Thuốc kháng sinh là cái tên không còn quá xa lạ với tất cả mọi người. Loại thuốc quen mặt này xuất hiện trong điều trị nhiều bệnh lý, từ đơn giản đến phức tạp và có thể mua ở hầu hết mọi nhà thuốc. Tuy nhiên, liệu bạn đã thật sự hiểu rõ về loại thuốc này? Hãy cùng tìm hiểu rõ hơn về lợi ích và nguy cơ mà nó mang lại đối với sức khỏe người bệnh.
1. Tìm hiểu về thuốc kháng sinh
Những thông tin về thuốc kháng sinh sau đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại thuốc khá quen thuộc này.
Như thế nào được gọi là kháng sinh?
Kháng sinh là những chất có khả năng kháng khuẩn, có nguồn gốc từ các chủng vi sinh vật như: nấm, vi khuẩn, Actinomycetes. Kháng sinh được sử dụng để ức chế, kìm hãm sự phát triển và tiêu diệt các vi sinh vật khác một cách toàn diện. Ngày nay, kháng sinh còn được tạo ra bằng các biện pháp tổng hợp hoặc bán tổng hợp từ các chất hóa học.
Các loại thuốc kháng sinh với công dụng chính chống khuẩn và nấm dễ dàng tìm mua nhiều ở nhà thuốc
Thuốc kháng sinh là gì?
Thuốc kháng sinh là các loại thuốc có tác dụng tiêu diệt các loại vi khuẩn gây nên các bệnh lý nhiễm trùng hay được kết hợp trong việc điều trị một số loại bệnh khác. Các loại thuốc kháng sinh được chế xuất dưới dạng thuốc uống viên nén, dạng lỏng được truyền hoặc tiêm vào cơ thể. Tùy theo nhu cầu của người bệnh để lựa chọn các loại thuốc sử dụng mang đến hiệu quả .
2. Những loại thuốc kháng sinh và tác dụng
Thuốc kháng sinh chống khuẩn
-
Kháng sinh thuộc nhóm Beta-Lactam
Đại diện cho kháng sinh nhóm Beta-Lactam: Kháng sinh nhóm Penicilin, kháng sinh nhóm Cephalosporin. Ngoài ra còn có các loại kháng sinh khác như: nhóm Carbapenem, nhóm monobactam,…
Các loại kháng sinh Penicillin được chỉ định sử dụng cho các bệnh nhân gặp phải các bệnh lý như: nhiễm khuẩn đường hô hấp, nhiễm khuẩn não - màng não, viêm màng trong tim, viêm tai, nhiễm khuẩn đường tiết niệu, nhiễm khuẩn các phần mềm trong cơ thể,… Có tác dụng chống và ngăn ngừa các hiện tượng nhiễm trùng nhẹ do sự tấn công của các loại vi khuẩn khi cơ thể bị tổn thương.
Các loại kháng sinh nhóm Cephalosporin gồm 3 thế hệ: Cefalexin, Cefuroxim, Cefotaxim. Các loại kháng sinh có tác dụng chống các vấn đề liên quan đến nhiễm khuẩn đường hô hấp, nhiễm khuẩn đường tiết niệu, nhiễm khuẩn các mô mềm [tổn thương trên da có mủ hoặc không mủ] và được sử dụng để phòng hiện tượng nhiễm khuẩn trong và sau khi phẫu thuật. Các loại thuốc này còn được sử dụng trong điều trị các bệnh viêm màng não, viêm màng trong tim, bệnh lậu, bệnh thương hàn,...
-
Kháng sinh nhóm Aminoglycosid
Kháng sinh nhóm Aminoglycosid bao gồm các loại như: Kanamycin, Gentamicin, Amikacin, Tobramycin,…
Các loại kháng sinh thuộc nhóm này có tác dụng diệt khuẩn. Tác dụng ức chế sự phát triển của các loại vi khuẩn gram âm, khuẩn tụ cầu, trực khuẩn lao. Thuốc Streptomycin thuộc nhóm này được dùng để điều trị bệnh lao. Ngoài ra, các kháng sinh còn lại có thể được kết hợp với một số loại khác để sử dụng cho những người có bệnh lý về: nhiễm khuẩn huyết, nhiễm khuẩn ngoài da, nhiễm khuẩn tiết niệu, nhiễm trực khuẩn mủ xanh, viêm màng trong tim, viêm màng não,…
-
Kháng sinh nhóm Lincosamid
Nhóm kháng sinh bao gồm 2 loại thuốc chính là: Lincomycin - kháng sinh từ vi sinh vật tự nhiên, Clindamycin - kháng sinh được bào chế qua hình thức bán tổng hợp.
Các kháng sinh thuộc nhóm Lincosamid có chức năng chính là kìm khuẩn do sự ức chế tổng hợp của protein, protein của các vi sinh vật không thể phát triển hoặc hình thành khiến cho hoạt động của các vi sinh vật này bị ngưng trệ, mất khả năng sinh sôi và phát triển. Nhóm thuốc này được chỉ định sử dụng cho người bị nhiễm khuẩn nặng ở đường hô hấp, nhiễm khuẩn ở xương khớp hay bộ phận sinh dục. Bên cạnh đó, còn có tác dụng phòng bệnh viêm màng trong tim, điều trị viêm phổi, áp xe phổi hay các bệnh liên quan đến đến viêm đường sinh dục ở nữ.
Sử dụng kháng sinh trong điều trị bệnh giúp chống lại các tác nhân vi khuẩn gây hại, hạn chế hiện tượng nhiễm trùng, nhiễm khuẩn
Nhóm này có các loại thuốc kháng sinh được sử dụng nhiều như: Erythromycin, Spiramycin,…
Những loại thuốc này có tác dụng tiêu diệt, kìm hãm sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn. Thường được sử dụng cho những loại bệnh đã sử dụng Penicillin nhưng không hiểu quả, vi khuẩn kháng lại Penicillin. Các loại thuốc này thường được chỉ định khi điều trị mụn trứng cá, nhiễm khuẩn đường hô hấp, nhiễm khuẩn khu vực mô mềm và da, nhiễm trùng răng miệng, viêm họng, viêm xoang,…
Nhóm kháng sinh gồm 2 loại thuốc chính là: Cloramphenicol và Thiamphenicol.
Cơ chế tác dụng của nhóm này kìm hãm sự phát triển và sinh sôi của vi khuẩn khi ức chế khả năng tổng hợp protein khiến vi khuẩn không thể sinh trưởng được. Các loại thuốc thuộc nhóm này được chỉ định sử dụng cho các bệnh nhiễm khuẩn ở khu vực mắt, tay, ngoài da và ở khu vực âm đạo nữ giới.
Ngoài ra, trên thị trường bạn có thể dễ dàng tìm thấy nhiều loại kháng sinh khác nhau: kháng sinh nhóm Tetracyclin - chỉ định điều trị bệnh mụn trứng cá, sốt rét, bệnh do Brucella; kháng sinh nhóm Quinolon sử dụng cho các trường hợp bị nhiễm khuẩn nặng toàn thân,...
Thuốc kháng sinh chống nấm
Các loại kháng sinh chống nấm thường được sử dụng: Nystatin, Ketoconazol, Griseophunvin,...
Các loại kháng sinh chống nấm có tác dụng diệt nấm kí sinh ở ngoài da và trong niêm mạc như nấm Candida, Trichophyton, Microsporum,… Điều trị một số bệnh nấm kí sinh ở khu vực móng tay, trên da, tóc, kẽ ngón tay, ngón chân,...
3. Tác hại của lạm dụng thuốc kháng sinh
Lạm dụng kháng sinh ảnh hưởng đến sức khỏe người dùng: Tác dụng chính của kháng sinh là diệt khuẩn và nấm chính vì thế nếu lạm dụng sử dụng kháng sinh không đúng cách, liều lượng, tự ý dùng sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người bệnh. Kháng sinh không chỉ diệt các vi khuẩn có hại mà chúng còn có thể ngăn chặn sự phát triển của các vi khuẩn có lợi trong khu vực niêm mạc, lợi, hầu, trong cơ quan tiêu hóa,…
Vì vậy, sử dụng kháng sinh quá nhiều lần gây nên hiện tượng loạn khuẩn, khiến cho các vi khuẩn có lợi bị tiêu diệt, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Đối với người cao tuổi sử dụng kháng sinh không đúng cách, sai nguyên tắc còn có thể gây nên các biến chứng nguy hiểm như sốc phản vệ, có thể tử vong nếu như không được cấp cứu kịp thời. Trẻ nhỏ cũng là một trong những đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nếu dùng kháng sinh sai cách, khiến cho bé dễ bị hen suyễn, sức đề kháng yếu đi,… nên bé khó có thể phát triển khỏe mạnh.
Sử dụng thuốc kháng sinh không đúng theo chỉ định của bác sĩ gây nên hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe của trẻ em và người lớn
Lạm dụng kháng sinh ảnh hưởng đến cộng đồng: Việc sử dụng kháng sinh một cách “dễ dãi”, hễ có bệnh lại đi mua kháng sinh. Không những thế, một người còn sử dụng 2 - 3 loại kháng sinh khác nhau để “giúp” bệnh nhanh khỏi. Điều này có thể dẫn đến hiện tượng, vi khuẩn sinh ra tình trạng kháng kháng sinh, kháng lại tác dụng của thuốc. Một khi vi khuẩn đã phát triển lên đến tình trạng kháng thuốc sẽ dễ dàng lây lan từ người sang người và tạo nên những loại vi khuẩn mới, vô cùng nguy hiểm.
Nếu như vi khuẩn lây lan nhanh mà không tìm được loại thuốc kháng nhanh chóng có thể khiến số lượng người nhiễm khuẩn tăng nhanh nguy hiểm hơn có thể xuất hiện các trường hợp tử vong.
Lạm dụng kháng sinh gây khó khăn trong điều trị bệnh: Một số người tự ý mua và sử dụng thuốc kháng sinh tại nhà, sau một thời gian bệnh không dứt mới lựa chọn đến các cơ sở y tế để kiểm tra. Điều này khiến cho bệnh tình của bệnh nhân có thể trở nên nặng hơn, thời gian phục hồi lâu hơn và cũng đồng thời khiến cho chi phí chữa bệnh trở nên cao hơn. Như vậy, người bệnh không chỉ không “giúp” mình mà còn vô tình tự “hại” bản thân, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
Khi có các vấn đề bất thường về sức khỏe hãy đến ngay MEDLATEC để được chẩn đoán và điều trị kịp thời
Vì vậy, nếu gặp bất kỳ vấn đề gì về sức khỏe, bạn hãy đến bệnh viện để được khám, chẩn đoán bệnh và kê thuốc sử dụng an toàn, hiệu quả. Đến với MEDLATEC bạn sẽ được thăm khám và hành kiểm tra sức khỏe dưới sự giúp đỡ và tư vấn của y tá, bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm. Mọi thông tin chi tiết bạn có thể ghé qua trang web của chúng tôi hoặc liên hệ qua số hotline: 1900 565656 để được tư vấn miễn phí bạn nhé!
Kháng thuốc kháng sinh là khả năng của vi khuẩn chống lại được các tác dụng của thuốc do vi khuẩn thay đổi theo cách làm giảm hiệu quả của các thuốc kháng sinh, hóa chất và các chất khác. Từ đó, vi khuẩn vẫn tồn tại, tiếp tục nhân lên, gây ra nhiều tác hại.
Hỏi: Thuốc kháng sinh là gì?
Trả lời: Thuốc kháng sinh hay còn gọi là chất kháng khuẩn, là thuốc chống lại các nhiễm trùng gây ra do vi khuẩn ở cả người và động vật. Thuốc kháng sinh chống lại các nhiễm trùng này bằng cách tiêu diệt vi khuẩn hoặc là tạo khó cho sự phát triển và nhân lên của vi khuẩn. Về mặt kỹ thuật, thuật ngữ “chất kháng khuẩn” dùng để chỉ cả hợp chất tự nhiên và hợp chất tổng hợp; tuy nhiên, người ta thường sử dụng thuật ngữ “thuốc kháng sinh” để ám chỉ cả hai
Hỏi: Vậy kháng thuốc kháng sinh là gì?
Trả lời: Kháng thuốc kháng sinh là khả năng của vi khuẩn chống lại được các tác dụng của thuốc kháng sinh. Kháng thuốc kháng sinh xảy ra khi vi khuẩn thay đổi theo cách làm giảm hiệu quả của thuốc, hóa chất và các chất khác có tác dụng điều trị hoặc dự phòng nhiễm trùng. Từ đó, vi khuẩn vẫn tồn tại, nhân lên và gây ra nhiều tác hại hơn.
Hỏi: Tại sao nói kháng thuốc kháng sinh là vấn đề sức khỏe của cộng đồng?
Trả lời: Kháng thuốc kháng sinh được coi là một trong những vấn đề sức khỏe cộng đồng đang phải đối mặt trên phạm vi toàn cầu. Nó có thể khiến cho những bệnh mà trước kia được điều trị dễ dàng bằng thuốc kháng sinh trở thành những nhiễm trùng nguy hiểm, làm kéo dài những tổn hại sức khỏe cho con người. Vi khuẩn khán thuốc kháng sinh có thể lây lan cho thành viên gia đình, bạn bè và có thể đe dọa cộng đồng. Khi vi khuẩn kháng thuốc thường khó bị tiêu diệt hơn và rất tốn kém để điều trị. Trong một số trường hợp, nhiễm khuẩn kháng thuốc kháng sinh có thể dẫn tới tàn tật nặng nề, thậm chí là tử vong.
Hỏi: Tại sao vi khuẩn lại kháng thuốc kháng sinh?
Trả lời: Sử dụng quá nhiều và lạm dụng thuốc kháng sinh có thể thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh. Mỗi khi một người sử dụng thuốc kháng sinh, các vi khuẩn nhậy cảm bị tiêu diệt, nhưng các vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh vẫn tồn tại để phát triển và nhân lên. Đây là cái cách sử dụng lặp đi lặp lại thuốc kháng sinh có thể làm tăng số lượng các vi khuẩn kháng thuốc. Ngoài ra còn do tự ý tăng, giảm liều dùng và và không tuân thủ theo thời gian điều trị hay sử dụng kháng sinh mạnh khi chưa cần thiết.
Hỏi:Vậy việc sử dụng kháng sinh không đúng sẽ gây ra hậu quả nào?
Trả lời: Việc sử dụng kháng sinh chữa các bệnh do virút hoặc dùng kháng sinh mạnh khi chưa cần thiết sẽ gây ra sự lãng phí và tốn kém vô ích. Tự dùng thuốc kháng sinh chữa bệnh hoặc chữa bệnh theo đơn thuốc của người khác khiến cho bệnh không khỏi mà còn dẫn đến nhiều biến chứng, làm cho việc chữa trị bệnh sẽ kéo dài hơn. thuốc còn có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn cho người dùng.
Vì vậy, nhiều người tùy tiện dùng kháng sinh không những không khỏi bệnh mà còn tăng thêm bệnh. Bên cạnh đó, việc dùng thuốc kháng sinh bừa bãi có nguy cơ dẫn đến cơ thể người bệnh phát sinh những loại vi khuẩn đề kháng thuốc kháng sinh và sản sinh ra chủng loại vi khuẩn thế hệ sau có mức độ đề kháng cả với loại kháng sinh cực mạnh, khi bị bệnh nặng sẽ không có loại kháng sinh mạnh hơn để dùng. Người bệnh thậm chí sẽ tử vong bởi những nhiễm khuẩn thông thường.
Hỏi: Còn vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh như thế nào?
Trả lời: Vi khuẩn có thể trở nên kháng với thuốc kháng sinh theo một vài cách thức như: Một số vi khuẩn có thể “vô hiệu hóa” một thuốc kháng sinh bằng việc thay đổi thuốc theo cách làm cho thuốc vô hại.
Những loại vi khuẩn khác đã học được cách thức bơm thuốc kháng sinh trở ra bên ngoài vi khuẩn trước khi thuốc có thể gây hại. Một vài vi khuẩn có thể thay đổi cấu trúc vỏ của chúng sao cho thuốc kháng sinh không có cách nào gắn vào vi khuẩn để tiêu diệt.
Sau khi tiếp xúc với thuốc kháng sinh, đôi khi một trong số các vi khuẩn có thể sống sót bởi vì nó tìm ra cách chống lại thuốc kháng sinh. Thậm chí nếu một vi khuẩn trở nên kháng với thuốc kháng sinh, thì sau đó nó có thể nhân lên và thay thế tất cả vi khuẩn đã bị tiêu diệt.
Điều đó có nghĩa là việc tiếp xúc với thuốc kháng sinh đã tạo ra một áp lực chọn lọc làm cho các vi khuẩn sống sót có khả năng trở nên kháng thuốc hơn. Vi khuẩn cũng có thể trở nên kháng thuốc thông qua đột biến vật chất di truyền của chúng.
Hỏi: Xin cho biết những khuyến cáo nào để tránh kháng thuốc khi sử dụng kháng sinh
Trả lời: Dưới đây là việc ta nên làm giúp ngăn ngừa sự kháng thuốc kháng sinh:
1. Đối với người bệnh
- Không được tự ý dùng thuốc kháng sinh để điều trị bệnh. Muốn biết bệnh tình của mình có nên uống thuốc kháng sinh không, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ;
- Nên sử dụng kháng sinh theo sự chỉ định của các bác sĩ điều trị. Tuân thủ đúng quy trình điều trị, không được tự ý ngưng uống thuốc hoặc thay đổi thuốc khác;
- Không nên dùng các loại kháng sinh đã qua sử dụng còn thừa lại;
- Sử dụng đúng loại thuốc kháng sinh được chỉ định và dùng đủ liều lượng được kê. Hạn chế sử dụng các kháng sinh mạnh hay phổ rộng nếu không thực sự cần;
- Không nên tự ý cho người khác dùng kháng sinh theo chỉ định của mình;
- Không sử dụng kháng sinh vì các bệnh nhiễm trùng do vi rút như cảm lạnh, cúm.
2. Đối với nhân viên Y tế
- Chỉ kê đơn thuốc kháng sinh khi mang lại lợi ích cho bệnh nhân;
- Kê đơn thuốc nhắm vào vi khuẩn có khả năng gây bệnh cho bệnh nhân của họ khi thuốc có thể mang lại lợi ích;
- Khuyến khich bệnh nhân sử dụng thuốc theo hướng dẫn;
- Hợp tác giữa thầy thuốc với thầy thuốc, giữa thầy thuốc với bệnh nhân trong việc sử dụng kháng sinh thích hợp;
- Liên tục cập nhật và thực hiện theo hướng dẫn thực hành lâm sàng đối với các bệnh nhiễm trùnh thông thường.
3. Đối với với các nhà quản lý:
Tăng cường đào tạo, nâng cao kiến thức chuyên môn cho đội ngũ cán bộ y tế, kiểm tra giám sát thường xuyên việc kê đơn thuốc của các bác sĩ có đúng với quy định hay không. Giám sát hoạt động của các nhà thuốc, xử lý nếu các nhà thuốc không đạt chuẩn GPP, giám sát chặt chẽ chất lượng của các loại thuốc lưu hành trên thị trường.
Nhìn chung, kháng sinh là một trong những phương tiện giúp con người điều trị bệnh tật và giữ gìn sức khỏe. Kháng sinh có rất nhiều lợi ích cho đời sống con người. Tuy nhiên do con người quá lạm dụng hoặc sử dụng thuốc sai cách khiến kháng sinh tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây kháng thuốc và có hại cho sức khỏe con người. Hãy trở thành người sử dụng thông minh để duy trì sức khỏe cho bản thân và chống lại hiện tượng kháng thuốc.
Nguyễn Minh Thời
TTYT Tịnh Biên
Văn phòng Sở Y tế An Giang