b. Đoạn trích chép ở đây có một số sai sót về ngôi kể, hãy chỉ rõ những lỗi sai rồi chữa lại cho hoàn chỉnh?
c. Từ sự phát hiện và chỉnh sửa cho đoạn trích trên, anh [chị] có thêm kinh nghiệm gì khi viết đoạn văn trong văn bản tự sự?
Trả lời:
a] Đoạn trích dẫn này kể lại sự việc Phương Định — cô thanh niên xung phong thời chống Mĩ - đang phá bom nổ chậm để mồ dường ra mặt trận. Đoạn trích ở phần thân bài của truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi.
b] Nhân vật Phương Định xưng tôi kể chuyện về bản thân và tổ thanh niên xung phong, nhưng đôi chỗ bạn học sinh dã chép nhầm thành cô, Phương Định. Như vậy là có sai sót về ngôi kể: [ngôi thứ nhất] sai thành ngôi thứ ba. Có thể sửa như sau: Đổi tất cả các đại từ cô và Phương Định thành tôi, bỏ chữ cô gái trong câu Một tiếng động sắc đến gai người...
c] Từ những điều kiện trên, có thể rút ra bài học: Cần thống nhất ngôi kể trong các đoạn.
Câu 2. Viết một đoạn văn diễn tả cử chỉ và tâm trạng của cô gái trong 9 câu đầu đoạn trích Tiễn dặn người yêu.
Hướng dẫn làm bài:
Để viết được đoạn văn thuật lại cử chỉ và tâm trạng của cô gái bị ép duyên trong đoạn trích truyện thơ Tiễn dặn người yêu, cần chú ý diễn tả các cử chỉ và tâm trạng sau :
- Cử chỉ : cất bước theo chồng, vừa đi vừa ngoảnh lại, vừa đi vừa ngoái trông, khi tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ, khi tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,…
- Tâm trạng : lòng càng đau càng nhớ, chờ, đợi,…Lưu ý : Khi viết, cần biết kết hợp giữa diễn tả cử chỉ và tâm trạng, tả cử chỉ cũng là để lột tả tâm trạng luyến lưu, buồn đau của người con gái phải lìa xa người yêu về nhà chồng.
Có thể mở đoạn như sau: "Người đẹp anh yêu phải gồng ghánh theo chồng, chân cất bước mà lòng chẳng thể nguôi ngoai". Học sinh tự triển khai các câu tiếp theo
I. Đoạn văn trong văn bản tự sự
II. Cách viết đoạn văn trong văn bản tự sự
Câu 1 trang 98 SGK Ngữ Văn 10 tập 1:
a. Các đoạn văn có thể hiện đúng dự kiến của tác giả.
- Giống nhau: đoạn mở đầu và kết thúc đều miêu tả cảnh rừng xà nu.
- Khác nhau:
+ Hai đoạn mở đầu miêu tả cánh rừng xà nu cụ thể sinh động để dẫn dắt, lôi cuốn người đọc.
+ Đoạn cuối truyện miêu tả cảnh rừng xà nu mờ dần, bất tận gợi sự bất diệt của rừng cây và sức sống mãnh liệt của con người.
b. Bài học rút ra: trước khi viết hoặc kể chuyện cần suy nghĩ, dự kiến phần mở đầu và kết thúc của bài văn.
=> Bài văn sẽ mạch lạc, thống nhất, chặt chẽ, rõ ràng và lôi cuốn người đọc hơn.
Câu 2 trang 98 SGK Ngữ Văn 10 tập 1:
a. Có thể xem đây là đoạn văn tự sự, vì:
+ Đoạn văn đã kể lại một sự việc quan trọng, đó là chuyện chị Dậu về làng lãnh đạo cuộc nổi dậy khi cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945 nổ ra.
+ Sự việc phù hợp với chủ đề và cốt truyện mà bạn học sinh đã nâu ra và lập dàn ý.
b. Ưu điểm và nhược điểm:
- Ưu điểm: thành công trong việc “kể” lại câu chuyện.
- Nhược điểm:
+ Sắp xếp những đoạn tả cảnh, tả tâm trạng còn chưa nhuyễn, chưa hay.
+ Văn phong còn lung túng, gượng gạo.
- Có thể sửa lại hai chỗ “lúng túng” trong đoạn văn như sau:
+ “…Đặt chân tới con đê….nếp nhà lụp xụp của gia đình chị đsung lúc ở phía trời đông ông mặt trời bắt đầu thắp sáng bình minh bằng những ánh hồng rực rỡ, chị Dậu bỗng chợt nhìn thấy một đoàn người…”
+ “Người đàn bà nhà quê khốn khổ từng chạy trốn trong cái đêm đen ấy vui mừng đến vui nước mắt. Nhưng cố nén xúc động…”.
Câu 3 trang 98 SGK Ngữ Văn 10 tập 1:
Bài học rút ra:
- Khi viết đoạn mở bài và đoạn kết thúc, cần dựa vào đề tài và cốt truyện để xác định nội dung
- Sau đoạn mở đầu, vẫn phải dựa vào cốt truyện, chủ đề, tư tưởng của bài văn để viết các đoạn thân bài.
- Có câu nêu ý khái quát: câu chủ đề. Các câu khác diễn đạt những ý cụ thể.
- Nội dung mỗi đoạn văn tuy khác nhau nhưng đều thể hiện một chủ đề và ý nghĩa văn bản.
- Khi viết đoạn văn tự sự cần huy động năng lực quan sát, tưởng tượng, liên tưởng những kiến thức về cuộc sống và thành thạo các thao tác trong việc viết đoạn văn.
III. Luyện tập
Câu 1 trang 99 SGK Ngữ Văn 10 tập 1:
a.
- Đoạn trích kể về sự việc Phương Định – một nữ thanh niên xung phong đã gỡ bom mìn.
- Đoạn văn này nằm ở phần thân bài của văn bản tự sự Những ngôi sao xa xôi [Lê Minh Khuê] kể về sự việc Phương Định đang phá bom.
b.
- Lỗi sai khác về ngôi thứ nhất và ngôi thứ ba.
- Người kể là nhân vật Phương Định xưng tôi nhưng trong đoạn này, đại từ “tôi” bị thay thế bằng “cô gái”, “cô”, “Phương Định”.
c. Bài học rút ra: Trong văn bản tự sự người viết cần nhất quán về ngôi kể như vậy văn bản mới chặt chẽ, logic, hấp dẫn và thuyết phục người đọc.
Câu 2 trang 99 SGK Ngữ Văn 10 tập 1:
Gợi ý: đoạn văn cần chú ý diễn tả các cử chỉ và tâm trạng của cô gái như sau:
- Cử chỉ: cất bước theo chồng, vừa đi vừa nghoảnh lại, vừa đi vừa ngoái trông, khi tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ, khi tới rừng cà ngắt là cà ngồi đợi,…