Lý thuyết là một hệ thống khái niệm về các nhân tố và mối quan hệ giữa chúng, thể hiện cách nhìn nhận về quy luật thế giới. Linh hồn của lý thuyết là các luận điểm về mối quan hệ bản chất, lặp lại giữa các nhân tố và biến số. Ví dụ: Lý thuyết về cung cầu là luận điểm về mối quan hệ giữa khối lượng với giá cả.
Khung lý thuyết là gì ?
Khung lý thuyết là sự bộc lộ có logic những tác nhân, biến số và mối quan hệ tương quan trong khu công trình điều tra và nghiên cứu. Khung lý thuyết xác lập rõ điều cần giám sát, diễn đạt, tò mò, hoặc kiểm định .
Khung lý thuyết là sự cụ thể hóa của lý thuyết cơ sở thành phần tác nhân, biến số và mối quan hệ cần phát hiện, kiểm định. Mỗi khung lý thuyết thường là sự vận dụng của lý thuyết hoặc sự phối hợp của một vài lý thuyết cơ sở. Vì vậy không có khung lý thuyết đúng hoặc sai. Các tác giả cần luận giải liệu có khung lý thuyết tương thích với chủ đề và khung cảnh điều tra và nghiên cứu này hay không mà thôi .
Các cấu phần cơ bản của khung lý thuyết
Nhân tố tiềm năng [ biến nhờ vào ]
Nhân tố tiềm năng chính là tác nhân trọng tâm của đề tài nghiên cứu và điều tra .
Ví dụ: Một đề tài nghiên cứu về thu hút vốn đầu tư nước ngoài [FDI] thì nhân tố trọng tâm có thể là lượng vốn, số dự án, loại dự án FDI được thu hút.
Trong nghiên cứu và điều tra định tính, tác nhân trọng tâm thường được điều tra và nghiên cứu, diễn đạt và nghiên cứu và phân tích dưới dạng :
- Các hình thái khác nhau của nhân tố
- Các cấu phần khác nhau của nhân tố
- Sự thay đổi của nhân tố qua thời gian
Trong nghiên cứu và điều tra định lượng, tác nhân trọng tâm thường được bộc lộ là biến nhờ vào [ nhiều lúc là biến trung gian ] trong quy mô .
Các tác nhân có quan hệ đối sánh tương quan trực tiếp với tác nhân tiềm năng gọi là tác nhân ảnh hưởng tác động. Trong quy mô kinh tế tài chính lượng, tác nhân ảnh hưởng tác động thường được gọi là biến độc lập. Ngoài ra, một khung lý thuyết [ quy mô ] còn hoàn toàn có thể có những tác nhân khác, như tác nhân điều kiện kèm theo, tác nhân trung gian, v.v …
Mối quan hệ giữa những tác nhân
- Mối quan hệ tương quan: Đây là mối quan hệ giữa cặp hai nhân tố. Mối quan hệ này có thể là đồng biến hoặc là nghịch biến.
- Mối quan hệ nhân quả: Đây là trường hợp đặc biệt trong quan hệ tương
Sự đổi khác của A ảnh hưởng tác động hoặc gây nên sự đổi khác của B .
- Mối quan hệ điều kiện: Đây là mối quan hệ “tay ba”, trong đó quan hệ giữa hai nhân tố phụ thuộc vào nhân tố thứ ba. Sự thay đổi của A chỉ dẫn tới sự thay đổi của B nếu có
- Mối quan hệ trung gian: Đây là mối quan hệ “tay ba”, nhưng nhân tố thứ ba lại là trung gian cho hai nhân tố ban đầu.
Các bước thiết kế xây dựng khung lý thuyết
Bước 1. Lựa chọn cơ sở lý thuyết [trường phái] cơ bản cho nghiên cứu
Xem thêm: PAGES là gì? -định nghĩa PAGES
Một yếu tố điều tra và nghiên cứu từ những góc nhìn khác nhau. Mỗi phe phái lý thuyết là một góc nhìn và nhà nghiên cứu thường phải lựa chọn cơ sở lý thuyết tương thích cho điều tra và nghiên cứu của mình. Các tác giả phải hiểu được những phe phái lý thuyết để hoàn toàn có thể vận dụng lý giải cho vấn để nghiên cứu và điều tra của mình chăm sóc .
Bước 2. Trọng tâm hóa câu hỏi nghiên cứu dựa trên cơ sở lý thuyết
Các nhà nghiên cứu hoàn toàn có thể lựa chọn một số ít câu hỏi trọng tâm tương thích với phe phái lý thuyết chính. Đây là quy trình tương tác hai chiều : câu hỏi điều tra và nghiên cứu bắt đầu xu thế lựa chọn phe phái lý thuyết. trái lại, việc lựa chọn phe phái lý thuyết lại giúp đơn cử và trọng tâm hóa câu hỏi nghiên cứu và điều tra .
Bước 3. Định nghĩa rõ các nhân tố
Để thiết kế xây dựng được khung lý thuyết, nhu yếu tiên phong là phải định nghĩa rõ tác nhân trọng tâm. Các tác nhân trọng tâm có những đặc thù sau :
- Nhân tố có nội dung, phạm vi rõ ràng, cụ thể
- Nhân tố có sự khác biệt giữa các đơn vị.
- Sự khác biệt giữa các đơn vị đối với từng nhân tố là có thể đo lường hoặc kiểm soát được.
Bước 4. Xác định mối quan hệ giả thuyết của các nhân tố
Dựa trên cơ sở lý thuyết các nhà nghiên cứu có thể đặt giả thuyết về mối quan hệ giữa các nhân tố. Đặc biệt là nhân tố tác động/điều tiết đến nhân tố mục tiêu.
Tùy theo mức độ chi tiết và quan điểm của mỗi người, quy trình nghiên cứu khoa học có thể được chia ra nhiều bước khác nhau. Tuy nhiên, một công trình nghiên cứu sẽ được thực hiện theo trình tự các bước chính không thể bỏ qua, bao gồm:
– Bước 1: Lựa chọn đề tài nghiên cứu
– Bước 2: Xác định câu hỏi, giả thuyết và phương pháp nghiên cứu
– Bước 3: Xây dựng đề cương và lập kế hoạch nghiên cứu
– Bước 4: Thu thập dữ liệu và xử lí dữ liệu
– Bước 5: Viết báo cáo kết quả nghiên cứu
1. Xác định đề tài nghiên cứu
Như vậy, để bắt đầu cho một nghiên cứu, bước đầu tiên cần làm là lựa chọn được đề tài nghiên cứu. Có thể bạn đang đặt câu hỏi: “Làm thế nào để thực hiện điều đó?”. Tôi không biết chọn đề tài nào? Phải nói rằng đây là điều không dễ dàng với sinh viên, đặc biệt với các bạn sinh viên lần đầu làm nghiên cứu khoa học. Vì vậy, chúng mình sẽ mất không ít thời gian để tìm được một đề tài muốn theo đuổi và đây cũng chính là một rào cản nếu chúng mình không tìm ra được.
Thông thường, sinh viên có 2 cách để lựa chọn đề tài. Thứ nhất là tự lựa chọn đề tài nghiên cứu, thứ 2 là được giảng viên hướng dẫn, gợi ý lựa chọn đề tài. Tuy nhiên, để chủ động và nhận được sự đánh giá cao từ giảng viên, chúng mình nên cố gắng tìm đề tài chứ không nên chờ đợi quá nhiều giảng viên hướng dẫn. Hãy lựa chọn lĩnh vực/mảng vấn đề bạn quan tâm; sau đó bắt tay vào “đọc hăng say” để có thêm kiến thức nền về vấn đề mình quan tâm, để biết được tình hình nghiên cứu về vấn đề đó và tìm ra những “khoảng trống” mà bạn có thể phát triển trong nghiên cứu của mình. Sự chủ động tìm tòi, sáng tạo và sự kiên trì chính là trong những yếu tố mà một sinh viên làm NCKH cần có đấy bạn!
>> Xem thêm loạt bài đặc biệt: “Làm thế nào để tìm ra đề tài nghiên cứu” tại đây
>> Xem thêm loạt bài đặc biệt: “Kĩ năng đọc trong nghiên cứu khoa học” tại đây
2. Xác định câu hỏi, giả thuyết và phương pháp nghiên cứu
Bạn cần lưu ý để “chốt” được đề tài nghiên cứu ở bước 1, bạn đã phải đọc và nghiên cứu tương đối “đủ” một lượng tài liệu có liên quan đến chủ đề đó. Bước 1 trong quy trình này được tính là hoàn thành khi bạn đã có quyết định khá chắc chắn, sẵn sàng cho các bước tiếp theo; chứ không phải là chỉ “chọn đại” một đề tài nào đó. Điều này đồng nghĩa khi đó bạn đã phải hình dung tương đối rõ ràng về đề tài của mình, thể hiện bằng việc xác định 3 yếu tố này trong bước thứ hai:
– Câu hỏi nghiên cứu là gì?
– Giả thuyết nghiên cứu là gì?
– Phương pháp nghiên cứu sử dụng là phương pháp nào?
Nghiên cứu khoa học có thể được hiểu đơn giản là việc trả lời các câu hỏi đặt ra bằng các phương pháp nghiên cứu khoa học. Do đó, việc đặt ra câu hỏi nghiên cứu đúng và hay là rất quan trọng. Câu hỏi nghiên cứu chính là vấn đề mà người nghiên cứu muốn “khám phá” khi thực hiện công trình nghiên cứu của mình. Trong khi đó, phần luôn đi cùng câu hỏi nghiên cứu chính là những giả thuyết – các câu trả lời phỏng đoán. Cần lưu ý rằng những giả thuyết này được đặt ra dựa trên kết quả của những nghiên cứu trước đó hoặc quan điểm của tác giả, với một số lượng giới hạn và chưa biết là đúng hay sai. Dựa vào những phỏng đoán này, người nghiên cứu sẽ có hướng tìm kiếm để kiểm chứng và đưa ra kết luận trong bước cuối cùng.
Trong bước này, phương pháp nghiên cứu cũng cần được người nghiên cứu làm rõ, bởi tùy thuộc vào câu hỏi nghiên cứu và những điều kiện khách quan thì phương pháp nghiên cứu sử dụng sẽ khác nhau.
>> Xem thêm loạt bài đặc biệt: “Sử dụng phương pháp nghiên cứu trong nghiên cứu kinh tế” tại đây
3. Xây dựng đề cương và lập kế hoạch nghiên cứu
Thực tế, khi tác giả đã chốt được đề tài nghiên cứu chính thức [theo yêu cầu đã đề cập ở trên] thì những bước tiếp theo sẽ “bon bon” theo. Tại bước này, người nghiên cứu sẽ viết bản đề cương nghiên cứu nhằm phác thảo các nội dung chính có trong công trình nghiên cứu của mình. Đây sẽ là văn bản mà nhóm nghiên cứu gửi cho giảng viên nhận xét và góp ý, nhằm giúp nhóm có một khung nội dung hoàn chỉnh nhất trước khi bắt tay thực hiện tiếp [đối với người học] hoặc gửi cho các đơn vị thẩm định [để xin tài trợ nghiên cứu]. Bên cạnh đó, một kế hoạch nghiên cứu gắn các tiến trình thực hiện với mốc thời gian cụ thể cũng sẽ được lập ra để giúp nhóm nghiên cứu dự kiến tiến độ thực hiện theo thời gian yêu cầu.
Cần lưu ý rằng trong thời gian thực hiện các bước này và cả sau đó, hoạt động đọc các tài liệu vẫn nên tiếp tục thực hiện để tác giả tiếp tục đào sâu và có thêm những kiến thức, phát hiện mới liên quan đến đề tài nghiên cứu. Điều này sẽ rất hữu ích khi nhóm tiến hành viết cơ sở lí luận cũng như thực hiện các bước tiếp theo.
>> Xem thêm bài viết: “Những nội dung cần có trong một bản đề cương nghiên cứu” tại đây
4. Thu thập, xử lí và phân tích dữ liệu
Một trong những nội dung quan trọng trong hoạt động nghiên cứu chính là thu thập, xử lí và phân tích dữ liệu. Cần chú ý, dù bước này được thực hiện sau các bước trên, tuy nhiên người nghiên cứu cần xác định trước các vấn đề liên quan đến bước này ngay từ đầu để thẩm định xem có khả thi để thực hiện hay không.
Ví dụ như loại dữ liệu cần là loại gì [định tính hay định lượng, sơ cấp hay thứ cấp, …], thu thập dữ liệu như thế nào, việc thu thập dữ liệu mong muốn có khả thi hay không, sau khi có dữ liệu thì sẽ được xử lí như thế nào, cách phân tích dữ liệu thu được ra sao, … Đây là những vấn đề cần được dự kiến và làm rõ ngay từ đầu, vì nếu không, đến khi đã tiến hành thực hiện mà gặp vấn đề với dữ liệu thì nhóm sẽ gặp rất nhiều khó khăn để điều chỉnh, thậm chí có thể bỏ cuộc giữa chừng.
Sau khi đã thu thập xong dữ liệu, người nghiên cứu cần tiến hành xử lí xử lí để loại bỏ các dữ liệu bị lỗi, không tin cậy hoặc lọc dữ liệu để giữ lại dữ liệu phù hợp với mục đích nghiên cứu. Ngoài ra, người nghiên cứu cũng sẽ thực hiện chạy các kiểm định và mô hình [nếu có]. Những hoạt động xử lí trên có thể được thực hiện bằng phần mềm [với dữ liệu định lượng] và không bằng phần mềm [với dữ liệu định tính]. Ngay khi xử lí được xử lí xong, người nghiên cứu sẽ tiếp tục phân tích các kết quả phát hiện để đưa ra các kết luận kiểm định cho giả thuyết đã đặt ra ban đầu và các đánh giá khác.
>> Xem thêm loạt bài đặc biệt: “Thu thập dữ liệu sơ cấp từ bảng hỏi khảo sát” tại đây
>> Xem thêm loạt bài đặc biệt: “Một số phần mềm thường được sử dụng trong nghiên cứu kinh tế” tại đây
5. Viết báo cáo kết quả nghiên cứu
Đây chính là bước cuối cùng để hoàn thành một nghiên cứu mà người nghiên cứu cần “cân não” rất nhiều. Ngay từ tên gọi, hoạt động này thiên về “tư duy” và diễn dịch ở dạng viết để người đọc có thể hiểu và đánh giá cao chất lượng của công trình. Người nghiên cứu cần tiến hành viết tất cả các nội dung tương ứng với đề cương nghiên cứu [bản đề cương cuối cùng] với hàm lượng nội dung phù hợp với một nghiên cứu hoàn chỉnh [tùy theo quy định của từng đơn vị].
Trong bước này, tác giả cần chú ý hai yếu tố là nội dung và văn phong, bởi đây là hai yếu tố ảnh hưởng đến đánh giá của người đọc/người phản biện đối với công trình nghiên cứu. Tất nhiên bước này nên được thực hiện càng sớm càng tốt theo như kế hoạch để tác giả có thời gian xin ý kiến từ giảng viên hướng dẫn hoặc những người có chuyên môn để chỉnh sửa một cách tốt nhất.
>> Xem thêm loạt bài đặc biệt: “Viết báo cáo nghiên cứu – Cùng tới đích của hành trình” tại đây
Hội nghị Nghiên cứu khoa học sinh viên thường niên của trường Đại học Kinh tế – ĐHQGHN
Đối với hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên, hành trình nghiên cứu khoa học còn chưa dừng lại ở bước này, vì chúng mình sẽ còn thực hiện việc báo cáo và bảo vệ công trình trước hội đồng phản biện với những trải nghiệm rất đáng nhớ. Bên cạnh đó, chúng mình còn có thể công bố những nghiên cứu của mình trên các tạp chí nghiên cứu hoặc tham gia các hội thảo, hội nghị mà đề tài có liên quan. Bạn đã thấy nghiên cứu khoa học hấp dẫn chưa? Hãy bắt đầu ngay từ hôm nay và trải nghiệm một cuộc hành trình mới thú vị. Cộng đồng RCES chúc bạn một mùa nghiên cứu thành công và nhiều kỉ niệm đáng nhớ!