Cách vẽ hình môn toán lớp 9
Vì vậy, Bài viết dưới đây sẽ hệ thống lại kiến thức về đường tròn và các dạng bài tập toán về đường tròn và hướng dẫn cách giải chi tiếtđể qua đó giúp các em dễ nhớ các tính chất về cung, dây cung, góc nội tiếp đường tròn, góc ở tâm đường tròn, vị trí tương đối của đường tròn,... A. Lý thuyết Đường trònI. Sự xác định của đường tròn, tính chất đối xứng của đường tròn 1. Đường tròn - Đường tròn tâm O bán kính R (R > 0) là hình gồm các điểm cách điểm O một khoảng cách bằng R. 2. Vị trí tương đối của một điểm với một đường tròn - Cho đường tròn tâm (O;R) và điểm M.
3. Cách xác định đường tròn - Qua ba điểmkhông thẳng hàngta vẽ được một và chỉ một đường tròn. 4.Tính chất đối xứng của đường tròn - Đường tròn là hình có tâm đối xứng. Tâm của đường tròn là tâm đối xứng của của đường tròn đó. - Đường tròn là hình có trục đối xứng, trục bất kỳ đường kính nào cũng là trục đối xứng của đường tròn. II. Dây của đường tròn 1. So sánh độ dài của đường kính và dây - Trong các dây của đường tròn dây lớn nhất là đường kính 2. Quan hệ vuông góc giữa đường kính và dây - Trong một đường tròn, đường kính vuông góc với 1 dây thì đi qua trung điểm của dây ấy. - Trong một đường tròn, đường kính đi qua trung điểm của 1 dây thìvuông gócvớidây ấy. 3. Liên hệ giữa dây và khoảng cách từ tâm đến dây + Trong 1 đường tròn: 2 dây bằng nhau thì cách đều tâm 2 dây cách đều tâm thì bằng nhau + Trong 2 dây của 1 đường tròn Dây nào lớn hơn thì dây đó gần tâm hơn Dây nào nhỏ hơn thì dây đó xa tâm hơn III. Vị trí tương đối của đường thẳng với đường tròn 1. Vị trí tương đối của đường thẳng với đường tròn - Cho đường tròn tâm (O;R) và đường thẳngΔ, đặt d = d(O,Δ) khi đó:
- Khi đường thẳng và đường tròn tiếp xúc nhau thì đường thẳng được gọi là tiếp tuyến của đường tròn. Điểm chung giữa đường thẳng và đường tròn gọi là tiếp điểm. 2. Dấu hiệu nhận biết tiếp tuyến của đường tròn - Nếu 1 đường thẳng là tiếp tuyến của 1 đường tròn thì nó vuông góc với bán kính đi qua tiếp điểm - Nếu1 đường thẳng đi qua một điểm của đường tròn và vuông góc với bán kính đi qua điểm đó thì đường thắng ẩy là tiếp tuyến cùa đường tròn. 3. Tính chất của hai tiếp tuyến cắt nhau - Nếuhai tiếp tuyến cùa một đường tròn cắt nhau tại một điểm thì:
4. Đường tròn nội tiếp tam giác
5. Đườngtròn bàng tiếp tam giác
IV. Vị trí tương đối của hai đường tròn 1. Tính chất đường nối tâm - Đường nối tâmcủa haiđường tròn là trục đối xứng cùa hình gồm cà hai đường tròn đó. - Nếu hai đường tròn cắtnhau thì hai giao điếm đồi xứng với nhau qua đường nối tâm. - Nếuhai đường tròn tiếp xúc nhau thì tiếp điểm nằm trên đường nối tâm. 2. Vị trí tương đối của hai đường tròn. + Cho 2 đường tròn (O; R) và (O'; r) đặt OO'=d - Hai đường tròn cắt nhau tại 2 điểm R-r - Hai đường tròn tiếp xúc nhau (có 1 điểm chung): Tiếp xúc trong d = R - r Tiếp xúc ngoài d = R + r - Hai đường trong không giao nhau Ở ngoài nhau d > R + r O chứa O' d < R - r 3. Tiếp tuyến chung của hai đườngtròn - Tiếp tuyến chung cùa hai đường trònlà đường thẳng tiếp xúc với cả hai đường tròn đó. - Tiếp tuyến chung ngoài là tiếp tuyến chung không cắt đoạn nối tâm. - Tiếp tuyến chung trong làtiếp tuyến chung cắt đoạn nối tâm. V. Liên hệ giữa cung và dây 1. Định lí 1 + Với hai cung nhỏ trong một đường tròn hay trong hai đường tròn bằng nhau: - Hai cung bằng nhau căng hai dây bằng nhau. - Hai dây bằng nhau căng hai cung bằng nhau. 2. Định lí 2 + Với hai cung nhỏ trong một đường tròn hay trong hai đường tròn bằng nhau: - Cung lớn hơn căng dây lớn hơn. - Dây lớn hơn căng cunglớn hơn. 3. Bổ sung + Trong một đường tròn, hai cung bị chắn giữa hai dây song song thì bằng nhau. + Trong một đường tròn, đường kính đi qua điếm chính giữa của một cung thì đi qua trung điểm của dây căng cung ấy. + Trong một đường tròn, đường kính đi qua trung điểm của một dây (không đi qua tâm) thì đi qua điếm chính giữa của cung bị căng bởi dây ấy. + Trong một đường tròn, đường kính đi qua điếm chính giữa của một cung thì vuông góc với dây căng cung ấy và ngược lại. VI. Góc nội tiếp đường tròn 1. Định nghĩa:Góc nội tiếplàgóc có đỉnh nằm trên đường trònvàhai cạnh chứa hai dây cung của đường tròn ấy. - Cung nằm bên trong góc được gọilàcung bị chắn. 2. Định lí: Trong một đường tròn, số đo của góc nội tiépbằng nửa số đo của cung bị chắn. 3. Hệ quả + Trong một đường tròn: - Các góc nội tiếp bằng nhau chắn các cung bằng nhau. - Các góc nội tiếp cùng chắn một cung hoặc chắn các cung bằng nhau thì bằng nhau. - Góc nội tiếp (nhỏ hơn hoặc bằng 90°có số đo bằng nửa số đo của góc ở tâmcùng chắn một cung. - Góc nội tiếp chắn nửa đường trònlà góc vuông. VI. Góc tạo bởi tiếp tuyến và dây cung 1. Định lí: Số đo của góc tạo bởi tiếp tuyến và dây cung bằng nửa số đo của cung bị chắn. 2. Hệ quả:Trong một đường tròn, góc tạo bởi tia tiếp tuyến và dây cung và góc nội tiếp cùng chắn một cung thì bằng nhau. 3. Định lí (bổ sung) - Nếu góc BAx (với đỉnh A nằm trên đường tròn, một cạnh chứa dây cung AB), cósố đobằng nửa số đo của cung AB căng dây đóvà cung này nằm bên trong góc đóthì cạnh Axlàmột tia tiếp tuyến của đường tròn. VIII. Góc ở đỉnh bên trong, và góc ở đỉnh bên ngoài đường tròn Định lí 1: Số đocủa góc có đỉnh ở bên trong đường tròn bằng nửa tổng so đo hai cung bị chắn. Định lí 2: Số đo của góc có đỉnh ở bên ngoài đường tròn bằng nửa hiệu so đo hai cung bị chắn. IX. Cung chứa góc 1. Quỹ tích cung chứa góc - Với đoạn thẳng AB và góc (00 < < 180°) cho trước thì quỹ tích các điểm M thỏamãn góc AMB = là hai cung chứa góc dựng trên đoạn AB. * Chú ý:
2. Cách vẽcung chứa góc
3. Cách giải bài toán quỹ tích - Muốn chứng minh quỹ tích (tập hợp) các điếm M thỏa mãn tính chấtTlàmột hình H nào đó, ta phải chứng minh hai phần:
Kết luận: Quỹ tích các điếm Mcó tính chấtT là hình H. X. Tứ giác nội tiếp 1. Định nghĩa: Một tứ giác có bốn đỉnh nằm trên một đường tròn được gọi là tứ giác nội tiếp đường tròn. 2. Định lí - Trong một tứ giác nội tiêp, tổng số đo 2 góc đối diện bằng 180o - Nếu một tứ giác có tổng số đo 2 góc đối diện bằng 180o thì tứ giác đó nội tiếp được đường tròn. 3. Một số dấu hiệu nhận biết tứ giác nội tiếp - Tứ giác có bốn đỉnh nằm trên một đường tròn là tứ giác nội tiếp đường tròn. - Tứ giác có tổng số đo 2 góc đối diện bằng 180othì tứ giác đó nội tiếp được đường tròn. - Tứ giác ABCD có 2 đỉnh C và D sao cho XI. Đường tròn nội tiếp, đường tròn ngoại tiếp 1. Định nghĩa
2. Địnhlí - Bất kì đa giác đều nào cũng có một và chỉ một đường tròn ngoại tiếp, có một và chỉ một đường tròn nội tiếp. - Tâm của hai đường tròn này trùng nhau và được gọi làtâm của đa giác đều. - Tâm này là giao điểm hai đường trung trực của hai cạnh hoặc là hai đường phân giác của hai góc. * Chú ý:
XII. Độ dài đường tròn, cung tròn 1. Công thức tính độ dài đường tròn (chu vi đường tròn) - Độ dài C của một đường tròn bán kính R được tính theo công thức 2. Công thức tính độ dài cung tròn Trên đường tròn bán kính R, độ dài l của một cung no được tính theo công thức: XIII. Diện tích hình tròn, hình quạt tròn 1. Công thức tính diện tích hình tròn - Diện tích S của một hình tròn bán kính R được tính theo công thức: 2. Công thức tính diện tích hình quạt tròn - Diện tích hình quạt tròn bán kính R cung no được tính theo công thức B. Các dạng bài tập về đường trònDạng 1: Chứng minh nhiều điểm cùng thuộc 1 đường tròn * Phương pháp: Chứng minh các điểm đã cho cách đều 1 điểm cho trước Ví dụ:Cho tam giác ABC có ba góc nhọn nội tiếp đường tròn (O), cácđường cao lần lượt là AD, BE, CF. Chứng minh rằng,bốn điểm B,C,E,F cùng nằm trên một đường tròn. * Lời giải: - Theo giả thiết: BE là đường cao BE AC CF là đường cao CF AB E và F cùng nhìn BC dưới một góc 900 E và F cùng nằm trên đường tròn đường kính BC. Vậy bốn điểm B,C,E,F cùng nằm trên một đường tròn. Dạng 2:Xác định tâm và bán kính của đường tròn ngoại tiếp * Phương pháp: - Tam giác thường: Vẽ hai đường trung trực, giao của 2 đường trung trực là tâm của đường tròn ngoại tiếp tam giác - Tam giác vuông: Tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác là trung điểm của cạnh huyền - Tam giác cân: Tâm của đường tròn ngoại tiếp tam giác nằm trên đường cao hạ từ đỉnh xuống đáy tam giác. - Tam giác đều: Tâm của đường tròn ngoại tiếp tam giác trùng với trọng tâm, trực tâm và tâm đường tròn nội tiếp tam giác. Ví dụ 1: Tính bán kính của đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC vuông cân có cạnh góc vuông bằng a. * Lời giải: - Theo định lý pitago ta tính chiều dài cạnh huyền, ta có:
- Vì tam giác vuông cân, nên tâm đường tròn là trung điểm của cạnh huyền và chiều dài bán kính là: Ví dụ 2: Xác định tâm và bán kính của đường tròn tâm (O) ngoại tiếp tam giác đều ABC có cạnh bằng a. * Lời giải: - Tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác đều ABC là trực tâm của tam giác ABC. - Từ A hạ đường cao AH xuống BC, ta có: - Công thức suy ra từ pitago: Tâm đường tròng là trực tâm của tam giác và có bán kính: Bài tập 1:Cho hình thoi ABCD .Gọi O là giao điểm hai đường chéo ; M,N,R,S là hình chiếu của O lần lượt trên AB , BC, CD và DA . Chứng minh 4 điểm M,N,R,S thuộc một đường tròn . * Lời giải: Chứng minh 4 tam giác vuông bằng nhau. ΔMBO =ΔNBO =ΔRBO =ΔABO (vì cạnh huyền bằng nhau ,góc nhọn bằng nhau) * Suy ra OM = ON = OR = OS * Vậy M,N,R,S O Bài tập 2:Cho Δ ABC cân tại A ; Nội tiếp Đường tròn (O) ; Đường cao AH cắt Đường tròn ở D . 1)Vì sao AD là đường kính của (O) ? 2)Tính số đo góc ACD ? 3)Cho BC = 24 cm ; AC = 20 cm ;Tính chiều cao AH và bán kính của (O) * Lời giải: 1)Vì tâm O là giao điểm của 3 đường trung trực của Δ ABC MàΔ ABC cân ở A nên đường cao AH cũng chính là trung trực O AH AD là dây qua tâm AD là đường kính 2)Nối DC; OC Ta có CO là trung tuyến mà CO = AD/2 = R ΔACD vuông ở C nên = 900 3)Vì AH là trung trực BH = HC = BC/2 =24/2 = 12 XétΔvuông AHC có : Xét Δ vuông ACD có : AC2 = AH .AD AD = AC2 / AH = 202 /16 = 25 cm R = AD /2 = 25 /2 =12,5 cm Bài tập 3:Cho đường tròn (O) đường kính AB, điểm M thuộc đường tròn, vẽ điểm N đối xứng với A qua M; BN cắt đường tròn tại C, gọi E là giao điểm của AC và BM. 1) Chứng minh:NE AB 2) Gọi F là điểm đối xứng với E qua M. Chứng minh FA là tiếp tuyến của đường tròn (O) 3) Kẻ CH AB (HAB) . Giả sử HB=R/2 , tính CB; AC theo R Bài tập 4:Cho đường tròn (O; R) đường kính AB, lấy điểm C trên đường tròn sao cho AC = R. 1) Tính BC theo R và các góc của tam giác ABC. 2) Gọi M là trung điểm của AO, vẽ dây CD đi qua M. Chứng minh tứ giác ACOD là hình thoi. 3) Tiếp tuyến tại C của đường tròn cắt đường thẳng AB tại E. Chứng minh ED là tiếp tuyến của đường tròn (O) 4) Hai đường thẳng EC và DO cắt nhau tại F. Chứng minh C là trung điểm của EF Bài tập 5:Cho hai đường tròn (O; R) và (O; R) tiếp xúc ngoài tại A. Kẻ tiếp tuyến chung ngoài BC. với B (O) và C (O') 1) Tính góc BÂC 2) Vẽ đường kính BOD. Chứng minh 3 điểm C, A, D thẳng hàng 3) Tính DA.DC 4)Chứng minh OO là tiếp tuyến của đường tròn có đường kính BC, vàtính BC? Bài tập 6:Cho đường tròn tâm O, đường kính AB. Trên đường tròn lấy 1 điểm C sao cho AC>BC. Các tiếp tuyến tại A và C của đường tròn O cắt nhau tại D , BD cắt (O) tại E .Vẽ dây cung EF//AD ,vẽ CH vuông góc với AB tại H 1) Chứng minh : AE=AF và BE=BF 2) ADCO là tứ giác nội tiếp 3) DC2=DE.DB 4) AF.CH=AC.EC 5) Gọi I là giao điểm của DH và AE , CI cắt AD tại K . Chứng tỏ : KE là tiếp tuyến của (O) 6) Từ E kẻ đường thẳng song song v ới AB cắt KB tại S , OS cắt AE tại Q . Chứng minh : 3 điểm D,Q,F thẳng hàng Hy vọng với phần ôn tập chi tiết và đầy đủ về lý thuyết đường tròn và bài tập áp dụng ở trên sẽ giúp các em nắm vững kiến thức hơn về phần này. Mọi thắc mắc các em hãy để lại bình luận dưới bài viết, chúc các em học tập tốt và đạt kết quả cao. |