“Sài Gòn chỉ còn 1 điểm ngập”
Ghi nhận của PV Báo Giao thông, từ đầu mùa mưa đến nay, đường Nguyễn Hữu Cảnh có ít nhất 5 trận ngập lớn. Dù thành phố đã thuê “siêu máy bơm“ nhưng chỉ cần mưa 30 phút là ngập nặng. Trận mưa gần nhất ngày 3/6 khiến nhiều xe gắn máy bị ngập hơn nửa bánh xe.
Những trận mưa đầu mùa cũng khiến tuyến đường Kha Vạn Cân, Tô Ngọc Vân quanh chợ Thủ Đức ngập nặng. Ông Trần Văn Chiến, một thợ sửa xe trên đường Kha Vạn Cân cho biết đã sống ở đây 20 năm, từ trước đến nay khu vực này không bao giờ ngập bởi đây là vùng đồi, dốc.
“Mấy năm gần đây nhà mọc san sát, nhà nào cũng thiết kế cho nước đổ ra ngoài đường khiến nước thoát không kịp. Đường cao, dốc khiến nước chảy rất mạnh, có lúc xe bị cuốn đi giữa dòng”, ông Chiến kể.
Thời gian qua, có một câu nói được nhắc đến rất nhiều, đó là: “Sài Gòn chỉ còn 1 điểm ngập”. Mới nghe thì tưởng như là thành tích trong công tác chống ngập của TP.HCM, nhưng thực tế đó là một câu nói đầy mỉa mai. Trước đây, có thể kể ra nhiều điểm ngập rải rác, nhưng hiện nay chỉ còn 1 điểm ngập là “toàn thành phố”, bất cứ nơi đâu cũng có thể ngập nặng khi mưa.
Quy hoạch thoát nước gấp 3 lần, liệu có hết ngập?
Trước thực trạng ngập có dấu hiệu gia tăng, UBND TP.HCM đã có tờ trình gửi Ban Thường vụ Thành ủy về việc điều chỉnh quy hoạch tổng thể hệ thống thoát nước đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050. Theo quy hoạch này, quy mô thoát nước sẽ được mở rộng gấp 3 lần so với quy hoạch được duyệt từ năm 2001. Cụ thể, thành phố sẽ mở rộng phạm vi chống ngập ở 23 quận, huyện [trừ Cần Giờ] thay vì chỉ tập trung vào khu vực 650km2 [chiếm 32% diện tích thành phố] ở nội thành và vùng lân cận như quy hoạch thoát nước cách đây gần 20 năm.
Ông Phan Thanh Tuấn, Phó giám đốc Ban Điều hành dự án 5, Ban QLDA Đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị [đơn vị chủ trì đồ án quy hoạch] cho biết, mục tiêu của đồ án quy hoạch mới đưa hệ thống thoát nước thành phố gắn liền với các vấn đề tự nhiên, xã hội; quy hoạch ở các quận, huyện phải gắn quy hoạch chung, tránh việc bê tông tràn lan, thu hẹp dòng chảy. Ngoài ra, sẽ xây dựng cơ chế quản lý hệ thống thoát nước trên sông, kênh, rạch, hồ điều tiết... luôn thông thoáng, giúp thoát nước.
Tư vấn SWECO [Đan Mạch] và NIHON SUIDO [Nhật Bản] là liên doanh thực hiện đồ án quy hoạch thoát nước. Cuối tháng 9 sẽ hoàn chỉnh, trình Ban Điều hành dự án 5 để lấy ý kiến sở ngành, chuyên gia, cộng đồng dân cư. Sau đó, UBND thành phố trình Bộ Xây dựng thẩm định và Thủ tướng phê duyệt.
Dù đồng tình với việc mở rộng quy hoạch trên, nhưng PGS. TS. Hồ Long Phi, nguyên Viện trưởng Viện Nước và biến đổi khí hậu [Đại học Quốc gia TP HCM] cho rằng, quy hoạch thoát nước phải đặt trong tổng thể quy hoạch đô thị, giao thông, môi trường - sinh thái. Để chống ngập một cách bền vững, các khu dân cư, đặc biệt là những khu dân cư xây dựng mới đòi hỏi phải có không gian trữ nước, thoát nước mưa.
Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn cũng dẫn chứng về Khu đô thị Phú Mỹ Hưng được xây dựng ngay giữa vùng đất thấp trũng quận 7 nhưng không hề bị ngập, trong khi các tuyến đường quanh đó như Huỳnh Tấn Phát, khu dân cư Nam Long bị ngập nặng. Theo lý giải của ông Sơn, khu đô thị này được thiết kế bài bản, quá trình xây dựng tuân thủ theo quy hoạch, có không gian cho cây xanh và nước. Vì vậy, khi mưa xuống là nước có đường để thoát, không gây ngập.
“Trong khi đó, đường Nguyễn Hữu Cảnh, quận Bình Thạnh hai bên là các khu dân cư cao tầng vừa mới xây dựng, nền đất rất cao, toàn bộ nước khi mưa đổ thẳng ra đường. Vì vậy, dù thành phố có bỏ ra gần 500 tỷ đồng để nâng đường thay cống cũng chưa dám khẳng định liệu có hết ngập hay không”, KTS. Sơn nói.
Muốn hết ngập phải tìm ra nguyên căn, bởi hiện nay không chỉ các vùng thấp trũng mới bị ngập mà ngay cả khu vực quận 9, Thủ Đức là những nơi trên cao vẫn ngập nặng. Theo KTS. Ngô Viết Nam Sơn, nguyên nhân do việc phát triển đô thị một cách tự phát, bê tông hóa quá nhiều, không có không gian dành cho nước, cây xanh. Do đó, mỗi lần có mưa, nước không biết thoát đi đâu mà chỉ đổ ra đường. Các giải pháp hiện nay chỉ mang tính chạy theo, thấy đường nào ngập là nâng đường, thay cống mới nhưng chục năm sau lại ngập. Chống ngập không thể tách ra từng giải pháp riêng mà gắn với quy hoạch tổng thể đô thị, từ chống ngập, kẹt xe, mật độ dân cư, tỷ lệ xây dựng, không gian cho cây xanh, nước…
“Cần có một lãnh đạo thành phố, ít nhất cũng là Phó chủ tịch UBND thành phố đứng ra làm nhạc trưởng cho vấn đề quy hoạch phát triển đô thị nói chung, bao gồm cả chống ngập, kẹt xe, quản lý xây dựng đô thị, mật độ dân cư… Khi có quy hoạch tốt, phải thực hiện phát triển theo đúng quy hoạch, lúc đó mới giải quyết vấn đề ngập nước, kẹt xe một bền vững”, ông Sơn nói.
Dự án chống ngập liên tục lùi tiến độ
Dự án chống ngập do triều cường có tính đến yếu tố biến đổi khí hậu có tổng mức đầu tư 10.000 tỷ đồng được quy hoạch từ 2008, nhưng đến 2016 mới khởi công xây dựng. Dự kiến đến tháng 4/2018 hoàn thành nhưng đến thời điểm hiện tại mới chỉ hoàn thành gần 80% khối lượng. Chủ đầu tư cho biết, tháng 10/2020 sẽ hoàn thành.
Dự án đầu tư xây dựng công trình cải thiện môi trường nước TP HCM, lưu vực Tàu Hũ - Bến Nghé - Đôi - Tẻ, giai đoạn 2 được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương phê duyệt vào năm 2006. Mãi đến năm 2015 mới khởi công được gói thầu đầu tiên. Toàn bộ dự án dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2020, tuy nhiên tiến độ vẫn còn khá chậm. Đến nay, các nhà thầu vẫn đang thi công hệ thống cống dọc đường Võ Văn Kiệt, bến Vân Đồn, rạch Hàng Bàng… Ông Lương Minh Phúc, Giám đốc Ban QLDA Đầu tư xây dựng các công trình giao thông vẫn khẳng định cuối năm 2020 sẽ hoàn thành toàn bộ dự án, lúc đó việc chống ngập sẽ được cải thiện.
Theo ông Vũ Văn Điệp, Giám đốc Trung tâm Quản lý hạ tầng kỹ thuật [Sở Xây dựng TP HCM], tổng cộng kinh phí đã đầu tư cho công tác chống ngập giai đoạn 2016 - 2020 là 25.998 tỷ đồng. Trong đó, ngân sách TP HCM là 7.047 tỉ đồng; các dự án theo hình thức PPP là 9.927 tỷ đồng; dự án cải thiện môi trường nước giai đoạn 2 là 9.024 tỷ đồng.
| Máy ủi vận chuyển người qua chỗ ngập nước tại Khu đô thị Resco [Bắc Từ Liêm] - Ảnh: K.Linh |
Nhiều tuyến đường Hà Nội bị ngập nặng, ùn tắc giao thông nghiêm trọng sau trận mưa đêm 24, sáng 25/5. Nhưng có một điều khiến nhiều người băn khoăn, đó là các khu đô thị mới, dù vừa được xây dựng vài năm cũng rơi vào tình cảnh tương tự, thậm chí ngập nặng hơn?!
Chuẩn châu Âu cũng ngập
Sáng sớm 25/5, hàng loạt tuyến đường, nhất là phía Tây Hà Nội ngập úng nghiêm trọng. Phố Trần Bình đoạn trước cổng Bệnh viện 198 ngập sâu khoảng 50cm, tuyến đường Khuất Duy Tiến - Nguyễn Trãi từ đường Vành đai 3 xuống cũng ùn tắc kéo dài vì ngập. Khu vực Bến xe Yên Nghĩa chìm nghỉm trong nước. Đường 70 đoạn qua cổng làng Vạn Phúc [Q Hà Đông], Ngọc Trục [Đại Mỗ] ngập sâu khoảng 20cm. Đường Dương Đình Nghệ ngập quá nửa bánh xe buýt...
Không chỉ các tuyến đường, nhiều khu đô thị mới từng được quảng cáo chuẩn châu Âu như: Khu đô thị Văn Phú [quận Hà Đông] cũng bị ngập sâu vài chục cm, có chỗ ngập đến 60cm, khiến hàng loạt xe ô tô chết máy giữa đường. Anh Thái, người dân tại khu đô thị này than thở, sáng 25/5 phải xin nghỉ làm vì toàn bộ các tuyến đường xung quanh đều ngập, không thể đi lại được.
“Tôi cố gắng dắt xe máy ra đến đường Quang Trung để mong có thể di chuyển được nhưng lực bất tòng tâm. Cuối cùng đành gọi điện xin cơ quan cho nghỉ, làm việc ở nhà qua email. Không hiểu sao khu đô thị từng được quảng cáo là phong cách Hoàng gia châu Âu mà lại có thể bị cô lập dễ dàng chỉ sau một đêm mưa như vậy”, anh Thái băn khoăn.
Chung cảnh ngộ là Khu đô thị Văn Quán nằm sát trục đường chính Trần Phú. Dù có hai hồ nước điều hòa khá rộng nhưng khu đô thị này bị ngập nặng. Anh Nguyễn Thế Anh, người dân sinh sống trong khu nhà liền kề khu đô thị này cho biết, mưa lớn quá nên nước tràn cả hồ gây ngập các tuyến đường xung quanh. Ngập sâu đến 40cm khiến nhiều xe máy bị chết máy, xe ô tô không dám đi lại. Một số con đường nhỏ xung quanh khu đô thị này buộc phải phong tỏa không cho các phương tiện đi vào vì ngập quá sâu. Nhiều phụ huynh đưa con đi học không vào được trường đành phải xin nghỉ, quay về.
Khu đô thị Resco [Cổ Nhuế] gần như cũng bị cô lập hoàn toàn. Các hộ dân không thể ra ngoài đi làm vì nước quá sâu. Người dân ở chung cư Thăng Long Victory nằm trong Khu đô thị An Khánh, Hoài Đức cũng khốn khổ vì bốn bề là biển nước. Đại lộ Thăng Long đoạn qua Khu chung cư Thăng Long Victory cũng bị ngập đến nửa xe máy, không thể đi lại.
Đô thị mới không tuân thủ cốt nền chung
Ông Lê Vũ Quảng Sương, Phó tổng giám đốc Công ty Thoát nước Hà Nội cho biết, nguyên nhân khiến nhiều tuyến đường và khu đô thị bị ngập là do lượng mưa tại nhiều điểm ở Hà Nội quá lớn và kéo dài nhiều giờ đồng hồ.
“Tại Cầu Giấy, chúng tôi đo được lượng mưa lên đến 278mm, tại Mễ Trì 235mm liên tục trong vòng 5 tiếng. Nếu so với trận mưa năm 2008 khoảng 580mm trong vòng 2 ngày. Như vậy có thể thấy lượng mưa quá lớn, dẫn đến hệ thống thoát nước quá tải gây ra úng ngập”, ông Sương nói và cho biết, khu vực ngập sáng qua chủ yếu tập trung ở khu vực sông Nhuệ do lượng nước lên quá nhanh.
Ở góc độ chuyên gia xây dựng, ông Phạm Sỹ Liêm, Phó chủ tịch Tổng hội Xây dựng VN cho biết, đáng buồn là tình trạng ngập úng lại đang xảy ra tại nhiều khu đô thị mới. Nguyên nhân có thể do quản lý cốt nền không đúng theo tiêu chuẩn. Các khu đô thị mới hiện nay đang không tuân thủ chuẩn cốt nền chung.
“Hiện đang có tình trạng cấp cốt nền cho từng khu đô thị. Thế nên mới có chuyện khu đô thị xây dựng trước áp dụng một cốt nền, nhưng khu đô thị xây sau lại áp dụng cốt nền khác cao hơn, dẫn đến nước dồn vào khu cũ gây ra úng ngập”, ông Liêm nói.
Phó chủ tịch UBND phường Mộ Lao Nguyễn Quang Tuấn cho rằng, Khu đô thị Mỗ Lao áp dụng đúng chuẩn quy hoạch cốt nền của thành phố là 6.0. Vậy nên khả năng tiêu thoát nước rất tốt cộng thêm vừa được đấu nối đường thoát nước chính nên không bị ngập như những khu đô thị khác.
Ở một khía cạnh khác, ông Liêm cho biết, hệ thống hồ điều hòa ở các khu đô thị mới hiện không phát huy tác dụng, thậm chí nhiều khu hồ điều hòa còn bị lấp để lấy đất làm nhà, dẫn đến thoát nước chậm. Để sớm khắc phục tình trạng này, cần quy hoạch hệ thống cống lớn dẫn ra hồ Yên Sở và các kênh mương, khơi thông dòng chảy sông Tô Lịch, sông Nhuệ. Dựa vào đó để cấp cốt nền đồng bộ cho các khu đô thị mới.