| Ninh Thuận đang từng bước trở thành trung tâm năng lượng tái tạo của cả nước |
Chuyển mình
Dòng sông Dinh như một dải lụa chảy ngang qua miền đất Phan Rang đầy nắng gió. Bao đời qua, sông Dinh đã trở thành chứng nhân cho những thăng trầm của vùng đất Ninh Thuận. Trong ký ức của người dân, vẫn nhớ khoảng thời gian khó khăn khi quê hương không có gì ngoài “đặc sản” nắng như phang và gió như rang.
Năm 1991, Quốc hội đã quyết định tách tỉnh Thuận Hải thành 2 tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận. Từ ngày 1/4/1992, tỉnh Ninh Thuận được tái lập với 4 huyện thị, gồm thị xã Phan Rang - Tháp Chàm, huyện Ninh Sơn, Ninh Hải, Ninh Phước. Quyết định đó là mốc lịch sử có ý nghĩa quan trọng của Ninh Thuận.
Sau 30 năm tái lập, tỉnh Ninh Thuận đã có bước chuyển mình mạnh mẽ
Tỉnh Ninh Thuận đặt mục tiêu đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2021-2030 là 10,84%/năm. Đến năm 2030, GRDP bình quân đầu người đạt 200 triệu đồng; kinh tế biển chiếm 45 - 46% GRDP.
Về cơ cấu kinh tế: nông nghiệp và thủy sản chiếm 18-19% vào năm 2025 và chiếm 12-13% vào năm 2030; công nghiệp - xây dựng chiếm 42-43% vào năm 2025 và chiếm 47-48% vào năm 2030; các ngành dịch vụ chiếm 39-40% vào năm 2025 và chiếm 40-41% vào năm 2030 trên tổng GRDP của tỉnh.
Ngày ấy, Ninh Thuận đối diện với vô vàn khó khăn, khi xuất phát điểm nền kinh tế quá thấp, cơ sở hạ tầng kỹ thuật nghèo nàn. Là tỉnh thuần nông nhưng khí hậu lại khô hạn, vì vậy, cuộc sống người dân rất khó khăn. Những tưởng, cái nắng và gió khắc nghiệt sẽ kìm hãm cuộc sống của người dân Ninh Thuận mãi. Nhưng không, với quyết tâm biến những điều không thể thành có thể, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Ninh Thuận đã vượt qua gian khó, tạo nên bước nhảy vọt thần kỳ.
Những thay đổi của Ninh Thuận có thể nhìn thấy và cảm nhận rõ. Đó là những cánh đồng điện gió, điện mặt trời thay cho triền đồi khô cằn. Những bãi biển, thắng cảnh hoang sơ ngày trước, bây giờ là những điểm du lịch nổi tiếng, với những khu du lịch đẳng cấp được doanh nghiệp rót vốn đầu tư. Ninh Thuận đã chen chân vào nhóm những địa phương có tốc độ tăng trưởng kinh tế ấn tượng. Vùng cát Ninh Thuận đã thật sự chuyển mình.
Ông Trần Quốc Nam, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận cho biết, chặng đường 30 năm tái lập tỉnh, kinh tế của Ninh Thuận đã có sự phát triển vượt bậc, khi tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh [GRDP] năm 2021 tăng gấp 69,6 lần năm 1992, tốc độ tăng trưởng bình quân 8,14%/năm. Đáng chú ý, giai đoạn 2011 đến 2020 là chặng đường Ninh Thuận nâng tầm vị thế, phát triển toàn diện theo hướng nhanh và bền vững.
Ba năm gần đây, mặc dù đối diện với nhiều khó khăn do tác động của đại dịch Covid-19, nhưng tốc độ tăng trưởng GRDP của Ninh Thuận thuộc nhóm đứng đầu cả nước, như năm 2019 tăng 14,69%; năm 2020 tăng 10,02%; năm 2021 tăng 9%; quy mô nền kinh tế đến năm 2021 đạt 40.777 tỷ đồng, tăng 4,61 lần so với năm 2010…
Thu hút đầu tư vào tỉnh Ninh Thuận tăng cao, nếu như năm 1994 chỉ có 1 dự án FDI, thì nay đã thu hút được 35 dự án, với tổng vốn đăng ký 26.509 tỷ đồng. Ngoài ra, có 396 dự án đầu tư trong nước với tổng vốn đăng ký 161.108 tỷ đồng.
“Trong chặng đường sau khi tái lập tỉnh, Ninh Thuận đã nỗ lực biến khó khăn, thách thức thành cơ hội phát triển. Các khâu đột phá về năng lượng tái tạo, du lịch phát huy hiệu quả. Đến hết năm 2021, toàn tỉnh có 49 dự án năng lượng tái tạo, quy mô công suất 3.055 MW, đóng góp lớn vào tăng trưởng chung của tỉnh. Trong 3 năm, từ 2019 đến 2021, tăng trưởng GRDP thuộc các tỉnh đứng đầu cả nước, riêng ngành năng lượng đóng góp 70-80% tăng trưởng GRDP của tỉnh trong bối cảnh chịu tác động nặng nề của đại dịch Covid-19. Sau 30 năm xây dựng và phát triển, nền kinh tế của Ninh Thuận phát triển mạnh mẽ. Đến cuối năm 2021, GRDP bình quân đầu người đạt 68,4 triệu đồng, gấp 49,9 lần so với năm 1992, rút ngắn khoảng cách chênh lệch so với cả nước”, ông Nam chia sẻ.
Tạo dựng giá trị khác biệt
Theo PGS-TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, hầu như tất cả các điều kiện và nguồn lực cơ bản để phát triển kinh tế theo phương thức truyền thống đối với Ninh Thuận đều là bất lợi. Song với tinh thần đổi mới, Ninh Thuận đã chọn cách phát triển “đảo logic”. Đây là một sự lựa chọn khác thường và nó đem lại những kết quả phi thường, mang lại sự đổi đời. Cách phát triển “đảo logic” của Ninh Thuận là lựa chọn hướng phát triển mới, có thể biến những bất lợi của phát triển theo phương thức truyền thống thành lợi thế phát triển hiện đại.
“Nắng to, gió lớn, đất khô cằn - những thứ đã khiến Ninh Thuận trong suốt nhiều thế kỷ là một vùng đất nghèo khó, đến mức tưởng như là cạn kiệt sinh lực phát triển, thì nay trở thành nguồn lực phát triển hiện đại mạnh mẽ hiếm thấy. Biến toàn bộ khung cảnh hoang sơ và khốc liệt của “cát, đá, nắng cháy và biển xanh” trở thành tài nguyên du lịch hạng nhất. Thành tựu mà Ninh Thuận đạt được trong những năm qua là phi thường”, ông Trần Đình Thiên khẳng định.
Đến nay, Ninh Thuận đã định hình một cơ cấu ngành kinh tế dựa trên các trụ cột căn bản là mới và khác là ngành năng lượng tái tạo, du lịch đẳng cấp và chuỗi nông sản đặc sản, thay thế rất nhanh cấu trúc kinh tế truyền thống dựa chủ yếu vào kinh tế nông nghiệp.
Thành tựu sau 30 năm đổi mới của Ninh Thuận đã được khẳng định; tuy nhiên đó chỉ là khởi đầu cho khát vọng phát triển của địa phương này. Quy hoạch tỉnh Ninh Thuận thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đặt ra slogan là “Ninh Thuận - Miền đất hội tụ những giá trị đặc biệt”. Mục tiêu đến năm 2025, Ninh Thuận trở thành tỉnh phát triển khá của khu vực và cả nước; là một trong những trung tâm năng lượng tái tạo, năng lượng sạch. Đến năm 2030, trở thành tỉnh có mức thu nhập bình quân thuộc nhóm trung bình cao. Đến năm 2050, Ninh Thuận sẽ trở thành tỉnh có nền kinh tế đa dạng và thịnh vượng, phát triển đạt mức cao so với các địa phương khác trong cả nước, là một tỉnh xanh và có môi trường sống tốt, phát triển bền vững.
Năm lĩnh vực quan trọng được Ninh Thuận lựa chọn làm mũi nhọn đột phá là năng lượng tái tạo và năng lượng sạch; du lịch; công nghiệp chế biến, chế tạo gắn với cảng biển và logistics; nông nghiệp công nghệ cao; xây dựng và kinh doanh bất động sản…
Theo TS. Trần Du Lịch, thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ, xét về tiềm năng và triển vọng phát triển thì Ninh Thuận có nhiều cơ hội để bứt phá. 5 trụ cột tăng trưởng kinh tế mà Ninh thuận đang có lợi thế sẽ tạo nên những giá trị đặc biệt cho địa phương này.
“Xuất phát từ tình hình thực tiễn, trong 10 năm tới, Ninh Thuận cần tập trung vào những giải pháp mang tính chất đột phá như tạo sự chuyển biến mạnh mẽ môi trường đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh địa phương để thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước; tạo nên một làn sóng đầu tư chưa từng có ở Ninh Thuận; đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và ưu tiên xây dựng giao thông hành lang ven biển và hệ thống giao thông kết nối tam giác kinh tế: Nha Trang - Đà Lạt - Phan Rang - Tháp Chàm, nhằm tạo cơ sở hạ tầng cho ngành du lịch.
Hiện nay, hệ thống giao thông kết nối giữa Ninh Thuận với Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam đã cải thiện đáng kể. Bên cạnh đó, những ưu đãi về giá đất, thuế các loại… đang tạo ra lợi thế để Ninh Thuận thu hút đầu tư. Với cơ hội do các hiệp định thương mại tự do [FTA] song phương và đa phương mang lại, các nhà đầu tư đang tìm kiếm những địa bàn có lợi thế sản xuất hàng xuất khẩu, nên Ninh Thuận cần xem đây là cơ hội vàng”, ông Trần Du Lịch đề xuất.
Ông Nguyễn Đức Thanh, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Thuận khẳng định, những thành tựu mà tỉnh đạt được sau 30 năm tái lập rất đỗi tự hào và vô cùng ý nghĩa. Chưa bao giờ, Ninh Thuận có được tiềm lực và vị thế như hôm nay. Vì vậy, Ninh Thuận sẽ tiếp tục tận dụng thời cơ, nỗ lực hơn để hoàn thành thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ mà Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIV đã đề ra. Đưa Ninh Thuận trở thành tỉnh có mức thu nhập bình quân thuộc nhóm trung bình cao của cả nước, nâng cao hơn nữa đời sống của nhân dân.
Từ nền tảng được tạo dựng sau 30 năm tái lập tỉnh, Ninh Thuận đang tiến những bước nhanh và vững chắc đến tương lai.
Khamphaninhthuan.com – Dựa theo tiến trình và tài liệu lịch sử của Việt Nam thì không có lý do nào để bàn cải “Ninh Thuận trước kia là vùng đất của Champa”. Tuy nhiên, sự Nam tiến mở rộng lãnh thổ của các triều đại phong kiến đã sáp nhập vùng đất xứ Panduranga xưa vào Đại Việt. Sự Nam tiến và sáp nhập này đã tạo nên một bản đồ hình chữ S thống nhất và độc lập hiện nay sau bao biến cố lịch sử. Và đó là tất cả những gì viết lên lịch sử hình thành tỉnh Ninh Thuận ngày nay.
Để nói về lịch sử hình thành tỉnh Ninh Thuận quả là một quá trình dài trong nghiên cứu. Thế nhưng, để có cái nhìn cơ bản về lịch sử hình thành tỉnh Ninh Thuận thì có thể bắt đầu qua hai giai đoạn đấu tranh chống Pháp và Mĩ. Bởi lẽ, đây là hai giai đoạn mà tỉnh Ninh Thuận có nhiều thay đổi quan trọng.
Quyết định của toàn quyền Đông Dương Pháp
Theo nhà sử học Dương Trung Quốc viết trong cuốn “Việt Nam những sự kiện lịch sử”, ngày 20 tháng 5 năm 1901, Toàn quyền Đông Dương ra quyết định thành lập tỉnh Phan Rang [tiền thân và tỉnh lỵ của Ninh Thuận ngày nay].
Những đơn vị hành chính trực thuộc tỉnh Phan Rang lúc này là Đạo Ninh Thuận, huyện Anh Phước, huyện Tân Khai, đều được tách ra từ tỉnh Khánh Hòa. Bên cạnh đó, theo quyết định của toàn quyền Đông Dương, Đà Lạt là đại lý hành chính của tỉnh Phan Rang. Tuy nhiên, trong vòng 10 năm [1901 – 1922], toàn quyền Đông Dương đã có nhiều quyết định thay đổi. Theo đó:
Nghị định ngày 9 tháng 2 năm 1913: tỉnh Phan Rang bị xóa bỏ, phần phía bắc nhập vào tỉnh Khánh Hòa, còn phần phía nam gọi là đại lý hành chính, thuộc tỉnh Bình Thuận.
Nghị định ngày 10-5-1914: phân chia địa lý Phan Rang thành hai khu vực: khu vực cho đồng bào thiểu số cư trú [tức huyện Tân Khai] vẫn để trực thuộc tỉnh Bình Thuận, khu vực người Việt và người Chăm cư trú sát nhập vào tỉnh Khánh Hòa.
Nghị định ngày 5 tháng 7 năm 1992: tỉnh Phan Rang, còn gọi là tỉnh Ninh Thuận, được tái lập. Tỉnh gồm phủ Ninh Thuận và huyện An Phước [nơi người Chăm cư trú], do một Công sứ Pháp cai trị. Dưới Công sứ còn có một Quản đạo.
Sự thay đổi từ năm 1954 – 1977
Sau những quyết định thay đổi của toàn quyền Đông Dương thời Pháp thuộc. Tỉnh Ninh Thuận tiếp tục có nhiều thay đổi dưới thời Mĩ và chính quyền Sài Gòn. Cụ thể, vào năm 1958 tỉnh Ninh Thuận gồm có 3 quận [24 xã]: Thanh Hải [quận lị Khánh Hải], An Phước [quận lị Hậu Phước], Bửu Sơn [quận lị An Sơn]. Tiếp tục đến ngày 6 tháng 4 năm 1960, thì thành lập quận Du Long, do tách một phần đất quận Bửu Sơn và một phần đất của quận Cam Lâm, tỉnh Khánh Hòa. Quận lị đặt tại Karom, xã Cam Ly.
Trước ngày 16 tháng 4 năm 1975, Ninh Thuận gồm có 5 quận là Thanh Hải, An Phước, Bửu Sơn, Du Long và Sông Pha. Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, Ninh Thuận được sáp nhập với Bình Thuận, Tuyên Đức, Lâm Đồng để thành lập tỉnh mới là Thuận Lâm. Tháng 2 năm 1976, các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận và Bình Tuy hợp nhất thành tỉnh Thuận Hải. Lúc này tỉnh Ninh Thuận cũ có thị xã Phan Rang và 3 huyện là Ninh Sơn, Ninh Hải và An Phước.
Ngày 27 tháng 4 năm 1977, Theo Quyết Định số 124/CP của Hội đồng Chính phủ Việt Nam, 1 thị xã và 3 huyện của Ninh Thuận hợp nhất thành 2 huyện là huyện An Sơn [thị trấn huyện lỵ Tháp Chàm] và huyện Ninh Hải mới [thị trấn huyện lỵ Phan Rang].
Tổ chức hành chính sau 1975
Sau khi thủ tướng Chính Phủ ký quyết định chia tỉnh Thuận Hải thành hai tỉnh Bình Thuận và Ninh Thuận vào ngày 26 tháng 12 năm 1991. Tỉnh Ninh Thuận chính thức được tái lập và đi vào hoạt động ngày 1 tháng 4 năm 1992 với các đơn vị hành chính gồm thị xã Phan Rang – Tháp Chàm và 3 huyện: Ninh Hải, Ninh Phước, Ninh Sơn. Tiếp tục sau đó, vào những năm 1992, 2000, 2005, 2007 và 2009, các đơn vị hành chính khác lần lượt được thành lập và đi vào hoạt động.
Cho đến ngày nay, Ninh Thuận có 7 đơn vị hành chính trực thuộc gồm 1 thành phố và 6 huyện. Các đơn vị hành chính có tất cả 65 đơn vị hành chính cấp xã, 15 đơn vị hành chính cấp phường. Cụ thể, thành phố Phan Rang – Tháp Chàm gồm 15 phường và 1 xã; huyện Ninh Hải gồm 1 thị trấn và 8 xã; huyện Ninh Phước gồm 1 thị trấn và 8 xã; huyện Ninh Sơn gồm 1 thị trấn và 7 xã, huyện Bác Ái có 8 xã, huyện Thuận Bắc có 8 xã và huyện Thuận Nam có 8 xã.