Phong trào Tây Sơn và sự nghiệp thống nhất đất nước
A. Tóm tắt lý thuyếtI. PHONG TRÀO TÂY SƠN VÀ SỰ NGHIỆP THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC [CUỐI THẾ KỶ XVIII]
- Giữa thế kỷ XVIII chế độ phong kiến ở cả Đàng Ngoài, khủng hoảng sâu sắc, nên phong trào nông dân bùng nổ và bị đàn áp .- 1744 Đàng Trong chúa Nguyễn xưng vương, bắt tay xây dựng chính quyền Trung ương, nước ta bị chia làm 2 nước. Chính quyền Đàng Trong khủng hoảng suy yếu, đời sống nhân dân cực khổ. Phong trào nông dân bùng nổ ở Đàng Trong.
- 1771 khởi nghĩa nông dân bùng lên ở Tây Sơn [Bình Định] do Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ lãnh đạo .Từ một cuộc khởi nghĩa nhanh chóng thành phong trào lật đổ chúa Nguyễn ở Đàng Trong.
- 1786 - 1788 nghĩa quân tiến ra Bắc lật đổ tập đoàn Lê - Trịnh, thống nhất đất nước.
Lược đồ Tây Sơn khởi nghĩa chống các thế lực phong kiến và chống quân
xâm lược nước ngoài.
Lược đồ căn cứ địa của nghĩa quân Tây Sơn
II. CÁC CUỘC KHÁNG CHIẾN Ở CUỐI THẾ KỶ XVIII
1. Kháng chiến chống quân Xiêm 1785
- Nguyễn Ánh cầu viện quân Xiêm , Vua Xiêm sai tướng đem 5 vạn quân thủy bộ tiến sang nước ta.- Cuối năm 1784 chiếm gần nửa đất Nam Bộ, ra sức cướp phá chuẩn bị tấn công quân Tây Sơn.
- Năm 1785 Nguyễn Huệ đã tổ chức trận đánh phục kích Rạch Gầm - Xoài Mút [trên sông Tiền - Tiền Giang] đánh tan quân Xiêm, Nguyễn Ánh phải chạy sang Xiêm.
Đây là một thắng lợi lớn tiêu diệt gần 4 vạn quân Xiêm, thể hiện tài tổ chức, cầm quân của Nguyễn Huệ , đập tan mưu đồ xâm lược của quân Xiêm, nêu cao ý thức dân tộc của phong trào Tây Sơn.
Lược đồ chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút
Chiến thuyền Tây Sơn trong trận Rạch Gầm - Xoài Mút.
2. Kháng chiến chống quân Thanh [1789]
Sau khi đánh thắng quân Xiêm, 1786 Nguyễn Huệ kéo quân ra Bắc tiêu diệt họ Trịnh. Họ Trịnh đổ, ông tôn phò vua Lê và kết duyên với Công chúa Lê Ngọc Hân [con gái Lê Hiển Tông]. Sau đó ông về Nam [Phú Xuân].- Ở ngoài Bắc, Nguyễn Hữu Chỉnh giúp vua Lê Chiêu Thống phản bội Tây Sơn. Sau khi bị quân Tây Sơn đánh vua Lê Chiêu Thống đã cầu cứu quân Thanh. Vua Thanh đã cho 29 vạn quân sang nước ta.
Lược đồ diễn biến trận đánh Ngọc Hồi Đống Đa [Tết Kỷ Dậu -1789]
- Vua Lê Chiêu Thống cầu viện quân Thanh kéo sang nước ta.
- Năm 1788 Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế [25 - 11 - 1788.], lấy niên hiệu là Quang Trung chỉ huy quân tiến ra Bắc.
- Trên đường đi đã dừng lại ở Nghệ An, Thanh Hoá để tuyển thêm quân .
- Đêm 30 Tết [25-1-1789] quân ta tiến công với khí thế từ lời Hiểu dụ của Vua Quang Trung.
- Chủ đề hiểu dụ đã cổ vũ, tạo khí thế quyết tâm chiến đấu của nghĩa quân Tây Sơn
Phối cảnh Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế tại núi Bân.
- Sau 5 ngày tiến quân thần tốc, mùng 5 Tết 1789 nghĩa quân Tây Sơn chiến thắng vang dội ở Ngọc Hồi - Đống Đa tiến vào Thăng Long đánh bại hoàn toàn quân xâm lược.
- Phong trào nông dân Tây Sơn đã bước đầu hoàn thành sự nghiệp thống nhất đất nước và bảo vệ tổ quốc.
Công lao của phong trào nông dân Tây Sơn và Nguyễn Huệ:
- Tiêu diệt các tập đoàn phong kiến phản động và trong cuộc kháng chiến chống Xiêm và chống quân Thanh.
- Thống nhất đất nước và bảo vệ tổ quốc.
III. VƯƠNG TRIỀU TÂY SƠN
- Năm 1778 Nguyễn Nhạc xưng Hoàng đế [hiệu Thái Đức] , Vương triều Tây Sơn thành lập.- Năm 1788 Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế thống trị vùng đất từ Thuận Hóa trở ra Bắc.
- Thành lập chính quyền các cấp, kêu gọi nhân dân khôi phục sản xuất.
- Lập lại sổ hộ khẩu, tổ chức lại giáo dục, thi cử, tổ chức quân đội [dịch chữ Hán, chữ Nôm để làm tài liệu dạy học].
- Đối ngoại hòa hảo với nhà Thanh, quan hệ với Lào và Chân Lạp rất tốt đẹp.
- Năm 1792 Quang Trung qua đời.
- Năm 1802 Nguyễn Ánh tấn công, các vương triều Tây Sơn lần lượt sụp đổ.
Tượng đài Quang Trung ở Bình Định
B. Bài tập rèn luyện kỹ năng
Câu 1.Ý nào không phải là nguyên nhân dẫn đến sự bùng nổ của phát triển nông dân Tây Sơn?
A. Chế độ phong kiến Đàng Ngoài cũng như Đàng Trong khủng hoảng sâu sắc
B. Đời sống nhân dân vô cùng cực khổ
C. Phong trào nông dân bị đàn áp
D. Đất nước được thống nhất nhưng chính quyền mới lại suy thoái
Hướng dẫn giải:
Đáp án: D
Câu 2.Phong trào Tây Sơn nổ ra vào năm nào?
A. Năm 1771 B. Năm 1775
C. Năm 1789 D. Năm 1791
Hướng dẫn giải:
Đáp án: A
Câu 3.Phong trào Tây Sơn bắt đầu từ địa phương nào
A. Tây Sơn hạ đạo B. Tây Sơn thượng đạo
C. Phủ Quy Nhơn D. Gia Định
Hướng dẫn giải:
Đáp án: B
Câu 4.Từ năm 1771 đến năm 1783, thành tựu mà nghĩa quân Tây Sơn đạt được là
A. Đánh đổ chúa Nguyễn, làm chủ phần đất từ Quảng Nam trở vào
B. Đánh đổ chúa Nguyễn, làm chủ toàn bộ Đàng Trong
C. Đánh đổ chúa Nguyễn, chiến thắng quân Xiêm xâm lược
D. Đánh đổ chúa Nguyễn ở Đàng Trong, bước đầu làm suy yếu lực lượng của chúa Trịnh ở Đàng Ngoài
Hướng dẫn giải:
Đáp án: A
Câu 5.Nguyên cớ để quân Xiêm kéo sang xâm lược nước ta vào năm 1785 là
A. Quân Nguyễn nhiều lần quấy nhiễu vùng biên giới của Chân Lạp thuộc quốc của Xiêm
B. Chân Lạp cầu cứu quân Xiêm giúp đỡ trước sức ép của quân chúa Nguyễn
C. Nguyễn Ánh cầu cứu quân Xiêm giúp đỡ trước sự tấn công của quân Tây Sơn
D. Quân Tây Sơn không cử sứ thần sang giao hảo với Xiêm
Hướng dẫn giải:
Câu 6.Trận đánh quyết định thắng lợi của cuộc kháng chiến chống quân Xiêm là
A. Trận Bạch Đằng B. Trận Rạch Gầm Xoài Mút
C. Trận Chi Lăng Xương Giang D. Trận Ngọc Hồi Đống Đa
Hướng dẫn giải:
Đáp án: B
Câu 7.Sử cũ viết: Người Xiêm sau trận thua năm Giáp Thìn [đầu năm 1785], ngoài miệng tuy nói khoác nhưng trong bụng thì sợ quân Tây Sơn như sợ cọp, chứng tỏ điều gì?
A. Những tên lính Xiêm chạy thoát khi nhắc đến quân Tây Sơn thì vô cùng sợ hãi
B. Cách đánh giặc tài tình của quân Tây Sơn
C. Khẳng định uy tín và sức mạnh của phong trào Tây Sơn
D. Quân Xiêm không dám sang xâm lược nước ta
Hướng dẫn giải:
Đáp án: C
Câu 8.Sau khi làm chủ hầu hết các vùng Đàng Trong, lịch sử đặt ra cho phong trào Tây Sơn nhiệm vụ gì
A. Tiến quân ra Bắc hội quân với vua Lê để đánh đổ chúa Trịnh
B. Tiến quân ra Bắc tiêu diệt quân Thanh
C. Tiến quân ra Bắc đánh đổ chính quyền Lê Trịnh, thực hiện sứ mệnh thống nhất đất nước
D. Tiêu diệt chúa Trịnh lập nên triều đại mới
Hướng dẫn giải:
Đáp án: C
Câu 9.Trong những năm 1786 1788, với việc đánh đổ hai tập đoàn phong kiến Trịnh Lê, đóng góp của phong trào Tây Sơn là gì?
A. Hoàn thành việc thống nhất đất nước
B. Xóa bỏ sự chia cắt Đàng Trong Đàng Ngoài, bước đầu hoàn thành sự nghiệp thống nhất đất nước
C. Thiết lập vương triều Tây Sơn
D. Mở ra một giai đoạn mới trong lịch sử dân tộc
Hướng dẫn giải:
Đáp án: B
Câu 10.Kẻ rước quân Thanh về giày xéo đất nước là
A. Nguyễn Ánh B. Lê Chiêu Thống
C. Tôn Sĩ Nghị D. Nguyễn Hữu Chính
Hướng dẫn giải:
Đáp án: B
Câu 11.Cuộc kháng chiến chống quân Thanh giành thắng lợi vào năm nào
A. Năm 1771 B. Năm 1785
C. Năm 1789 D. Năm 1791
Hướng dẫn giải:
Đáp án: C
Câu 12.Người lãnh đạo cuộc kháng chiến chống quân Thanh thắng lợi là
A. Nguyễn Nhạc
B. Nguyễn Lữ
C. Quang Trung Nguyễn Huệ
D. Ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ
Hướng dẫn giải:
Đáp án: C
Câu 13.Trận đánh quyết định thắng lợi của cuộc kháng chiến chống quân Thanh diễn ra ở đâu?
A. Sông Như Nguyệt B. Chi Lăng Xương Giang
C. Ngọc Hồi Đống Đa D. Sông Bạch Đằng
Hướng dẫn giải:
Đáp án: C
Câu 14.Phong trào Tây Sơn mang tính chất
A. Cuộc kháng chiến chống ngoại xâm B. Cuộc khởi nghĩa nông dân
C. Chiến tranh giải phóng dân tộc D. Cuộc nội chiến giữa các tập đoàn phong kiến trong nước
Hướng dẫn giải:
Đáp án: B
Câu 15.Hãy đưa ra lựa chọn phương án phù hợp để hoàn thiện nội dung sau về phong trào Tây Sơn và sự nghiệp thống nhất đất nước
Năm 1771, một cuộc khởi nghĩa nông dân bùng lên ở Tây Sơn thượng đạo [thuộc An Khê, tính Gia Lai] dolãnh đạo. Sau nhiều năm chiến đấu kiên cường, nghĩa quân đã..phần đất từ Quảng Nam trở vào. Từ sau chiến thắng Rạch Gầm Xoài Mút, về cơ bản quân Tây Sơn đã làm chủ được toàn bộ..Trong những năm 1786 1788, phong trào Tây Sơn lần lượt đánh đổ.làm chủ toàn bộ đất nước.
A. Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệlàm chủ..Gia Định.tập đoàn Trịnh Lê.
B. Nguyễn Nhạc..làm chủ..vùng đất Đàng Trongtập đoàn Trịnh Lê.
C. Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ..làm chủ..vùng đất Đàng Trong..hai tập đoàn Trịnh Lê
D. Nguyễn Huệ .chiếm đượcĐàng Trongtập đoàn chúa Trịnh
Hướng dẫn giải:
Đáp án: C
Câu 16.Ý nào không phản ánh đúng biện pháp của vương triều Tây Sơn để ổn định và phát triển đất nước sau khi kết thúc cuộc kháng chiến chống Thanh?
A. Xây dựng chính quyền mới theo chế độ quân chủ chuyên chế, thành lập các trấn để kiểm soát đất nước
B. Ban Chiếu khuyến nông, để kêu gọi nhân dân khôi phục sản xuất
C. Tổ chức giáo dục thi cử để tuyển chọn nhân tài; tổ chức quân đội quy củ,chặt chẽ
D. Cắt đứt quan hệ ngoại giao với nhà Thanh
Hướng dẫn giải:
Đáp án: D