhiễm là do nhiễm parvovirus ở người B19 cấp tính. Ở trẻ em, bệnh gây ra các triệu chứng thực thể nhẹ và phát ban dạng đốm hoặc ban dạng dát sẩn bắt đầu ở má và lan rộng chủ yếu... đọc thêm , nhiễm echovirus và coxsackievirus (xem bảng ). Biểu hiện cũng có thể giống bệnh Kawasaki Bệnh Kawasaki (KD) Bệnh Kawasaki là một tình trạng viêm mạch, đôi khi liên quan đến động mạch vành, có xu hướng xảy ra ở trẻ sơ sinh và trẻ em từ 1 tuổi đến 8 tuổi. Bệnh có đặc trưng là sốt kéo dài, phát ban,... đọc thêm . Các triệu chứng và dấu hiệu xuất hiện có thể gây nhầm lẫn trong chẩn đoán ở những vùng mà bệnh sởi rất hiếm gặp.

Một số đặc điểm có thể giúp phân biệt với bệnh sởi điển hình như sau:

• Bệnh Rubella: Không có triệu chứng tiền triệu, sốt và các triệu chứng toàn thân khác vắng mặt hoặc ít trầm trọng hơn, các hạch bạch huyết quanh tai và dưới chẩm tăng kích thước (và thường mềm), và tồn tại trong thời gian ngắn.
• Phát ban do thuốc: Phát ban do quá mẫn với thuốc thường giống với phát ban của bệnh sởi, nhưng không có tiền triệu chứng, không có tiến triển đầu não hoặc ho và thường có tiền sử phơi nhiễm thuốc gần đây.
• Đào ban: Phát ban tương tự như bệnh sởi, nhưng hiếm khi xảy ra ở trẻ em \> 3 tuổi. Nhiệt độ ban đầu thường cao, hạt Koplik và không có trạng thái mệt mỏi, và hạ sốt và phát ban xảy ra đồng thời.
• Chăm sóc hỗ trợ
• Đối với trẻ em, vitamin A

Điều trị bệnh sởi là hỗ trợ, bao gồm cả viêm não.

Bệnh nhân dễ lây nhất trong 4 ngày sau khi phát ban. Những bệnh nhân khỏe mạnh và có thể được xử trí như bệnh nhân ngoại trú cần phải được cách ly y tế khỏi những người khác trong thời gian họ bị bệnh.

Các bệnh nhân bị sởi nhập viện nên được quản lý với các biện pháp phòng ngừa tiêu chuẩn và lây truyền qua đường không khí. Cần có các phòng cách ly một bệnh nhân phòng lây nhiễm qua đường hô hấp và các máy thông khí N-95 hoặc các thiết bị bảo vệ cá nhân tương tự.

Bổ sung vitamin A đã được chứng minh là làm giảm tỷ lệ mắc bệnh và tử vong do bệnh sởi ở trẻ em ở các vùng chưa được phục vụ về mặt y tế. Vì nồng độ vitamin A trong huyết thanh thấp có liên quan đến bệnh nặng do sởi, nên điều trị bằng vitamin A được khuyến cáo cho tất cả trẻ bị sởi. Liều được cho uống một lần/ngày trong 2 ngày và phụ thuộc vào tuổi của trẻ:

• ≥ 12 tháng: 200.000 đơn vị quốc tế (IU)
• 6 đến 11 tháng: 100.000 IU
• < 6 tháng: 50.000 IU

CDC ước tính rằng trên toàn thế giới có khoảng 134.000 người tử vong mỗi năm vì bệnh sởi, thường là do biến chứng của viêm phổi hoặc viêm não.

Hai liều được khuyến cáo:

• Liều đầu tiên từ 12 tháng tuổi đến 15 tháng tuổi nhưng có thể tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi trong đợt bùng phát sởi hoặc trước khi đi du lịch ra nước ngoài
• Liều thứ hai ở tuổi 4 đến 6 tuổi

Trẻ sơ sinh được chủng ngừa khi < 1 tuổi vẫn cần tiêm thêm 2 liều sau ngày sinh nhật đầu tiên của trẻ.

MMR là vắc xin sống và chống chỉ định trong thời kỳ mang thai.

Xem Vắc xin MMR Sởi, Quai Bị, và Rubella (MMR) Vắc-xin sởi, quai bịvà rubella (MMR) có hiệu quả bảo vệ chống lại cả 3 bệnh nhiễm trùng. Những người được tiêm vắc-xin MMR theo lịch tiêm chủng của Hoa Kỳ được coi là bảo vệ suốt đời. Để biết... đọc thêm để biết thêm thông tin, bao gồm , , cũng như .

Phòng ngừa các trường hợp tiếp xúc dễ bị tổn thương có thể bằng cách tiêm văcxin trong vòng 3 ngày sau khi tiếp xúc. Nếu không thể tiêm vắc xin trong khung thời gian đó, thì globulin miễn dịch 0,50 mL/kg tiêm bắp (liều tối đa là 15 mL) được tiêm ngay (trong vòng 6 ngày), tiêm vắc xin sau 5 tháng đến 6 tháng nếu phù hợp về mặt y tế.

Bệnh nhân phơi nhiễm bị suy giảm miễn dịch nặng, bất kể tình trạng tiêm vắc xin và phụ nữ mang thai chưa có miễn dịch với bệnh sởi được tiêm globulin miễn dịch 400 mg/kg theo đường tĩnh mạch.

Trong một đợt bùng phát dịch ở cơ sở (ví dụ: trường học), những người tiếp xúc dễ bị bệnh từ chối hoặc không thể tiêm vắc xin và những người cũng chưa được tiêm globulin miễn dịch nên bị loại khỏi cơ sở bị ảnh hưởng cho đến 21 ngày sau khi bắt đầu phát ban trong trường hợp cuối cùng. Những nhân viên chăm sóc sức khoẻ dễ bị phơi nhiễm, cũng cần được loại trừ khỏi nhiệm vụ từ 5 ngày sau lần phơi nhiễm đầu tiên đến 21 ngày sau lần phơi nhiễm lần cuối, ngay cả khi họ được dự phòng sau phơi nhiễm.

• 2. Di Pietrantonj C, Rivetti A, Marchione P, et al: Vaccines for measles, mumps, rubella, and varicella in children. Cochrane Database Syst Rev 4(4):CD004407, 2020 doi: 10.1002/14651858.CD004407.pub4
• Tỷ lệ sởi rất khác nhau tùy thuộc vào tỷ lệ tiêm chủng trong dân số.
• Sởi rất dễ lâytruyền, tiến triển ở \> 90% số trường hợp có tiếp xúc nhạy cảm.
• Bệnh sởi gây ra khoảng 134.000 ca tử vong hàng năm, chủ yếu ở trẻ em ở những khu vực thiếu dịch vụ y tế; viêm phổi là một nguyên nhân phổ biến, trong khi viêm não ít phổ biến hơn.
• Điều trị chủ yếu hỗ trợ, nhưng trẻ cũng nên được bổ sung vitamin A.
• Chích ngừa cho trẻ em thường quy là cần thiết trừ khi chống chỉ định (ví dụ như ung thư hoạt động, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch, hoặc nhiễm HIV bị ức chế miễn dịch nặng).
• Cung cấp dự phòng sau phơi nhiễm với các tiếp xúc dễ bị tổn thương trong vòng 3 ngày kể từ ngày bị phơi nhiễm; sử dụng vaccin trừ khi không được chống chỉ định, trong trường hợp đó sử dụng globulin miễn dịch.

Tài nguyên bằng tiếng Anh sau đây có thể hữu ích. Vui lòng lưu ý rằng CẨM NANG không chịu trách nhiệm về nội dung của tài liệu này.

Bệnh sởi lây nhiễm nhiều khi nào?

Người bị nhiễm sởi thường dễ lây bệnh cho người khác từ 7 ngày trước cho đến 7 ngày sau khi khởi phát ban đỏ. Ngoài ra, bệnh sởi còn có thể lây từ mẹ sang con qua đường máu trong quá trình mang thai. Do đó, nếu bạn mắc bệnh, bạn đã bị nhiễm từ 1 tuần trước và cho đến 1 tuần sau khi phát ban xuất hiện.

Bệnh sởi ở người lớn bao lâu thì khỏi?

+ Biến chứng viêm não: Biến chứng này cũng rất hiếm gặp, bệnh sởi biến chứng viêm não thường xảy ra từ 2 – 4 ngày sau khi cơ thể nổi ban. Bệnh sởi bao lâu thì khỏi? Theo các bác sĩ, bệnh sởi thường sẽ ủ bệnh trong khoảng từ 8 – 11 ngày và khỏi bệnh chỉ sau tối thiểu 6 ngày khởi phát bệnh.

Bệnh sởi thường xuất hiện vào tháng mấy?

Bệnh sởi là bệnh truyền nhiễm gây dịch lưu hành phổ biến ở trẻ em, bệnh xuất hiện quanh năm nhưng thường xảy ra dịch vào những tháng đông- xuân. Phương thức lây truyền bệnh bằng đường hô hấp do tiếp xúc trực tiếp với chất tiết của mũi họng bệnh nhân.

Bệnh sởi thường trải qua bao nhiêu giai đoạn?

1. Thể điển hình. Thông thường, bệnh sởi ở trẻ em sẽ tiến triển theo 4 giai đoạn: Giai đoạn ủ bệnh: Sau khi trẻ bị nhiễm virus gây bệnh, các biểu hiện bệnh sẽ không bộc phát ngay mà trẻ sẽ trải qua giai đoạn ủ bệnh thường kéo dài trong khoảng 8-11 ngày.