Thị trường tinh dầu tại Việt Nam

Gian nan biến cỏ dại thành tinh dầu

Chị Nguyễn Thị My Sa (sinh năm 1989, thị trấn Phú Hòa, huyện Chư Păh, Gia Lai) sinh ra và lớn lên trên mảnh đất của huyện Triệu Phong (Quảng Trị). Tốt nghiệp trường Đại học Sư Phạm Huế, chị Sa làm giảng viên Trung tâm Chính trị huyện Chư Păh (Gia Lai).

Khi mới vào lập nghiệp ở Gia Lai, chị Sa dành thời gian cuối tuần để đi du lịch với bạn bè. Trong chuyến đi đó, chị đã nhìn thấy rất nhiều loại cỏ, cây có mùi hương đặc biệt nên đã mang về để nghiên cứu.

Mỗi lần hết giờ làm việc trên cơ quan, chị Sa lại dành thời gian buổi tối để nghiên cứu công dụng của các thành phần của các loài cây dược liệu. Chị mong có thể biến những cây cỏ từ thiên nhiên thành tinh dầu hữu ích cho đời sống người dân.

Để học hỏi kinh nghiệm, chị đã tham gia nhóm Hiệp hội tinh dầu Việt Nam, cần mẫn học hỏi kiến thức của chuyên gia và những người thành công trong lĩnh vực chế biến tinh dầu. Đồng thời, chị cũng mày mò và tìm kiếm những công thức chiết xuất tinh dầu trên sách, báo, mạng xã hội…

Tinh dầu được chị Sa chưng cất từ cây, lá thiên nhiên.

Năm 2014, chị Sa đã mạnh dạn thử nghiệm làm tinh dầu sả, chanh, hương nhu. Theo chị Sa, những lá này dễ tìm mua, giá lại rẻ, thậm chí khi thu hoạch lấy củ xong người ta còn cho không lá.

Cây hương nhu có rất nhiều ở ngoài đồng, ruộng hay ven đường rất nhiều nên kiếm nguồn nguyên liệu để làm tinh dầu không khó.

Ban đầu, chị Sa chưng cất bằng nồi thủ công. Vì máy móc dùng còn thô sơ nên trong quá trình tách, chiết để làm tinh dầu chị gặp rất nhiều khó khăn. Mỗi lần, chị Sa chỉ tạo ra được rất ít tinh dầu sử dụng hoặc cho ra mùi hương không như mong muốn nên phải bỏ đi.

Chị Sa đã thử nghiệm hơn 10 loại tinh dầu như: sả chanh, hương nhu, long não, vỏ cam quýt, tinh dầu quế, tinh dầu bạc hà…

Để khắc phục khó khăn, chị Sa đã đi nhiều nơi để tìm hiểu, học hỏi những chuyên gia trong ngành. Chị Sa chia sẻ: "Khi đó, tôi đã tìm đến các chuyên gia và được họ giúp đỡ. Tôi đã áp dụng theo giải pháp được dạy để chưng cất thành công. Việc chưng cất phải canh lửa, kiểm soát nhiệt độ thường xuyên trong và ngoài nồi".

Trải qua nhiều lần chế biến không như ý muốn, chị Sa đã chưng cất thành công sả chanh, hương nhu với lượng tinh dầu vừa đủ dùng. Thời điểm đó, chị đã dành tặng người thân, bạn bè và số lượng còn lại chị đóng lọ đăng lên mạng xã hội để bán.

"Mình nghiên cứu cho ra các sản phẩm tinh dầu từ cỏ, cây vì muốn các gia đình tránh lạm dùng thuốc tây để điều trị các bệnh thông thường như: cảm, hạ sốt, nhức đầu, ho hen suyễn đến các bệnh lý mãn tính về dạ dày, gút...", chị Sa cho biết.

Thu hàng trăm triệu đồng từ... nghề "tay trái'

Thử nghiệm bước đầu thành công, chị Sa tiến tới nghiên cứu thị trường và mang những sản phẩm của mình đến Trung tâm Kỹ thuật Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quatest 2 tại Đà Nẵng để kiểm nghiệm chất lượng tinh dầu.

Tại đây, tất cả sản phẩm của chị đều được kiểm nghiệm và chứng nhận đạt yêu cầu về chỉ số khúc xạ, tỷ trọng, thành phần đơn hương.

Với những nỗi lực đó, chị Sa đã được cơ quan chức năng hỗ trợ vốn để phát triển kinh doanh.

Năm 2018, chị Sa tiếp tục thử nghiệm các loại tinh dầu như: long não, vỏ cam quýt, tinh dầu quế, tinh dầu bạc hà, tinh chất trầu không, tinh chất tỏi… Ngoài sản xuất tinh dầu, chị còn tạo ra soap tắm thảo dược từ nguyên liệu bột cà phê, bột đông trùng hạ thảo, mật ong rừng và sự sáng tạo trong việc tạo mùi hương của các loại tinh dầu cam, sả chanh.

Năm 2019, chị Sa được Sở Công thương tỉnh Gia Lai hỗ trợ một phần kinh phí mua sắm thiết bị để phục vụ cho công việc chế biến tinh dầu. Có được máy móc hiện đại, việc sản xuất sản phẩm tinh dầu được thuận lợi và hiệu quả hơn.

Năm 2020, nữ giảng viên còn trồng 4.000 m2 cây hoa atisô để làm các sản phẩm trà, sinh tố, mứt... Hoa atisô được chị Sa trồng gần 2 năm nay đã thu được hơn 6 tấn. Hiện, chị đang trồng xen thêm các cây cam, chanh, quýt, dâu tằm để làm nguyên liệu chế biến tinh dầu

Với chị Sa, trồng hoa atisô rất dễ, không cần dùng phân bón, thuốc trừ sâu,…chỉ cần gieo hạt và 4 tháng sau sẽ có hoa atisô sử dụng. Chị chế biến hoa atisô hoàn toàn bằng thủ công, tự chế biến tại nhà. Nên sản phẩm của chị luôn chất lượng, được nhiều người tin tưởng lựa chọn.

Mỗi tháng, chị Sa sản xuất với số lượng hàng trăm lọ tinh dầu, xà phòng thảo dược, còn sản phẩm từ hoa atisô tùy vào mùa thu hoạch.

Các sản phẩm của chị chinh phục cả người dùng trong và ngoài tỉnh như Hà Nội, Đà Nẵng, Kon Tum, Đắk Lắk… Nhờ vậy, mỗi năm nữ giảng viên ở Gia Lai bỏ túi hơn 200 triệu đồng từ nghề "tay trái".

Trong năm 2020, có 4 sản phẩm do chị Sa sản xuất gồm: tinh chất trầu không bạc hà, tinh dầu sả chanh, tinh dầu long não, tinh dầu hương nhu đã đạt 3 sao OCOP cấp tỉnh. Sản phẩm tinh chất trầu không đạt chứng nhận sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh năm 2020. Xà phòng thảo dược của chị đã đạt giải Ba trong Cuộc thi ý tưởng sáng tạo khởi nghiệp lần thứ IV năm 2020, do Tỉnh Đoàn phối hợp với Hội Doanh nhân trẻ tỉnh tổ chức.

Mong muốn của chị Sa là được mở rộng quy mô sản xuất với việc xây dựng mạng lưới liên kết với các mô hình chế biến tinh dầu thiên nhiên với người dân trong vùng.

Anh An Văn Tuấn (31 tuổi, dân tộc Tày) lớn lên ở Chiềng Ken, một xã nghèo của H.Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. Nơi đây kinh tế chủ yếu sản xuất nông lâm nghiệp thủ công nên đời sống nhân dân còn gặp nhiều khó khăn.

“Quanh năm người dân chỉ trồng lúa, ngô, rau đậu... Phần lớn các hộ sản xuất nhỏ lẻ mang tính tự cung tự cấp, chưa áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Trước thực tế đó tôi đã có ý tưởng sản xuất ra những sản phẩm từ nguồn cây trồng bản địa để thoát nghèo”, anh Tuấn chia sẻ.

Anh An Văn Tuấn (giữa) và người dân thu hái lá đại bi về làm tinh dầu

Tốt nghiệp ngành quản lý tài nguyên và môi trường Trường đại học Lâm nghiệp Việt Nam, anh từng làm ở nhiều công ty, rồi quyết định về quê khởi nghiệp.

Khi tìm hiểu trên thị trường thế giới cũng như trong nước đang rất ưa chuộng những loại tinh dầu được sản xuất từ nguyên liệu thiên nhiên, anh đã cùng 6 thành viên khác thành lập Hợp tác xã (HTX) Thế Tuấn để xây dựng mô hình sản xuất tinh dầu từ cây trồng tự nhiên của quê hương như sả, tía tô...

Đặc biệt, anh đã có ý tưởng chế xuất tinh dầu từ cây đại bi, một loài cây mọc hoang dại ở vùng đồi núi, nhưng theo kinh nghiệm dân gian nó sử dụng làm thuốc chữa các bệnh cảm cúm, đau đầu, đau bụng…

Anh An Văn Tuấn thu hái cây đại bi về làm nguyên liệu chưng cất tinh dầu

“Cây đại bi là lá thuốc được người dân tộc Tày sử dụng truyền đời để chữa bệnh. Trong một lần đi hái lá về pha nước uống để giải cảm, tôi vò lá vào nước thì thấy có váng nổi lên. Tôi nghĩ ngay loại cây này có tinh dầu rồi mày mò tìm hiểu và quyết định thử nghiệm”, anh Tuấn chia sẻ.

Mẻ thử nghiệm đầu tiên, anh thất bại vì chưng cất 1 tấn nguyên liệu đại bi tươi chỉ thu được một lọ tinh dầu bằng ngón tay (khoảng 30 ml). Trong khi đó, anh phải bỏ ra 3 triệu đồng tiền nguyên liệu, chưa tính công sức. Tuy nhiên, anh vẫn không nản chí mà quyết tâm làm ra sản phẩm từ loại cây này.

Sản phẩm tinh dầu đại bi của HTX Thế Tuấn

“Trên thị trường Việt Nam chưa có sản phẩm nào được sản xuất từ cây đại bi. Ở Philippines và Trung Quốc phát triển khá mạnh về cây dược liệu này, nhưng sản phẩm của họ chủ yếu là dạng bột trà. Dù lượng tinh dầu trong cây đại bi thấp nhưng lại có nhiều công dụng, đã thôi thúc tôi theo đuổi ý tưởng”, anh chia sẻ.

Sản phẩm "3 sao"

Sau những lần nghiên cứu, điều chỉnh phương pháp chưng cất, tháng 5.2020, mẻ chưng cất thứ 3 của anh Tuấn thu được kết quả mỹ mãn với 500 ml tinh dầu/tấn nguyên liệu tươi. Hiện sản phẩm tinh dầu từ cây đại bi là sản phẩm duy nhất trên thị trường Việt Nam và được người tiêu dùng đánh giá cao.

Năm 2021, sản phẩm này đạt chứng nhận OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm) “3 sao” của tỉnh Lào Cai; được giới thiệu quảng bá trong nhiều chương trình, triển lãm sản phẩm nông nghiệp và xuất hiện trên nhiều sàn thương mại điện tử trong nước.

\n

Anh An Văn Tuấn khởi nghiệp từ cây đại bi cho doanh thu tiền tỉ

Theo anh Tuấn, lá cây đại bi tươi tốt và mọc rất nhanh trong môi trường tự nhiên nên có thể thu hái quanh năm. Một cây phải sau 10 năm mới cần trồng lại và càng thu hái thì cây càng phát triển nhanh.

Những sản phẩm chế biến từ cây đã được anh đưa đi thử nghiệm đo lường chất lượng và cho thấy có nhiều hoạt chất có lợi cho sức khỏe như vitamin C, protit, lipit, sắt, canxi…

“Trong đông y, cây đại bi có tác dụng điều trị bệnh về hô hấp, giảm đau, giảm viêm nhiễm, điều trị vết thương, chấn thương… Đặc biệt, tinh dầu đại bi không gây nhiệt nóng như một số loại khác”, anh Tuấn cho biết.

Đặc biệt, việc chiết xuất thành công tinh dầu đại bi có ý nghĩa lớn đối với sử dụng cây thảo dược bản địa, tạo ra những sản phẩm dễ sử dụng và tiện lợi cho người dùng. Bên cạnh đó, khi sản xuất còn tận thu được các sản phẩm khác để tăng hiệu quả kinh tế, năng suất kinh doanh và bảo vệ môi trường.

"Sau khi chưng cất 1 tấn đại bi ngoài thu được tinh dầu, còn thu được khoảng 200 lít nước cất có thể dùng để tắm, xúc miệng, giúp sạch thơm, chắc răng lợi. Bã cây được ủ làm phân hữu cơ bón cho các cây trồng khác...", anh Tuấn chia sẻ.

Doanh thu tiền tỉ

Anh Tuấn cho biết, việc chiết xuất tinh dầu đại bi nhanh chóng được xác định làm sản phẩm chủ lực của HTX Thế Tuấn. Doanh thu năm 2021 của HTX đạt hơn 1,5 tỉ đồng, lợi nhuận 30%.

Một sản phẩm từ cây đại bi được anh Tuấn và các cộng sự nghiên cứu, chế biến thành công

Đặc biệt, HTX không chỉ tạo việc làm ổn định cho gần chục nhân công, mà còn tạo nguồn thu cho nhiều lao động thời vụ qua việc thu hái nguyên liệu. “Một người có thể hái được 4 tạ/ngày, với giá 1.500 đồng/kg, họ có thể có thu nhập 500.000 - 600.00 đồng”, anh Tuấn cho hay.

Đến nay, HTX của anh Tuấn đã cho ra thêm nhiều loại sản phẩm từ cây đại bi như trà túi lọc, cao lá, tinh chất, tinh dầu, nước súc miệng...

Anh cho biết, trong 3 năm tới sẽ phát triển vùng nguyên liệu trên 200 ha để vừa sản xuất, vừa cung cấp đủ giống cho các đối tác liên kết và đưa sản phẩm có mặt trên khắp toàn quốc.

“Khi cung cấp đủ cho thị trường trong nước, chúng tôi sẽ tìm thêm các đối tác nước ngoài xuất khẩu sản phẩm sang các nước như Trung Quốc, các nước khu vực châu Á và một số nước châu Âu”, anh Tuấn kỳ vọng.

Tin liên quan