Mỗi người sống trong một xã hội thường có rất nhiều mối quan hệ xung quanh như gia đình, bạn bè, đồng nghiệp,…Và việc giao tiếp là nhu cầu tối thiểu để có thể duy trì những mối quan hệ đó. Giao tiếp nhiều đồng nghĩa với việc chúng ta sẽ phải nghe rất nhiều lời đánh giá, nhận xét của mọi người về bản thân mình. Sẽ có lúc được khen, lúc bị chê, có khi chúng ta cảm thấy vui nhưng cũng có khi cảm thấy khó chịu trước những lời nói đó. Cha ông ta đã thông qua thực tế đó mà đúc rút nên câu tục ngữ: “Thuốc đắng Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng”.
Câu “Thuốc đắng dã tật, sự thật mất lòng” được hiểu như thế nào?
Đầu tiên ta phải đi tìm hiểu theo nghĩa đen thì thuốc chính là là sản phẩm do con người tạo ra. Đa số các loại thuốc đều có vị đắng và khó uống nhưng nó lại giúp con người khỏi được những căn bệnh hoặc có thể giúp con người bồi bổ cơ thể trở nên khỏe mạnh và dẻo dai hơn. Chỉ khi cơ thể của chúng ta bị yếu hay bị thương thì lúc đó mới cần uống thuốc. Cũng chính vì lí do đó mà thuốc chưa bao giờ có vị ngọt và cũng chẳng có ai thích uống thuốc bao giờ cả.
Trên thực tế, những loại thuốc vừa đắng vừa khó uống thì tác dụng của nó mang lại rất lớn. Có người uống thuốc là điều đơn giản giống như ăn hoặc uống thứ gì đó nhưng cũng có người thì thuốc trở thành nỗi ám ảnh, khó tiếp nhận được vị đắng của thuốc và rất khó để nuốt trôi. Hiểu được tầm quan trọng của thuốc cùng với tâm lý sợ hãi của nhiều người đối với thuốc nên ông cha ta đã dùng câu tục ngữ “Thuốc đắng dã tật” như một lời động viên cho những người đang mắc bệnh tật có thể dũng cảm mà dùng thuốc để chữa khỏi bệnh.
“Sự thật” chính là những điều có thật trong thực tế cuộc sống. Hàng ngày chúng ta phải đối diện trước nhiều hoàn cảnh, trong đó có rất nhiều trường hợp ta phải nói không đúng sự thật để tránh phải mất địa vị của mình trong lòng người khác, những câu nói thật vạch trần những điểm yếu kém của người khác, và nhất là khí nói bởi những người thẳng thắn, bộc trực thì sẽ dễ dàng bị người đối diện khó chịu và không vui. Lời nói thật có lợi cho người nghe và có hại cho người nói. Sự thật đôi khi lại là những điều mà khó có thể đón nhận, thậm chí nhiều người còn muốn che giấu nó đi.
Việc lấy “thuốc” để so sánh với thực tế là “sự thật”, để thấy được sự giống nhau rằng việc uống thuốc đắng không phải ai cũng dám uống, nhưng phải chịu đựng vị đắng đó để hết bệnh và việc nói ra sự thật là tốt nhưng nó cũng khiến người nghe phật lòng, tuy nhiên sự thật đó lại chính là điều mà con người cần phải chấp nhận để thay đổi tốt hơn. Nói nghe thì dễ nhưng để chấp nhận được “sự thật mất lòng” đó rất khó khăn vì con người ai ai cũng có lòng tự trọng của riêng mình. Tâm lý chung của chúng ta luôn thích được người khác khen tài năng của mình chứ chẳng một ai muốn bị chê bai cả.
Vậy Thuốc đắng dã tật, sự thật mất lòng cho thấy điều gì trong cuộc sống?
“Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng” phản ánh cách hành xử của con người ở hai vị trí là người nói và người nghe. Người nói vẫn luôn muốn nói ra sự thật dù sẽ bị mất lòng. Tương tự như vậy, khi ở vị trí người nghe nếu muốn bản thân được hoàn thiện phải cố gắng tiếp thu những lời chê bai, góp ý. Chỉ có những người luôn theo dõi và quan tâm đến chúng ta thực sự thì mới thấy được khuyết điểm, thiếu sót của ta mà đưa ra những lời khó nghe ấy. Vì trong cuộc sống xã hội ngày nay, con người dường như chỉ chạy theo lợi ích trước mắt, ít quan tâm và để ý đến nhau hơn để có những lời nói thật, muốn tìm được một người bạn tri kỷ, luôn nói những lời chân thật cho mình nghe quả là khó khăn.
Lời nói thật tuy có cái hại cho người nói trước mặt, thậm chí có thể làm mối quan hệ bị đổ vỡ, song khi người nghe đã tiếp nhận và hiểu ra được thì lúc đó có thể giá trị của người nói ra sự thất ấy được tôn lên rất nhiều. Các nhà bào chế thuốc đã tìm ra cách làm cho thuốc có vị ngon, ngọt hơn mà vẫn giữ nguyên tác dụng của thuốc để cho người bệnh không còn sợ đắng nữa. Đối với lời nói cũng thế, để cho lời nói của mình đem lại kết quả mong muôn nhưng vẫn tránh được sự mích lòng, làm mất lòng người nghe thì ta phải dùng những lời lẽ dễ nghe và dễ hiểu, thẳng thắn quá cũng không phải là một cách hay. Khen người khác đã khó, mở lời để chê cho khéo còn khó hơn gấp bội vì lời nói đã nói ra thì không rút lại được, nếu lỡ nói ra sự thật khó nghe quá không những làm người nghe khó chịu, không thể tiếp nhận được mà còn có hại không ít thì nhiều cho người nói.
Vị trí của người nghe cũng nên học cách chấp nhận, không phải ai cũng mạnh mẽ nhận lấy khuyết điểm và sai lầm của bản thân. Thật đáng trân quý mỗi khi ta mắc sai lầm lại được người khác khuyên bảo và nhắc nhở. Bởi người ngoài sẽ nhận thấy được rõ ràng hơn những sai lầm, khuyết điểm của chúng ta hơn là bản thân mình. Tuy lời nhắc nhở hay chê bai ấy sẽ làm ta cảm thấy tổn thương lúc ấy nhưng nó thực sự cần thiết để ta nhận ra, đó như một lời cảnh tỉnh bản thân để sửa chữa khắc phục lỗi lầm đang mắc phải. Nếu ta biết chấp nhận và lắng nghe, biết nhận định phải trái đúng sai, nhất là từ những lời chê trách của người khác nếu muốn bản thân tốt lên và hoàn thiện hơn, không ai là hoàn hảo và không có khuyết điểm nên cứ vui vẻ mà đón nhận.
Câu tục ngữ “Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng” quả là một bài học sâu sắc về cách hành xử trong cuộc sống mà thế hệ trước muốn gửi gắm đến thế hệ mai sau. Thuốc tuy đắng nhưng chữa được bệnh, lời nói thật tuy trước mắt có gây phật lòng người nghe, nhưng lại luôn có giá trị và cần thiết. Mỗi người chúng ta nên biết cư xử đúng mực và biết chấp nhận sự thật để có thể đem đến những điều tốt đẹp cho bản thân và mọi người xung quanh.
Xưa nay, chúng ta đều rất quen thuộc với câu thành ngữ “Thuốc đắng dã tật, sự thật mất lòng”. Nguồn gốc của câu thành ngữ này là từ một điển cố có thật trong lịch sử.
-
Máy đọc sách kindle giá SHOCK! -
Máy tính bảng giá SHOCK!
“Thuốc đắng dã tật, sự thật mất lòng”, đây là một câu thành ngữ vô cùng sâu sắc và ý nghĩa. Thành ngữ này bắt nguồn từ cuốn sách lịch sử “Các triều đại nổi tiếng và lâu đời”. Nguyên lai của nó là một câu nói: “Lời khuyên tốt nghe không êm tai nhưng có ích cho người nghe, giống như thuốc tốt có vị đắng nhưng hiệu quả cho người bệnh. Thần hi vọng bệ hạ làm theo những gì Phàn Khoái nói”.
Năm 207 trước công nguyên, Lưu Bang dẫn đầu quân khởi nghĩa và lật đổ nhà Tần. Sau khi chiếm Hàm Dương, thủ đô nhà Tần, Lưu Bang đã đi dạo trong cung điện và quan sát. Ông nhìn thấy những tòa nhà lộng lẫy và rất nhiều báu vật khắp mọi nơi. Bất cứ nơi nào ông đến, các mỹ nữ xinh đẹp đều bước ra cúi chào. Càng quan sát, Lưu Bang càng tò mò và thích thú nên ông quyết định sống trong cung điện một thời gian để hưởng thụ.
Phàn Khoái là một tướng dưới quyền Lưu Bang. Khi ông nghe Lưu Bang nói muốn sống trong cung điện, liền hỏi: “Ngài muốn làm vương của toàn cõi thiên hạ hay chỉ muốn sống như một người đàn ông rất giàu có.”
Lưu Bang đã trả lời: “Tất nhiên là ta muốn cả giang san này.”
Phàn Khoái thành khẩn khuyên rằng: “Khi bệ hạ tiến vào cung điện nhà Tần, ngài đã thấy vô số báu vật và hàng ngàn mỹ nữ xinh đẹp. Tất cả đây chính là nguyên nhân gây ra sự sụp đổ của triều đại nhà Tần. Thần mong rằng bệ hạ hãy nhanh chóng quay lại doanh trại của chúng ta. Xin bệ hạ đừng sống trong cung điện này.”
“Vua Tần vô phép. Đó là lý do dân chúng nổi lọan chống lại triều đình và đánh bại quân Tần. Nhờ đó bệ hạ đã lật đổ vị hoàng đế hung bạo từng làm khổ người dân. Vậy nên bệ hạ cần siêng năng và tiết kiệm. Bệ hạ vừa nhập cung đã muốn vui chơi hưởng lạc, lời khuyên tốt nghe không êm tai nhưng có ích cho người nghe, giống như thuốc tốt có vị đắng nhưng hiệu quả cho người bệnh. Thần hi vọng bệ hạ làm theo những gì Phàn Khoái đã nói.”
Lưu Bang thức tỉnh và nhận ra sai lầm. Ông nhanh chóng ra lệnh đóng cửa cung điện và trở về doanh trại của mình.
Lời bình
Thuốc tuy đắng nhưng có thể trị được bệnh. Lời nói thật tuy trước mắt có gây phật lòng người nghe, nhưng lại luôn giá trị và cần thiết. Một triết gia đã nói rằng: “Người bạn thân nhất của ta là người chỉ trích những lỗi lầm của ta một cách gay gắt nhất”, thế thì “sự thật mất lòng” ở đây cũng có giá trị tương xứng của nó… Người xưa cũng lại nói rằng “mất lòng trước, được lòng sau”.
Trong cuộc sống xã hội ngày nay, con người ta dường như chỉ chạy theo lợi ích trước mặt, họ luôn tỏ ra khôn khéo, tinh ranh ở mọi lúc, mọi nơi. Con người thường ít quan tâm và để ý đến nhau để có những lời nói thật. Vì thế, muốn tìm được một người bạn tri kỷ, luôn nói những lời chân thật cho mình nghe thì thật quá khó khăn.
Tuy nhiên, sự thật và những lời nói chân thật lại luôn luôn có giá trị trường tồn. Sự chân thật, tấm lòng thuần thiện chân chính là giá trị đạo đức mà con người ngày nay cần phải tìm về.
Theo Secret China