Ví dụ về bài toán quản lý tin học 12
Ví dụ 1:
Giả sử phải xây dựng một CSDL để quản lí mượn/trả sách ở thư viện, theo em cần phải lưu trữ những thông tin gì? Hãy cho biết những việc phải làm để đáp ứng nhu cầu quản lí của người thủ thư.
Hướng dẫn giải
Để trả lời được câu hỏi này các em cần xác định:
- Để quản lí sách cần thông tin gi?
- Để quản lí người mượn cần thông tin gì?
- Để biết về những ai đang mượn sách và những sách nào đang cho mượn, cần những thông tin gì?
- Để phục vụ một bạn đọc:
+ Người thủ thư có cần kiểm tra để biết người đó có phải là bạn đọc của thư viện hay không?
+ Có tra cứu xem sách mà bạn đọc cần có còn hay không?
+ Có phải vào sổ trước khi đưa sách cho bạn đọc không?
Ví dụ 2
- Đối tượng cần quản lý trong bài toán quản lý thư viện là: Sách và Bạn đọc, quá trình mượn sách của bạn đọc.
- Thông tin cần lưu trữ:
- Sách: Mã sách, tên sách, tác giả, số lượng, tên nhà xuất bản,...
- Bạn đọc: Mã bạn đọc, tên bạn đọc, ngày sinh, địa chỉ,...
- Quản lý mượn: Mã bạn đoc, mã sách, số lượng mượn, ngày mượn, ngày trả.
Ví dụ 3
Ví dụ, để quản lí thư viện CD gia đình ta có đối tượng quản lí là các CD. Thông tin cần lưu trữ cho một CD có thể là:
- Số hiệu đĩa.
- Tên đĩa.
- Tên bài hát.
- Nhạc sĩ.
- Ca sĩ [ban nhạc] thực hiện.
- Nơi cất giữ.
Cùng Top lời giải đi tìm hiểu về bài toán quản lí tin học nhé.
1. Bài toán quản lí
• Công việc quản lý rất phổ biến và mọi tổ chức đều có nhu cầu quản lý: công ty, khách sạn, bệnh viện, cửa hàng, …
Ví dụ: Quản lý học sinh nhà trường
• Thông tin về các học sinh trong lớp được tập hợp lại thành một hồ sơ lớp, nó như là một bảng mà mỗi cột tương ứng một mục thông tin, mỗi hàng chứa bộ thông tin về một học sinh.
• Hồ sơ quản lý học sinh của nhà trường là tập hợp các hồ sơ lớp.
• Việc bổ sung, sữa chữa, xoá hồ sơ gọi là cập nhật hồ sơ.
• Việc lập hồ sơ không chỉ đơn thuần lưu trữ mà chủ yếu để khai thác, phục vụ các yêu cầu quản lý nhà trường: tìm kiếm, sắp xếp, phân loại, thống kê, tổng hợp, …
2. Các công việc thường gặp khi xử lí thông tin của một tổ chức
a] Tạo lập hồ sơ
• Để tạo lập hồ sơ, cần thực hiện các công việc như sau:
• Xác định chủ thể cần quản lý
Ví dụ: trong bài toán quản lý trên chủ thể cần quản lý là học sinh
• Xác định cấu trúc hồ sơ.
Ví dụ: hồ sơ mỗi học sinh là một hàng có nhiều cột [thuộc tính]
• Thu thập, tập hợp hồ sơ thông tin cần thiết cho hồ sơ từ nhiều nguồn khác nhau và lưu trữ chúng theo đúng cấu trúc đã xác định.
Ví dụ: hồ sơ lớp dưới, kết quả điểm thi học kì các môn, …
b] Cập nhật hồ sơ
• Thông tin lưu trữ trong hồ sơ cần được cập nhật kịp thời để đảm bảo phản ánh kịp thời, đúng thực tế:
+ Sửa chữa hồ sơ: thay đổi một vài thông tin không còn đúng.
+ Thêm hồ sơ: bổ sung thêm hồ sơ cho cá thể mới tham gia tổ chức.
+ Xoá hồ sơ: xoá hồ sơ của cá thể mà tổ chức không quản lý
c] Khai thác hồ sơ
• Việc tạo lập, lưu trữ và cập nhật hồ sơ là để khai thác chúng, phục vụ cho việc quản lí, gồm các công việc sau:
+ Sắp xếp hồ sơ theo một tiêu chí nào đó phù hợp với yêu cầu.
+ Tìm kiếm là tra cứu các thông tin có sẵn thoả mãn một số điều kiện nào đó.
+ Thống kê cách khai thác hồ sơ dựa trên tính toán để đưa ra các thông tin đặc trưng.
+ Lập báo cáo là sử dụng các kết quả tìm kiếm, thống kê, sắp xếp các bộ hồ sơ theo một yêu cầu nào đó.
3. Hệ cơ sở dữ liệu
a] Khái niệm cơ sở dữ liệu và hệ cơ sở dữ liệu
• Một cơ sở dữ liệu [Database]: là một tập hợp các dữ liệu có liên quan với nhau, chứa thông tin của một tổ chức nào đó, được lưu trữ trên các thiết bị nhớ để đáp ứng nhu cầu khai thác thông tin của nhiều người dùng với nhiều mục đích khác nhau.
Ví dụ: hồ sơ [trong ví dụ trên] được lưu trữ ở bộ nhớ ngoài của máy tính có thể xem là một CSDL [gọi là CSDL lớp].
• Việc ứng dụng CSDL trong hầu hết các hoạt động xã hội đều trở nên phổ biến, quen thuộc.
• Kết xuất thông tin từ các CSDL không chỉ phục vụ kịp thời, chính xác công việc quản lý, điều hành và lưu trữ, khai thác thông tin mà còn trở thành một công việc thường xuyên đáp ứng thoả mãn, nhu cầu con người.
• Hệ quản trị cơ sở dữ liệu [Database Management System] là phần mềm cung cấp môi trường thuận lợi và hiệu quả để tạo lập, lưu trữ và khai thác thông tin của CSDL.
• Phần mềm cung cấp môi trường thuận lợi và hiệu quả để tạo lập, lưu trữ và khai thác thông tin của CSDL gọi là hệ QTCSDL.
• Hệ cơ sở dữ liệu để chỉ một CSDL cùng với hệ QTCSDL quản trị và khai thác CSDL đó.
• Ngoài ra còn có các phần mềm ứng dụng được xây dựng dựa trên hệ quản trị CSDL để thuận tiện việc khai thác CSDL
• Để lưu trữ và khai thác thông tin bằng máy tính cần phải có:
+ CSDL
+ Hệ QTCSDL
+ Các thiết bị vật lý [máy tính, đĩa cứng, mạng máy tính…]
b] Các mức thể hiện của CSDL
• Mức vật lý:
+ Cần hiểu chi tiết CSDL được lưu trữ như thế nào?
+ CSDL vật lí của một hệ CSDL là tập hợp các tệp dữ liệu tồn tại trên các thiết bị nhớ
• Mức khái niệm:
+ Những dữ liệu nào được lưu trữ trong hệ CSDL?
+ Giữa các dữ liệu có các mối quan hệ nào?
• Mức khung nhìn:
+ Thể hiện phù hợp của CSDL cho mỗi người dùng
+ Mức hiểu CSDL của người dùng thông qua khung nhìn là mức khung nhìn.
+ Một CSDL có thể có nhiều khung nhìn
c] Các yêu cầu cơ bản của hệ CSDL
• Tính cấu trúc: thông tin trong CSDL được lưu trữ theo một cấu trúc xác định
• Tính toàn vẹn: Các giá trị dữ liệu được lưu trữ trong CSDL phải thỏa mãn một số ràng buộc, tùy thuộc vào hoạt động của tổ chức mà CSDL phản ánh
• Ví dụ: thư viện quy định mỗi người mượn không quá 5 cuốn sách, CSDL của thư viện phải phù hợp với hạn chế đó.
• Tính nhất quán: Sau những thao tác cập nhật dữ liệu và ngay cả khi có sự cố [phần cứng hay phần mềm] xảy ra trong quá trình cập nhật, dữ liệu trong CSDL phải bảo đảm tính đúng đắn
• Tính an toàn và bảo mật thông tin: CSDL cần được bảo vệ an toàn, phải ngăn chặn được truy xuất không được phép và phải khôi phục được CSDL khi có sự cố ở phần cứng hay phần mềm. Mỗi nhóm người dùng CSDL có quyền hạn và mục đích sử dụng khác nhau. Cần phải có những nguyên tắc và cơ chế bảo mật khi trao quyền truy xuất dữ liệu cho người dùng
• Tính độc lập: Vì một CSDL phải phục vụ cho nhiều mục đích khác nhau nên dữ liệu phải độc lập với các ứng dụng, không phụ thuộc vào bài toán cụ thể, không phụ thuộc vào phương tiện lưu trữ và xử lí, có 2 mức độc lập dữ liệu: mức vật lí và mức khái niệm.
• Tính không dư thừa: Trong CSDL thường không lưu trữ những dữ liệu trùng lặp, những thông tin có thể dễ dàng suy diễn hay tính toán được từ những dữ liệu đã có.
d] Một số ứng dụng.
• Cơ sở giáo dục và đào tạo cần quản lí thông tin người học, môn học, kết quả, …
• Cơ sở kinh doanh cần có CSDL về thông tin khách hàng, sản phẩm,…
• Cơ sở sản xuất cần quản lí dây chuyền thiết bị, theo dõi việc sản xuất, …
• Tổ chức tài chính cần lưu thông tin về cổ phần, tình hình kinh doanh, …
• Ngân hàng cần quản lý các tài khoản, các giao dịch, …
• Hãng hàng không cần quản lý các chuyến bay, việc đăng kí lịch bay, ...
Khi cấp một thẻ mượn cho một độc giả mới thì cập cập nhật bảng nào?
Khi một bạn đọc mượn sách thì cần cập nhật những bảng nào?
Trong bảng PHIEUMUON, thông tin ngày cần trả phải chịu ràng buộc nào?
Khi một bạn đọc đến trả sách, cần cập nhật những bảng nào?
Khi có hóa đơn nhập sách mới cần cập nhật những bảng nào?
Tập hợp các bảng trên đã đủ quản lí quá trình quản lí sách, mượn/trả và đọc sách chưa? Nếu chưa, cần bổ sung thêm bảng nào? Với các thông tin nào?
Tóm tắt nội dung Bài giảng Tin học 12 - Bài tập và thực hành 1: Tìm hiểu hệ cơ sở dữ liệu, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút "TẢI VỀ" ở trên
TRẦN HỮU TRANG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TIN HỌC 12 Đặng Hữu Hoàng Bài tập và thực hành 1 TÌM HIỂU HỆ CƠ SỞ DỮ LIỆU Thời gian 2 tiết BÀI TẬP 1 Tìm hiểu nội quy thư viện, thẻ thư viện, phiếu mượn/phiếu trả sách, sổ quản lí sách,… của thư viện trường trung học phổ thông? Các nhóm tự tìm hiểu theo các nội dung sau: Nội qui thư viện. Một số thẻ/phiếu. Sổ sách theo dõi quá trình quản lí sách và mượn/trả của thư viện trường THPT. Lập kế hoạch dự trù kinh phí mua sách. THẢO LUẬN BÀI 1 Các nhóm thảo luận và báo cáo các tư liệu thu thập được? BÀI TẬP 2 Kể tên các hoạt động chính của thư viện [mua và nhập sách, thanh lí sách, cho mượn sách,…? Các hoạt động chính của thư viện là: * Quản lí sách: như nhập/xuất sách vào/ra kho, thanh lí sách, đền bù sách hoặc tiền. * Mượn/trả sách: cho mượn, nhận trả sách, tổ chức thông tin về sách và tác giả. * Cách thức giải quyết sự cố vi phạm nội quy. Các nhóm thảo luận và trình bày các hoạt động chi tiết về quản lí sách, mượn/trả sách theo câu hỏi sau? THẢO LUẬN BÀI 2 Trong mỗi hoạt động, các đối tượng tham gia phải thực hiện những nhiệm vụ nào? Ví dụ: Khâu mượn sách được tiến hành cụ thể ra sao? Học sinh đến mượn cần làm những thủ tục gì? Nhân viên ở bàn tiếp độc giả mượn sách làm việc gì? Nhân viên giao sách làm việc gì? Các nhóm trao đổi và bổ sung . BÀI TẬP 3 Hãy liệt kê các đối tượng cần quản lí khi xây dựng cơ sở dữ liệu quản lí sách và mượn/trả sách? Với mỗi đối tượng, hãy liệt kê các thông tin cần quản lí? Các nhóm thảo luận và thống nhất các thông tin chi tiết cần thiết của các đối tượng như người mượn, sách, tác giả, hóa đơn mua sách,… Các nhóm thảo luận và trình bày các câu hỏi sau? Và cho biết ý nghĩa của các thông tin này đối với người quản lí thư viện, đối với bạn đọc và đối với người thiết kế? CÂU HỎI BÀI 3 Tại sao số thẻ mượn là thông tin chính về một người đọc, mã sách là thông tin chính về sách? Có thể giảm bớt những thông tin nào cho mỗi đối tượng? Có thể tìm các sách của một tác giả hiện có trong thư viện bằng câu hỏi thỏa mãn điều kiện nào? Làm thế nào biết được cuốn sách nào đó còn trong thư viện hay không? Bạn đọc A đã mượn đọc những cuốn sách nào trong tháng này? Quan sát bảng sau, hãy phân tích có thể bỏ bớt hay bổ sung những thông tin nào? Trao đổi lí do thêm/bớt.? THẢO LUẬN BÀI TẬP 3 Các nhóm thảo luận để thống nhất các thông tin chi tiết, cần thiết của đối tượng. CSDL THUVIEN có các đối tượng: người mượn, sách, tác giả, hóa đơn nhập, biên bản thanh lí, biên bản giải quyết sự cố mất sách, đền bù sách, …. BÀI TẬP 4 Theo em, CSDL THUVIEN của thư viện trường em cần những bảng nào? Mỗi bảng cần có những cột nào? Tùy theo cách thức tổ chức và quản lí của thư viện mỗi trường, CSDL THUVIEN có thể có những bảng khác nhau. Sau đây là một số bảng: Bảng TACGIA [thông tin về tác giả] Bảng SACH [thông tin về sách] Bảng HOCSINH [thông tin về độc giả] Bảng PHIEUMUON [quản lí việc mượn sách] Bảng TRASACH [quản lí việc trả sách] Bảng HOADON [quản lí các hóa đơn nhập sách] Bảng THANHLI [quản lí các biên bản thanh lí sách] Bảng DENBU [quản lí các biên bản về sự cố mất sách, đền bù sách và tiền] Các nhóm thảo luận, thực hiện nội dung “Từ việc liệt kê các thông tin về một đối tượng đến chuyển thành thiết kế một bảng dữ liệu về đối tượng này” theo các câu hỏi sau: CÂU HỎI BÀI 4 Khi cấp một thẻ mượn cho một độc giả mới thì cập cập nhật bảng nào? Khi một bạn đọc mượn sách thì cần cập nhật những bảng nào? Trong bảng PHIEUMUON, thông tin ngày cần trả phải chịu ràng buộc nào? Khi một bạn đọc đến trả sách, cần cập nhật những bảng nào? Khi có hóa đơn nhập sách mới cần cập nhật những bảng nào? Tập hợp các bảng trên đã đủ quản lí quá trình quản lí sách, mượn/trả và đọc sách chưa? Nếu chưa, cần bổ sung thêm bảng nào? Với các thông tin nào? THẢO LUẬN BÀI TẬP 4 Các nhóm trình bày bảng của mình, tham chiếu kết quả của nhau để trao đổi thống nhất về các thuộc tính trong mỗi bảng. DẶN DÒ 1. Xem trước §3 : GiỚI THIỆU MICROSOFT ACCESS Thực hiện tháng 08 năm 2008 E_mail:
File đính kèm:
- Bài giảng Tin học 12 - Bài tập và thực hành 1 Tìm hiểu hệ cơ sở dữ liệu.ppt