Thứ bảy, 20/07/2019 - 08:38 AM
Đó là khẳng định của TS Trần Vinh, Quyền Viện trưởng Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên [WASI] khi trao đổi với Báo Nông nghiệp Việt Nam.
| |
| TS Trần Vinh. Ảnh: Kim Sơ. |
TS Trần Vinh cho biết: Từ trước đến nay, biện pháp kỹ thuật trồng xen trong vườn cà phê luôn được WASI khuyến cáo sử dụng trong sản xuất. Việc trồng xen các cây trồng phù hợp với cà phê cho phép đa dạng hóa nhiều sản phẩm nông nghiệp, tạo thêm công ăn việc làm, nâng cao và ổn định thu nhập, hạn chế rủi ro về giá cả và biến động thị trường. Ngoài ra, cây trồng xen còn đóng vai trò che bóng, chắn gió cho cà phê, hạn chế bốc hơi nước, giữ ẩm cho cây cà phê, đặc biệt trong điều kiện biến đổi khí hậu như hiện nay.
Khoảng 10 năm trở về trước, các kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy, khoảng 80% số hộ nông dân vùng Tây Nguyên không trồng cây che bóng cũng như không trồng xen các loại cây trồng khác trên vườn cà phê của mình. Nguyên nhân là do nông dân áp dụng phương thức thâm canh cao độ để đạt được năng suất cà phê cao nhất nhằm thu lại lợi nhuận trong một thời gian ngắn.
Hệ quả là chỉ sau một thời gian canh tác ngắn đa số các vườn cà phê không có cây che bóng, năng suất cao đã bị suy thoái, nhiều diện tích cà phê bị các loại bệnh phát sinh từ đất gây hại nghiêm trọng như bệnh vàng lá thối rễ dẫn đến nguy cơ thiếu tính bền vững đối với sản xuất cà phê ở Tây Nguyên.
Hiện nay, việc trồng xen các loại cây có giá trị kinh tế vào trong vườn cà phê vối là một giải pháp rất phù hợp và đã được áp dụng rộng rãi trong thực tiễn sản xuất. Các mô hình trồng xen trong vườn cà phê vối vừa tạo sản phẩm đa dạng vừa có những tương hỗ sinh học tốt, chứng minh được tính bền vững về mặt kinh tế và môi trường hơn hẳn so với cà phê trồng thuần trong điều kiện kinh tế và tự nhiên có nhiều biến động bất lợi.
Ông đánh giá thế nào về thực trạng cây trồng xen trong vườn cà phê ở Tây Nguyên?
Như đã nói ở trên, trước đây, tuy có sản lượng hàng hóa và giá trị xuất khẩu cao nhưng phần lớn diện tích cà phê ở Tây Nguyên được trồng độc canh và được thâm canh cao độ. Điều này đã tiềm ẩn nhiều yếu tố kém bền vững.
Đặc biệt trong điều kiện thời tiết cực đoan thường xuyên xảy ra, tác động rõ rệt của biến đổi khí hậu có thể gây nên những bất lợi cho sản xuất của ngành cà phê. Trong nhiều năm qua giá bán cà phê và giá bán một số loại cây trồng [sầu riêng, tiêu, bơ...] tăng giảm bất thường, làm ảnh hưởng tâm lý sản xuất của nhiều nông hộ.
Ngoài ra, theo các kết quả điều tra của WASI cho thấy rằng sau khoảng 10 năm thâm canh bằng con đường hóa học, năng suất bình quân cao [trên 4 tấn nhân/ha], đã làm cho vườn cà phê xuống cấp, sinh trưởng kém, cây bị vàng lá, khô cành và bị bệnh rễ.
Trong những năm gần đây, với việc tuyên truyền về biện pháp kỹ thuật trồng xen và nhu cầu phát triển của các cây trồng có giá trị kinh tế cao ngoài cà phê, diện tích trồng xen trong vườn cà phê của các tỉnh Tây Nguyên đã tăng lên đáng kể, một số nơi đạt được tới 50% diện tích. Kết quả điều tra gần 1.000 hộ trồng xen của WASI cho thấy loại hình trồng xen phổ biến hiện nay là trồng xen đơn cây sầu riêng, cây hồ tiêu trong vườn cà phê, chiếm 72,5% số hộ điều tra.
| |
| Mô hình trồng xen sầu riêng trong vườn cà phê cho thu nhập cao. Ảnh:Kim Sơ. |
| Chú ý mật độ hợp lý Trồng xen mạng lại hiệu quả kinh tế cao, tuy nhiên trồng như thế nào để không ảnh hưởng đến năng suất cà phê thưa ông? Cà phê vẫn phải được xem là cây trồng chủ lực trong các mô hình trồng xen hiện nay vì nó đã chứng minh tính hiệu quả và ổn định qua thời gian khá dài. Việc chọn cây trồng xen và mật độ phù hợp sẽ đem lại hiệu quả tùy theo từng thời điểm giá cả. Nếu trồng xen không đảm bảo mật độ sẽ ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng cà phê. Theo các nghiên cứu cho cả chu kỳ kinh doanh cà phê, mật độ trồng xen trong cà phê nên được tính toán làm sao để năng suất cà phê vẫn phải đạt được trên 2 tấn nhân/ha. Qua nghiên cứu chúng tôi khuyến cáo người dân trồng xen với mật vừa phải khoảng 90 cây/ha đối với muồng đen, keo dậu Cuba, cây sầu riêng, bơ... mật độ này giúp ổn định và điều hòa năng suất qua các năm [2,92 – 3,67 tấn nhân/ha], điều này giúp người sản xuất cà phê hạn chế được rủi ro do sự biến động về giá cà phê. |
Loại hình trồng xen bơ chỉ mới phát triển trong thời gian gần đây, chiếm 8,5% số hộ điều tra. Cây điều trồng trên loại hình trồng xen đơn và loại hình hỗn hợp ít phổ biến hơn, chiếm gần 6% số hộ điều tra. Các loại hình trồng xen hỗn hợp nhiều loại cây có 13,1% số hộ điều tra, chủ yếu cũng là các loại cây có giá trị kinh tế cao như sầu riêng, tiêu, bơ.
Hiện nay các loại cây trồng xen trong thời kỳ kinh doanh của cây cà phê như sầu riêng, bơ... vừa làm cây che bóng cho cà phê vừa cho thu nhập là mô hình phổ biến nhất ở tỉnh Đăk Nông, Đăk Lăk.
Vậy hiệu quả kinh tế của việc trồng xen các loại cây ăn quả trên vườn cà phê ra sao thưa ông?
Theo kết quả nghiên cứu của WASI, khu vực Tây Nguyên hiện nay đang phổ biến 4 loại cây được trồng xen trên vườn cà phê là sầu riêng, bơ, tiêu, điều, lợi nhuận đều tăng cao so với trồng thâm canh một mình cây cà phê.
Cụ thể, lợi nhuận cao nhất là mô hình xen canh sầu riêng trong vườn cà phê với mức lời từ 102 - 233 triệu đồng/ha [tăng 76 - 299% so với vườn cà phê trồng thuần], trong đó mật độ cây trồng xen 9m x 9m cho lợi nhuận cao nhất và 12m x 15m lợi nhuận thấp nhất.
Tương tự, những mô hình trồng xen canh hồ tiêu trên vườn cà phê lời từ 107 - 162 triệu đồng/ha [83 - 178%]; trong đó, trồng xen với mật độ 3m x 6m lời cao nhất và 6m x 9m lời thấp nhất.
Còn mô hình trồng bơ xen canh cũng mang lại nguồn lợi từ 81 - 117 triệu đồng/ha [tăng 39 - 120%] với lợi nhuận cao nhất ở mật độ 6m x 6m, thấp nhất 12m x 15m.
Riêng với mô hình điều xen canh cà phê thì mật độ 6m x 6m cho hiệu quả kinh tế thấp hơn trồng thuần, nhưng trồng với mật độ 12m x 12m lại thu lời 101 triệu đồng/ha [tăng 74%] và 15m x 15m lời 136 triệu đồng/ha [132%].
Việc trồng xen đem lại hiệu quả về môi trường ra sao thưa ông?
Như tôi đã nói ở trên mặc dù năng suất cà phê trung bình ở các vườn không có cây che bóng hay cây trồng xen cao hơn so với vườn có trồng cây che bóng hoặc cây trồng xen, song không đáng kể chỉ khoảng 3,6%. Các nghiên cứu của chúng tôi cũng cho thấy tại các vườn cà phê không có cây che bóng hay cây trồng xen các chỉ tiêu độ phì đất thấp hơn so với vườn cà phê có trồng cây che bóng.
Đất chua hơn, hàm lượng hữu cơ thấp hơn khoảng 1,87%, hàm lượng đạm tổng số thấp, lân dễ tiêu thấp hơn rất nhiều, chỉ bằng 33,7%, hàm lượng kali dễ tiêu thấp hơn 41,6% so với vườn trồng cây che bóng; hàm lượng các cation trao đổi thấp hơn, đặc biệt là CEC trong đất thấp hơn xấp xỉ 30%. Điều này khẳng định chắc chắn rằng nếu trồng cà phê không có cây che bóng thì khả năng suy giảm độ phì đất sẽ nhanh hơn.
Ngoài ra, việc trồng xen đã làm chu kỳ tưới nước cho cà phê kéo dài hơn do cây che bóng làm hạn chế được quá trình bốc thoát hơi nước, giữ ẩm cho đất, vì vậy lượng nước sử dụng sẽ giảm.
Ngoài ra, lá, cành rụng của các loại cây trồng xen cũng góp phần cải thiện tình trạng hữu cơ của đất, giúp đất tơi xốp và làm tăng hiệu quả sử dụng phân bón và nước. Trồng xen trong vườn cà phê đã làm tăng hiệu quả sử dụng nước 17,7%; để sản xuất 1 tấn cà phê chỉ cần 500 m3 nước, trong khi đó vườn cà phê trồng thuần cần tới 600 m3 nước. Điều này có ý nghĩa rất quan trọng trong tình hình biến đổi khí hậu hiện nay.
Xin cảm ơn ông!
| Diện tích trồng xen đang tăng nhanh Theo số liệu của Cục Trồng trọt, tính đến cuối năm 2017, diện tích trồng xen các loại cây trồng trong vườn cà phê đạt 115.282ha/617.228ha cà phê cả nước. Trong đó tỉnh Lâm Đồng có 20.858ha trồng xen/158.624ha cà phê; tỉnh Đăk Nông có 37.766ha cây trồng xen/125.888ha cà phê; Đăk Lăk có 39.077ha trồng xen/203.000ha. Còn số liệu thống kê chưa đầy đủ của Chi cục Trồng trọt và BVTV Đăk Lăk cho biết đến thời điểm hiện tại diện tích trồng xen trong vườn cà phê đã tăng lên gần 100.000ha, chiếm gần 50% diện tích cà phê toàn tỉnh, trong đó cây trồng xen chủ yếu là sầu riêng, bơ và hồ tiêu; tỉnh Gia Lai cuối năm 2017 mới có 764ha trồng xen đến thời điểm hiện tại diện tích mở rộng lên 2.339,1ha/94.900ha cà phê; tỉnh Kon Tum diện tích trồng xen đến nay đạt gần 2.000ha [khoảng 8 - 10% tổng diện tích cà phê hiện có của tỉnh]. |
Trụ sở Khu A Viện nghiên cứu rau quả - An Lạc - Trâu Quỳ - Gia Lâm - Hà Nội
Tel: 0844373666
E-mail:
Xen canh là hệ thống trồng xen hai hay nhiều loài cây trồng trên một đơn vị diện tích đồng ruộng. Mục đích là để đạt sản lượng cao thông qua việc sử dụng hợp lý các nguồn lợi tự nhiên mà hệ thống cây trồng độc canh không đạt được.[2]
Xen canh trong làm vườn và nông nghiệp là việc trồng trọt các loại cây trồng khác nhau ở gần nhau vì nhiều lý do trong đó bao gồm các lý do nhằm kiểm soát sâu bệnh, thụ phấn, cung cấp môi trường sống cho côn trùng có ích, sử dụng tối đa không gian và để làm tăng năng suất cây trồng. Xen canh là một hình thức đa canh.
Xen canh được áp dụng bởi nông dân và người làm vườn ở cả các nước công nghiệp phát triển và các nước đang phát triển vì nhiều lý do. Nhiều nguyên tắc hiện nay của việc trồng cây xen canh đã áp dụng từ nhiều thế kỷ trước trong các vườn rừng ở châu Á, và hàng nghìn năm trước ở vùng Mesoamerica.
Ở Trung Quốc, bèo hoa dâu [Azolla spp.] đã được trồng nông nghiệp ít nhất một nghìn năm qua dưới vai trò là cây xen canh với cây lúa. Chúng là loài cây sinh sống của một loại vi khuẩn lam có chức năng cố định nitơ trong bầu khí quyển, đồng thời giúp chặn ánh sáng chiếu đến các cây trồng cạnh tranh với lúa.[3]
Việc canh tác xen canh đã được các dân tộc bản địa ở châu Mỹ thực hành trong nông nghiệp dưới nhiều hình thức khác nhau trước khi người châu Âu đặt chân đến châu lục này. Các dân tộc này đã thuần hóa bí ngòi cách đây từ 8.000 đến 10.000 năm,[4][5] sau đó là ngô, rồi đến các loại đậu que, hình thành nên kỹ thuật nông nghiệp bộ ba cây trồng.[a] Cây ngô được dùng như một giàn leo cho cây đậu có thể leo, trong khi đó đậu cố định đạm, có lợi cho cây ngô và lá rộng của cây bí mang lại nhiều bóng mát giúp đất giữ ẩm và màu mỡ.[6][7][8]
Bắt đầu từ khoảng những năm 1920, nông nghiệp hữu cơ và làm vườn hữu cơ đã thường xuyên áp dụng canh tác xen canh do nhiều phương pháp bón phân, triệt cỏ dại và kiểm soát sâu bệnh khác bị cấm thực hiện.[9]
Số lượng cây trồng xen canh được sử dụng trong các hệ thống xen canh rất lớn, bao gồm các loại rau, cây ăn quả, cây trồng nhà bếp, hoa vườn và cây trồng thức ăn gia súc. Số lượng các loài bao gồm cả những loài có tương tác tích cực [các cặp loài hỗ trợ lẫn nhau] và tiêu cực [các loài cây tốt nhất không được trồng với nhau] cũng rất lớn. Kết luận cho các cặp tương tác này đến từ các thí nghiệm được kiểm soát và cả những phương pháp dân gian được lưu truyền. Ví dụ, các cây trồng thuộc họ bắp cải [Brassicaceae] phát triển tốt khi xen canh với cần tây, các cây thuộc chi hành [Allium] và các loại rau thơm, nhưng tốt nhất chúng không nên được trồng xen canh với dâu tây hoặc cà chua.[10][11][12][13][14]
Hoạt động trồng xen canh có thể thực hiện thông qua nhiều cơ chế, đôi khi có thể kết hợp nhiều cơ chế với nhau. Chúng bao gồm kiểm soát dịch hại, thụ phấn, cung cấp môi trường sống cho côn trùng có ích và sử dụng tối đa không gian; tất cả những cơ chế này đều có thể giúp tăng năng suất cây trồng.[15]
Cung cấp chất dinh dưỡng
Các nốt sần ở rễ cây họ đậu giúp cố định nitơ, hỗ trợ cho sự phát triển của các cây trồng gần đó.
Các cây họ đậu như cỏ ba lá cung cấp các hợp chất nitơ cho những cây trồng xung quanh bằng cách cố định nitơ từ không khí cùng với vi khuẩn cộng sinh trong nốt sần ở rễ của chúng. Điều này cho phép cỏ hoặc các cây trồng lân cận khác sản sinh ra nhiều protein hơn và nhờ đó phát triển mạnh hơn.[16][17][18][19]
Cây trồng để bẫy
Cây trồng để bẫy [trap crop] là các loại cây thay thế được sử dụng để thu hút sâu bệnh ra khỏi cây trồng chính. Ví dụ như cây sen cạn [Tropaeolum majus] là cây thức ăn của một số loài sâu bướm, chúng ăn chủ yếu các loài trong họ bắp cải;[20] một số nhà vườn nông nghiệp tuyên bố rằng trồng loại cây này xung quanh cây cải sẽ giúp bảo vệ cây lương thực chính khỏi bị hư hại, vì trứng của sâu bệnh được ưu tiên đẻ trên cây sen cạn.[21] Tuy nhiên, trong khi nhiều loại cây trồng để bẫy giúp chuyển sâu hại khỏi cây trồng tiêu điểm trong các thí nghiệm nhà kính, vườn và ruộng quy mô nhỏ, thì chỉ có một phần nhỏ của những loại cây này làm giảm thiệt hại do sâu bệnh ở quy mô sản xuất thương mại lớn hơn.[22]
Gây gián đoạn việc tìm kiếm cây trồng chủ
Sâu bọ bay sẽ ít gây hại hơn nếu cây trồng chủ mà chúng gây hại bị bao quanh bởi các cây trồng khác hoặc thậm chí "cây mồi" có màu xanh lục. Sâu bọ tìm vật chủ theo từng giai đoạn, đầu tiên phát hiện mùi thực vật khiến nó cố gắng đậu lên cây chủ, tránh đất trống. Nếu cây bị cô lập, thì sâu bọ chỉ cần đáp xuống bất kỳ mảng xanh nào ở gần nơi có mùi, thực hiện một "cuộc hạ cánh thích hợp". Nếu nó phát hiện thấy mình đang đậu lầm trên một cây trồng khác, nhận ra một cuộc "hạ cánh không thích hợp", nó sẽ cất cánh và bay đến một cây khác; cuối cùng nó sẽ rời khỏi khu vực nếu có quá nhiều cuộc đổ bộ "không phù hợp". Việc trồng xen canh cỏ ba lá thường được áp dụng do lớp phủ của cỏ ba lá trên mặt đất làm giảm tác động của 8 loài sâu bệnh từ 4 bộ côn trùng khác nhau. Trong một thử nghiệm, 36% ruồi rễ bắp cải đẻ trứng trên đất trống bên cạnh bắp cải [phá hoại mùa màng], so với chỉ 7% đẻ trứng bên cạnh bắp cải mọc trong cỏ ba lá [cho phép một vụ mùa tốt]. Những mồi nhử đơn giản bằng bìa cứng màu xanh lá cây cũng có tác dụng tốt tương tự như lớp phủ mặt đất.[23]
Ngăn chặn dịch hại
Một số cây xen canh giúp ngăn chặn côn trùng gây hại hoặc nấm bệnh gây hại cho cây trồng thông qua các biện pháp hóa học. Ví dụ, mùi của tán lá cúc vạn thọ được cho là có thể ngăn rệp ăn các cây lân cận.[24] Một nghiên cứu vào năm 2005 cho thấy rằng chất dầu bay hơi chiết xuất từ cúc vạn thọ Mexico thông qua phương pháp chưng cất chân không giúp làm giảm khả năng sinh sản của ba loài rệp [rệp đậu, rệp muội và rệp vảy cáo] tới 100% sau 5 ngày kể từ khi tiếp xúc.[25] Một ví dụ khác vốn quen thuộc với những người làm vườn là sự tương tác lẫn nhau của hành tây và cà rốt với các loài gây hại: mùi hành tây xua đuổi ruồi củ cà rốt, trong khi mùi cà rốt xua đuổi ruồi hành tây.[1][26]
Thu hút động vật săn mồi
Các cây xen canh tạo ra lượng dồi dào mật hoa hoặc phấn hoa trong vườn rau [Thực vật ăn côn trùng] có thể giúp khuyến khích số lượng côn trùng có ích cao hơn để kiểm soát dịch hại.[27]
Nơi trú ẩn bảo vệ
Đồn điền cà phê trồng trong bóng râm ở Costa Rica. Những cây màu đỏ trong ảnh cung cấp bóng râm; những cây ở phía trước đã được cắt tỉa để có thể tiếp xúc hoàn toàn với ánh nắng mặt trời.
Một số loại cây trồng được trồng dưới sự che chở bảo vệ của các loại cây khác nhau, dù để chắn gió hay lấy bóng râm. Ví dụ, các loại cà phê được canh tác trong bóng râm, đặc biệt là Coffea arabica theo truyền thống, được trồng dưới bóng râm mát do các cây phân tán có tán mỏng tạo ra, cho phép ánh sáng xuyên qua bụi lá cà phê nhưng bảo vệ chúng khỏi nhiệt quá nóng.[28] Các loài cây châu Á trồng phù hợp bao gồm Erythrina subumbrans [tton tong hoặc dadap], Gliricidia sepium [khae falang], Cassia siamea [muồng đen], Melia azedarach [xoan], và Paulownia tomentosa [hông lông] một loại cây gỗ hữu ích.[29]
Các phương pháp trồng xen canh đang được sử dụng hoặc đang trong quá trình thử nghiệm bao gồm:
- Làm vườn bằng ô vuông cố gắng bảo vệ cây trồng khỏi các vấn đề như sự gây hại của cỏ dại bằng cách đóng thùng chúng trong các ô đất trồng càng gần nhau càng tốt. Điều này được tạo điều kiện thuận lợi bằng cách sử dụng các cây xen canh, chúng có thể đặt ở gần nhau hơn bình thường.[30]
- Làm vườn trong rừng, nơi các cây xen canh được trồng xen kẽ để mô phỏng một hệ sinh thái, tranh đua tương tác của các loài cây trên các độ cao lên đến bảy độ cao khác nhau trong một vùng rừng.[31]
- ^ Three Sisters [tạm dịch: Ba chị em]: Ba loại cây nông nghiệp chính của các thổ dân châu Mỹ, gồm bí, ngô và đậu.
- ^ a b Amanda Plante [5 tháng 4 năm 2021]. “Companion Plants for Carrots”. hgtv. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ “Hệ thống canh tác xen canh”. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 7 năm 2019. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2019.
- ^ “Plant Resources for Human Development-Nitrogen in Rice” [PDF]. Dhakai.com. tr. 5. Bản gốc [PDF] lưu trữ ngày 4 tháng 3 năm 2016. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ Smith, B. D. [9 tháng 5 năm 1997]. “The initial domestication of Cucurbita pepo in the Americas 10,000 years ago” [PDF]. Science. 276: 932–934. Bản gốc [PDF] lưu trữ ngày 28 tháng 7 năm 2020.Quản lý CS1: ngày tháng và năm [liên kết]
- ^ “Cucurbitaceae--Fruits for Peons, Pilgrims, and Pharaohs”. Đại học California tại Los Angeles. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 10 năm 2013. Truy cập ngày 2 tháng 9 năm 2013.
- ^ Mount Pleasant, Jane [2006]. “The science behind the Three Sisters mound system: An agronomic assessment of an indigenous agricultural system in the northeast”. Trong Staller, John E.; Tykot, Robert H.; Benz, Bruce F. [biên tập]. Histories of Maize: Multidisciplinary Approaches to the Prehistory, Linguistics, Biogeography, Domestication, and Evolution of Maize. Amsterdam: Academic Press. tr. 529–537. ISBN 978-1-5987-4496-5.
- ^ Landon, Amanda J. [2008]. “The 'How' of the Three Sisters: The Origins of Agriculture in Mesoamerica and the Human Niche”. Nebraska Anthropologist. 23: 110–124. ISSN 1555-4937. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 8 năm 2021. Truy cập ngày 30 tháng 8 năm 2021.
- ^ Bushnell, G. H. S. [1976]. “The Beginning and Growth of Agriculture in Mexico”. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. 275 [936]: 117–120. doi:10.1098/rstb.1976.0074.
- ^ “5 Secrets to Vegetable Garden, Companion Planting Revealed”. Organic Authority. 22 tháng 10 năm 2018. Lưu trữ bản gốc ngày 1 tháng 5 năm 2019. Truy cập ngày 1 tháng 5 năm 2019.
- ^ “Cornell University Cooperative Extension - Companion Planting” [PDF]. Bản gốc [PDF] lưu trữ ngày 21 tháng 2 năm 2014. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ “Companion Plants”. Alabama Cooperative Extension System. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 4 năm 2015. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ Riotti, Louise [2004]. Carrots love tomatoes & roses love garlic: Secrets of companion planting for successful gardening. Storey Publishing. Chapter 1: Vegetables; Chapter 2: Herbs.
- ^ Riesselman, Leah. Companion planting: A method for sustainable pest control [PDF] [Bản báo cáo kỹ thuật]. Đại học tiểu bang Iowa. RFR-A9099. Bản gốc [PDF] lưu trữ ngày 14 tháng 5 năm 2013. Truy cập ngày 22 tháng 3 năm 2014.
- ^ Nardozzi, Charlie [2010]. “Companion and Interplanting”. National Gardening Association. Lưu trữ bản gốc ngày 7 tháng 10 năm 2016. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ McClure, Susan [1995]. Companion Planting Made Easy [PDF]. Hpfb.org. tr. 4–6. Truy cập ngày 9 tháng 2 năm 2022. trích từ McClure, Susan [1994]. Companion Planting. Rodale Press. ISBN 978-0-87596-616-8.
- ^ Wagner, S. C. [2011]. “Biological Nitrogen Fixation”. Nature Education Knowledge. 3 [10]: 15. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 9 năm 2018. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ Wang, Qi; Yang, Shengming [2017]. “Host-secreted antimicrobial peptide enforces symbiotic selectivity in Medicago truncatula”. PNAS. 114 [26]: 6854–6859. doi:10.1073/pnas.1700715114. PMC 5495241. PMID 28607058.
- ^ Postgate, J. [1998]. Nitrogen Fixation. Cambridge University Press. Chapter 1: The nitrogen cycle; Chapter 3: Physiology; Chapter 4: The free-living microbes.
- ^ Smil, Vaclav [2000]. Cycles of Life. Scientific American Library. Chapter: Reactive nitrogen in the biosphere. ISBN 978-0716760399.
- ^ “Cabbage caterpillars”. Royal Horticultural Society. Bản gốc lưu trữ ngày 25 tháng 2 năm 2013. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ Pleasant, Barbara [10 tháng 5 năm 2011]. “Organic Pest Control: What Works, What Doesn't”. Mother Earth News [246]: 36–41.
- ^ Holden, Matthew H.; Ellner, Stephen P.; Lee, Doo-Hyung; Nyrop, Jan P.; Sanderson, John P. [1 tháng 6 năm 2012]. “Designing an effective trap cropping strategy: the effects of attraction, retention and plant spatial distribution”. Journal of Applied Ecology. 49 [3]: 715–722. doi:10.1111/j.1365-2664.2012.02137.x.
- ^ Finch, S.; Collier, R. H. [2003]. “Insects can see clearly now the weeds have gone” [PDF]. Biologist. 50 [3]: 132–135. Lưu trữ [PDF] bản gốc ngày 1 tháng 8 năm 2020. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ Pleasant, Barbara. “Attract Hoverflies for Organic Aphid Control”. Mother Earth News. Lưu trữ bản gốc ngày 1 tháng 8 năm 2020. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ Tomova, Blagovesta S.; Waterhouse, John S.; Doberski, Julian [2005]. “The effect of fractionated Tagetes oil volatiles on aphid reproduction”. Entomologia Experimentalis et Applicata. 115 [1]: 153–159. doi:10.1111/j.1570-7458.2005.00291.x. ISSN 1570-7458. S2CID 86565848.
- ^ “Companion Planting Guide”. Thompson & Morgan. Lưu trữ bản gốc ngày 2 tháng 1 năm 2018. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ “Pacific Northwest Nursery IPM. Flowers, Sweets and a Nice Place to Stay: Courting Beneficials to Your Nursery”. Đại học tiểu bang Oregon. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 4 năm 2014. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ Rice, Robert [2010]. “The Ecological Benefits of Shade-Grown Coffee: The Case for Going Bird Friendly”. Smithsonian. Lưu trữ bản gốc ngày 1 tháng 5 năm 2019. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ Winston, Edward; Op de Laak, Jacques; Marsh, Tony; Lempke, Herbert; Chapman, Keith. “Arabica Coffee Manual for Lao-PDR: Chapter 3 Field Management & Planting Trees”. Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc. Lưu trữ bản gốc ngày 1 tháng 5 năm 2019. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ Bartholomew, Mel [2013]. All New Square Foot Gardening [ấn bản 2]. Cool Springs Press. ISBN 978-1591865483.
- ^ McConnell, Douglas John [1992]. The Forest-Garden Farms of Kandy, Sri Lanka. tr. 1. ISBN 978-9251028988. Lưu trữ bản gốc ngày 9 tháng 8 năm 2021. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022. Xem thêm: McConnell, Douglas John [1973]. The economic structure of Kandyan forest-garden farms. OCLC 5776386.
| “Xen canh” là một bài viết tốt của Wikipedia tiếng Việt. Mời bạn xem phiên bản đã được bình chọn vào ngày 9 tháng 3 năm 2022 và so sánh sự khác biệt với phiên bản hiện tại. |
Lấy từ “//vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Xen_canh&oldid=68293753”