Phân tích vẻ đẹp của người trai thời Trần qua bài thơ to lòng của Phạm Ngũ Lão

Viết văn, làm thơ là một cách để người nghệ sĩ giải bày nỗi lòng của mình. Nhưng giải bày làm sao để mỗi câu văn, lời thơ đó không trở thành nghị luận bất thành vần, đây mới là cái tài của người nghệ sĩ. Phạm Ngũ Lão chỉ tỏ lòng bằng bốn câu thất ngôn Đường luật nhưng người đọc bao thế hệ vẫn cảm nhận thật rõ vẻ đẹp trong từng con chữ của bài thơ:

Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu, Tam quân tì hổ khi khôn ngưu. Nam nhi vị liễu công danh trái,

Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu.

Cũng như Ngôn hoài [Không Lộ Thiền sư], Cảm hoài [Đặng Dung], Thuật hoài [Tỏ lòng] thuộc loại thơ trữ tình “ngôn chí” khá phổ biến trong thơ ca trung đại, bày tỏ ý nghĩ, tình cảm lớn của tác giả [thuật là kể, bày tỏ, hoài là nỗi lòng]. Đây chính là mấu chốt của cái hay, cái đẹp trong bài thơ của vị tướng giỏi thời Trần. Bằng một số thủ pháp nghệ thuật độc đáo, Phạm Ngũ Lão đã thể hiện nhân cách cao đẹp của người anh hùng thông qua nỗi lòng được giãi bày. Vẻ của bài thơ được kết đọng ở sự hoà quyện giữa vẻ đẹp nội dung và vẻ đẹp nghệ thuật trong nó. Đọc bài thơ, dẫu chỉ lần đầu tiên, bất cứ ai cũng có thể cảm nhận khá rõ về tâm sự của tác giả. Ở hai câu thơ đầu, tâm sự đó là niềm tự hào của một vị tướng về đội quân dũng mãnh:

Hoành góc giang sơn kháp kỉ thu,
Tam quân tì hổ khí khôn ngưu.

Và ở hai câu thơ sau của Thuật hoài [Tỏ lòng], tâm sự đó là nỗi thẹn làm nên nhân cách và khát vọng được cống hiến suốt cuộc đời của vị tướng:

Nam nhi vị liễu công danh trái,
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu.

Niềm tự hào về đội quân của mình trước hết được Phạm Ngũ Lão thể hiện cụ thể qua việc khắc hoạ tư thế hoành sóc [cầm ngang ngọn giáo]. “Cầm ngang ngọn giáo” khác hẳn với “múa giáo” và hơn hẳn tư thế “múa giáo” ở sự hiên ngang mãnh liệt, vững chãi, ở tư thế chủ động, sẵn sàng trấn giữ, bảo vệ non sông. Cây trường giáo này không chỉ được đặt trong không gian rộng lớn [giang sơn] mà còn như đo suốt thời gian bất tận [kháp kỉ thu]. Hành động kì vĩ đó chắc chắn phải thuộc về con người có tầm vóc lớn lao. Không xuất hiện trực tiếp nhưng hình tượng con người như át cả vũ trụ bao la. Vẻ đẹp của bài thơ trước hết nằm ở chính sự lồng lộng của hình tượng ấy.

Xuất hiện trong câu thơ thứ hai của bài thơ Thuật hoài [Tỏ lòng] không chỉ là ngọn giáo và ẩn sau nó là hình tượng con người của thời đại nữa. Đó là hình ảnh của cả một đội quân với khí thế dũng mãnh sẵn sàng lăn xả vào bọn giặc dữ một khi chúng ồ ạt tràn tới. Thủ pháp nghệ thuật so sánh vừa cụ thể hoá sức mạnh vật chất của ba quân vừa hướng tới sự khái quát hoá sức mạnh tinh thần của đội quân mang hào khí Đông A. Câu thơ gây ấn tượng mạnh mẽ bởi sự kết hợp giữa hình ảnh khách quan và cảm nhận chủ quan, giữa hiện thực và lãng mạn. Tam quân là hình ảnh nói về quân đội nhà Trần nhưng đồng thời cũng tượng trưng cho sức mạnh của cả dân tộc.

Nhận thức về sức mạnh của con nguời và sức mạnh của quân đội của Phạm Ngũ Lão thể hiện niềm tự hào khôn xiết về sức mạnh của dân tộc trong thời đại. Càng tự hào về sức mạnh đó bao nhiêu, Phạm Ngũ Lão càng khao khát được phụng sự đất nước, phụng sự dân tộc bấy nhiêu. Như bao trang nam tử trong thời đại phong kiến, Phạm Ngũ Lão cũng mang trong mình một “chí làm trai”. Ông muốn lập công, lập danh. Thực tế, khi bài thơ này được hoàn thành, Phạm Ngũ Lão đã trở thành vị tướng giỏi của nhà Trần, đã lập được rất nhiều công trạng cho triều đình. Thế nhưng, dường như ông chưa thoả lòng với những gì mình làm được, ông vẫn thấy mình chưa trọn công danh, vẫn thấy món nợ công danh của mình còn đó. Suy nghĩ này cho thấy khát vọng được cống hiến hết mình cho triều đại nhà Trần, cho dân tộc. Đây là khát vọng của con người có ý thức, trách nhiệm với non sông đất nước. Và càng khao khát bao nhiêu, con người ấy càng cảm thấy “thẹn” bấy nhiêu khi tự so sánh mình với Vũ hầu [Gia Cát Lượng].

Chúng ta đều biết Gia Cát Khổng Minh là quân sư của Lưu Bị, là người xuất chúng, siêu phàm về mưu lược, trên thông thiên văn, dưới tường địa lí. Phạm Ngũ Lão “thẹn” vì chưa có được tài năng lớn, chưa có được nhiều công lao lớn như Khổng Minh. Tự so mình với người đời trước để rồi tự hổ, tự “thẹn”, tự thừa nhận mình còn kém cỏi – đó không phải là điều ai cũng làm được. Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão là nỗi thẹn làm ngời sáng lên nhân cách con người. Nó không làm ông nhỏ bé mà càng tôn cao hơn nhân cách đó. Nó đốt lên trong lòng người ngọn lửa của khát vọng vươn tới cái cao cả, lớn lao.

Từ phương diện nội dung, có thể thấy, bài thơ tứ tuyệt vẻn vẹn hai mươi tám chữ nhưng đã nói lên được hào khí Đông A với sức mạnh của quân đội thời Trần, thể hiện được cả chí và tâm, cả tài năng và nhân cách của Phạm Ngũ Lão. Chính tâm hồn, khí huyết ấy của vị tướng võ đã truyền cho mỗi đoạn thơ, mỗi con chữ khí phách hào hùng của cả một thời đại.

Cảm nhận vẻ đẹp toàn bích trong bài thơ Thuật hoài [Tỏ lòng] không thể bỏ qua những đặc sắc về nghệ thuật của nó. Phạm Ngũ Lão đã chọn thể thơ thất ngôn tứ tuyệt đường luật, từ ngữ cô đọng xúc tích mà hình ảnh lại có sức gợi tả mạnh mẽ, sức truyền cảm lớn. Thủ pháp nghệ thuật hoành tráng được dùng để diễn tả nỗi lòng của tác giả. Mật độ các hình thái kì vĩ dường như dày đặc trong hai câu đầu: con người kì vĩ, không gian kì vĩ, thời gian kì vĩ.

Phạm Ngũ Lão viết Thuật hoài [Tỏ lòng] để giãi bày tâm sự, ý chí, khí phách của mình. Nhưng qua bài thơ, cảm nhận vẻ đẹp trong từng con chữ, chúng ta đã được tri âm với một nhân cách lớn, một nghệ sĩ tài năng.

Đề bài: Tỏ lòng là bài thơ rất hay của Phạm Ngũ Lão, bài thơ thể hiện được vẻ đẹp của trang nam nhi thời Trần. Em hãy phân bài thơ Tỏ lòng để thấy thấy được điều đó

Hướng dẫn

Mở bài Vẻ đẹp của trang nam thi thời trần qua bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão

Nếu ai là con dân Việt Nam thì đều phải biết về lịch sử bốn nghìn năm xây dựng và giữ gìn đất nước, phải biết được quân và dân nhà Trần đã oanh dũng chiến đấu dẫn tới thành công ba lần đánh bại quân Nguyên Mông. Giặc Nguyên khi ấy cũng ác, cũng đáng sợ không khác gì giặc Pháp và giặc Mỹ sau này chính vì thế để đánh đuổi được chúng là cả một kì tích, cả một ý chí không chịu khuất phục của quân đội nhà Trần. Từ đó ta có thể thấy được vẻ đẹp của những trang nam nhi thời trần mạnh mẽ và anh dũng đến nhường nào. Đặc biệt nhà thơ, vị tướng lĩnh Phạm Ngũ Lão đã khắc họa vẻ đẹp của nam nhi thời Trần qua bài thơ thất ngôn tứ tuyết Thuật Hoài.

Thân bài Phân tích Vẻ đẹp của trang nam thi thời trần qua bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão

Trước hết vẻ đẹp của trang nam nhi thời Trần thể hiện qua trách nhiệm và lòng yêu nước của họ:

“Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu”

“Múa giáo non sông trải mấy thu”

Người nam nhi thời Trần được thể hiện qua hành động cầm ngang ngọn giáo để trấn quốc yên dân. Những người sinh ra phận làm trai thì phải biết bảo vệ cho quê hương đất nước mình. Bản dịch là “múa giáo” không sát với ý nghĩa của bài thơ. “Múa giáo” không thể hiện được hết sự mạnh mẽ, sự kiên cường của ngọn giáo người nam nhi thời Trần. Có thể nói ngọn giáo biểu trưng cho sức mạnh và lòng yêu nước của nam nhi thời Trần. Ngọn giáo ấy được đo bằng chiều rộng của đất liền và chiều cao của bầu trời đất Việt. Nhà thơ cũng có ý như muốn nói về chủ quyền dân tộc Việt Nam. Đất Nước không chỉ làm nên ngọn giáo mà đất nước còn làm nên chính những con người Việt, mà cụ thể ở đây chính là những đấng nam nhi hào kiệt. Người lính Trần với cây giáo trên tay sẵn sàng đứng lên bảo vệ Tổ Quốc. Sự nghiệp giữ nước ấy đã trải khắp mấy thu, từ xưa đến nay đó là trách nhiệm là nghĩa vụ của đấng nam nhi trượng phu trong thiên hạ. Có thể nói chỉ bằng một câu thơ, Phạm Ngũ Lão đã thể hiện được vẻ đẹp về lòng yêu nước và ý thức trách nhiệm với đất nước của nam nhi thời Trần.

Xem thêm:  Soạn bài Luyện tập viết đoạn văn tự sự lớp 10

Người nam nhi thời Trần không chỉ hiện lên đẹp đẽ với trách nhiệm và lòng yêu nước mà họ còn đep bởi sức mạnh của ý chí chiến đấu và sức mạnh của thể chất:

“Tam quân tỳ hổ khí thôn Ngưu”

“Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu”

Thời nhà Trần, quân đội được chia ra làm ba bộ phận khác nhau, mỗi bộ phận đều có những trách nhiệm và nhiệm vụ cụ thể. Đội quân nhà Trần hiện lên qua câu thơ với sự hùng dũng và khí phách. Trong hàng ngũ ấy những nam nhi đầu đội trời chân đạp đất với cơ thể được rèn luyện nhiều năm trong kỷ luật nghiêm khắc của quân đội, giờ đây khỏe mạnh cường tráng có thể át cả sao Ngưu trên trời hay nuốt trôi một con trâu lớn. Ở đây nhà thơ đã sử dụng biện pháo nghệ thuật cường điệu hóa nhằm mục đích khắc họa vẻ đẹp sức mạnh của người nam nhi thời Trần. Tuy nhiên, nếu chỉ nói đơn giản đây là sức mạnh của cơ thể thì không đúng. Người nam nhi thời Trần không chỉ mạnh với cơ thể rắn chắc mà còn mạnh về ý chí chiến đấu chống giặc ngoại xâm. Có thể khẳng định rằng, đây chính là yếu tố để quân đội nhà Trần đánh tan giặc Nguyên Mông những ba lần.

Phận làm trai xưa là phải có công danh sự nghiệp, nam thi thời Trần cũng không nằm ngoài quy luật đó:

“Nam nhi vị liễu công danh trái”

“Công danh nam tử còn vương nợ”

Nam nhi thời Trần với sức mạnh và trái tim của mình, một lòng hiến dâng cho đất nước và tổ quốc. Nếu như bậc nữ nhi chỉ ở nhà chăm con, chăm mẹ, ngày đêm lo chuyện bếp có sáng, cơm có ngon, canh có ngọt thì người nam tử phải hiến dâng cuộc đời mình cho đất nước. Đã là phận làm trai thì phải có công danh sự nghiệp thì mới đáng phận làm trai. Dẫu đã hiến dâng tất cả nhưng người nam nhi thời Trần ở đây vẫn cảm thấy còn vương nợ với vua, với nhân dân và với đất nước. Đây là một sự khiêm tốn. Nhà thơ Nguyễn Công Trứ cũng có câu thơ về chí làm trai thời xưa:

“Chí làm trai nam, bắc, đông, tây

Cho phỉ sức vẫy vùng trong bốn bể”

Đó là chân lý, là nguyên tắc sống của những bậc nam nhi thời xưa, quả thật đây chính là một điều vô cùng ý nghĩa và đáng quý.

Dẫu là cống hiến tất cả, dẫu là hi sinh rất nhiều nhưng người nam tử thời Trần vẫn cảm thấy bấy nhiêu chưa đủ để xứng đáng là một người bề tôi của vua:

“Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu”

“Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu”

Người nam tử thời Trần vì tổ quốc và đất nước mà dành chọn cuộc đời của mình ở quân đội, ở chiến trường. Họ phải hi sinh đi hạnh phúc lứa đôi, hạnh phúc gia đình để đổi lấy phận trung với vua. Những người mẹ già ngày đêm vẫn lo lắng cho họ, những người vợ đảm đang cùng đàn con thơ mong ngóng người chồng, người cha trở về. Thế nhưng những người lính vẫn phải hi sinh hạnh phúc cá nhân để đánh đổi hạnh phúc của đất nước, trong đó có những người thân yêu của họ.

Kết luận bài văn Vẻ đẹp của trang nam thi thời trần qua bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão

Như vậy qua đây ta có thể thấy được những vẻ đẹp của người nam tử thời Trần. Họ không chỉ là những người có tấm lòng yêu nước, ý thức được trách nhiệm công dân của mình, có sức mạnh về thể chất và tinh thần mà còn là những nam tử có công danh nhưng lại rất khiêm tốn.

Theo Sinhviengioi.com